Tysiące spraw o darmowy kredyt. Już każdy bank o tym mówi. To nowy problem dla bankowców?

Jeszcze w raportach za III kw. 2024 r. o sankcji darmowego kredytu wspominało tylko 5 banków. Kilka miesięcy później już każdy notowany na giełdzie kredytodawca poświęca nowej bankowej bolączce w raporcie rocznym co najmniej kilka akapitów.

Temat wykreowany przez kancelarie – tak podsumowywany jest czasem przez przedstawicieli banków problem tzw. sankcji kredytu darmowego. Patrząc na raporty roczne kredytodawców, można powiedzieć, że kreacja się udała. Rok temu po raz pierwszy sprawdziliśmy, jak banki opisują narastającą falę pozwów swoim akcjonariuszom. W gronie raportujących były tylko 3 instytucje, a liczba sporów wyliczanych przez nie sięgała nieco ponad 2 tys. Dziś sytuacja prezentuje się zupełnie inaczej.

Na koniec 2024 r., zgodnie z danymi podawanymi przez Związek Banków Polskich, banki uczestniczyły w 14759 sporach sądowych dotyczących tzw. darmowego kredytu. Przypomnijmy, że sedno problemu kryje się w za art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim. Zgodnie z nim bank powinien precyzyjnie realizować ciążące na nim obowiązki informacyjne. Jeśli nie sprosta temu wyzwaniu, naraża się na scenariusz, w którym klient może zwrócić kredyt bez opłat, prowizji oraz odsetek. Sankcja darmowego kredytu ma stać na straży dbałości o odpowiednie doinformowanie konsumenta.

Bank może zaakceptować żądanie konsumenta (lub podmiotu, który nabył roszczenie, co jest powszechną praktyką) lub odrzucić je. W takim scenariuszu rodzą się spory sądowe, których śladów poszukujemy w raportach okresowych banków notowanych na warszawskim parkiecie.

Wtem! Wszystkie banki raportują

W ostatnim przeglądzie bankowych raportów donosiliśmy, że raportujących przybywa powoli. Spostrzeżenie jest już nieaktualne. Każdy z banków z GPW w raporcie rocznym wspomina o sankcji kredytu darmowego. W większości przypadków nie są tu już tylko suche wzmianki o liczbie sporów. Banki obszernie podsumowują nie tylko efekty starć w sądach, ale także prezentują orzeczenia TSUE i Sądu Najwyższego, interpretują ją, a czasem również przypominają o pytaniach czekających na rozstrzygnięcie.

To spora jakościowa zmiana w raportowaniu. Trend przywodzi na myśl losy kredytów „frankowych” w sprawozdaniach banków. Przed wieloma laty kredytodawcy ograniczali się do podawania statystyk, potem odpowiednie noty rozrosły się do wielostronicowych analiz z wyjaśnieniami założeń przyjmowanych przy wyliczaniu szans na wygrane w sądach i tworzeniu rezerw na ryzyko prawne.

Dwucyfrowa dynamika potwierdzona

Bankowcy na przełomie roku wskazywali, że napływ spraw dotyczących sankcji kredytu darmowego jest dynamiczny. Z zebranych przez nas danych wynika, że w każdym przypadku, gdy możliwe było takie porównanie, przyrost kwartał do kwartału był dwucyfrowy.

Pierwsza lokata pod względem liczby sporów przypadła PKO Bankowi Polskiemu, który ma na koncie 4,2 tys. spraw (przyrost kdk o niemal 38 proc.). Drugie miejsce zajmuje Alior Bank z 2,7 tys. sporów (wzrost o 26 proc.). Na trzecim znalazł się Santander Bank Polska, który nie raportował danych w III kw. Na koniec roku bank uczestniczył w 1,7 tys. spraw.

Łącznie banki notowane na warszawskim parkiecie mają na swoim „koncie” 12,3 tys. spraw obejmujących sankcję kredytu darmowego. W wielu raportach kredytodawcy wskazują, że sądy stają po ich stronie.

PKO BP podkreśla, że „dotychczasowe orzecznictwo w przeważającej części jest korzystne dla Banku”. Instytucja nie utworzyła rezerw na spory dotyczące SKD. W podobnym tonie akcjonariuszy uspokaja Santander Bank („Aktualnie orzecznictwo to jest w dominującej większości korzystne dla Banku”). Wiele instytucji przywołuje statystyki rozstrzygnięć. W tej grupie mieszczą się:

• ING Bank Śląski („23 spraw było już zakończonych, przy czym w przypadku żadnej z nich nie stwierdzono nieprawidłowości w umowach, które byłyby podstawą do uznania oświadczenia o sankcji kredytu darmowego”).
• Bank Pekao który, że „53 sprawy zakończyły się prawomocnie, z czego w 47 postępowaniach zapadły orzeczenia korzystne dla Grupy, a w 6 niekorzystne. Grupa kwestionuje zasadność roszczeń podnoszonych w tych sprawach. Dotychczasowe orzecznictwo w przeważającej części jest korzystne dla Grupy”.
• mBank („Bank otrzymał 31 prawomocnych wyroków w sprawach sądowych dotyczących sankcji kredytu darmowego, z czego 29 było korzystnych dla Banku, a 2 były niekorzystne. Dodatkowo 15 postępowań zakończyło się dla Banku korzystnie z innych przyczyn, w tym na skutek cofnięcia powództwa przez klienta”).
• BNP Paribas Bank („W sprawach prawomocnie zakończonych, na dzień 31 grudnia 2024 roku zapadło 92% korzystnych wyroków”).
• Millennium Bank („zakończonych zostało prawomocnie 124 sprawy, w 106 sprawach Bank wygrał spór, w 18 przegrał”).

Temat nie ucichnie

Kolejne kwartały przyniosą zapewne wyraźny wzrost liczby sporów. Jednocześnie wyjaśniać będą się niektóre szczegółowe kwestie trafiające pod rozwagę TSUE i SN. W dalszej perspektywie regulacje sankcji darmowego kredytu mają szansę uleć przebudowie wraz z wprowadzeniem nowej wersji dyrektywy o kredycie konsumenckim (CCD2) i opartej na niej ustawie o kredycie konsumenckim przygotowywanej przez UOKiK.

Tymczasem banki porządkują swoje praktyki, unikając konstrukcji, które mogłyby zostać zakwestionowane w sądach. Jak donosi „Gazeta Wyborcza” z cenników znikają np. kredytowane prowizje. Przypomnijmy, że kredytobiorca ma rok na ewentualne skorzystanie z SKD (chociaż moment, od którego liczy się termin też jest przedmiotem sporów interpretacyjnych). Termin ten, podobnie jak niska wartość wielu umów kredytowych, ogranicza skalę ewentualnych pozwów.

Źródło: