Senatorowie partii rządzącej Włochami najpierw złożyli poprawkę do projektu budżetu, podkreślającą, że krajowe rezerwy złota należą do państwa w imieniu narodu, a następnie szybko ją zmienili, obawiając się krytyki EBC. Ożywiło to jednak dyskusję na temat tego, kto decyduje o trzecich co do wielkości rezerwach złota na świecie.
Temat kontroli nad włoskimi rezerwami złota powrócił na Półwyspie Apenińskim. Odżył za sprawą senatora Lucio Malana z partii Bracia Włoscy, do której należy premier Włoch Georgia Meloni. Malan i czterech jego partyjnych kolegów, złożyli poprawkę do budżetu na 2026 rok, stwierdzającą, że „rezerwy złota zarządzane i przechowywane przez Bank Włoch należą do państwa w imieniu narodu włoskiego”.
Włoskie poprawki o złocie
Włochy posiadają trzecie rezerwy złota na świecie o wielkości 2 451,84 ton. Według listopadowych danych Światowej Rady Złota stanowią one 77 proc. aktywów rezerwowych Włoch. Ich szacunkowa wartość po obecnych cenach to blisko 340 mld dolarów. Większość z włoskiego złota przechowywana jest w Rzymie, a reszta w Fort Knox w Stanach Zjednoczonych, w Londynie i w szwajcarskim Bernie.
| Największe rezerwy złota banków centralnych | ||
|---|---|---|
| Państwo | rezerwy złota (t) | udział w rezerwach walutowych (%) |
| Stany Zjednoczone | 8133,46 | 80% |
| Niemcy | 3350,25 | 80% |
| MFW | 2814,04 | n.d. |
| Włochy | 2451,84 | 77% |
| Francja | 2437,00 | 78% |
| Rosja | 2329,63 | 41% |
| Chiny | 2303,51 | 8% |
| Szwajcaria | 1039,94 | 12% |
| Indie | 880,18 | 15% |
| Japonia | 845,97 | 8% |
| Turcja5) | 641,28 | 49% |
| Holandia | 612,45 | 71% |
| Polska | 530,90 | 26% |
| EBC | 506,52 | 50% |
| Tajwan | 423,94 | 8% |
| Portugalia | 382,66 | 80% |
| Uzbekistan | 361,42 | 81% |
| Kazachstan | 324,37 | 69% |
| Arabia Saudyjska | 323,07 | 8% |
| Wielka Brytania | 310,29 | 18% |
| Dane WGC | ||
Poprawkę zgłoszono w środę 26 listopada, jednak w poniedziałek 1 grudnia już została zmieniona przez wnioskodawców. „Mają w ten sposób uniknąć krytyki ze strony Europejskiego Banku Centralnego” – podał Reuters. Senatorowie zmienili jej treść, tak, że wskazuje, iż "złoto posiadane przez Bank Włoch należy do narodu włoskiego". Zrezygnowali tym samym z wcześniejszego odniesienia do państwa.
Złoto włoskie, ale pod kontrolą EBC
Europejski Bank Centralny ostrzegał w przeszłości, że ograniczanie niezależności banku w zarządzaniu rezerwami złota jest niezgodne z prawem unijnym. Kwestie zarządzania rezerwami złota zostały scedowane na rzecz Eurosystemu na mocy artykułu 127 traktatu o funkcjonowaniu UE (TFEU). „W szczególności, jak definiuje artykuł 127 TFEU, zadaniem Eurosystemu jest trzymanie i zarządzanie oficjalnymi rezerwami krajów członkowskich”.
„EBC aprobuje zarówno operacje na rezerwach walutowych pozostających pod kontrolą NCB (narodowych banków centralnych – przyp. red.)… jak i działania krajów członkowskich dotyczące rezerw walutowych powyżej pewnego pułapu” – tak kilka lat temu Mario Draghi, ówczesny prezes EBC (z pochodzenia Włoch) pisemnie przypomniał, że wszelkie decyzje dotyczące zarządzaniem rezerwami złota nie mogą zapaść bez aprobaty władz EBC.
Przypomnijmy, że sam Europejski Bank Centralny posiada w swoich rezerwach 506,5 tony złota. Rezerwy EBC pochodzą z przekazania części rezerw przez krajowe banki centralne państw, które weszły do strefy euro z początkiem trzeciego etapu unii gospodarczej i walutowej. Banki Centralne poszczególnych krajów strefy euro realizują politykę pieniężną EBC, zarządzają swoim udziałem w oficjalnych rezerwach strefy euro i formalnie rezerwy złota ujmują w swoich bilansach.
W świetle prawa europejskiego, złoto, podobnie jak rezerwy walutowe, jest uznawane za aktywa pieniężne, które stanowią podstawę wiarygodności wspólnej waluty i są narzędziem stabilności monetarnej, a nie zasobem fiskalnym. Ramy prawne oznaczają, że złota nie można przekazać do budżetu państwa ani wykorzystać do finansowania wydatków publicznych bez naruszenia europejskich zasad dotyczących niezależności banku centralnego i zakazu finansowania monetarnego.
Senator Lucio Malan powiedział w wywiadzie dla Radia 24, że inicjatywa ma na celu zapobiegnięcie niewłaściwemu wykorzystaniu rezerw złota w przyszłości. „Nawet Bank Włoch nie może robić ze złotem, co mu się podoba” – powiedział Malan. Zaprzeczył, aby koalicja rządząca miała plany sprzedaży złota, twierdząc, że jego partia chce jedynie wyeliminować ryzyko wyprzedaży rezerw.
Pomysł podatku od nieujawnionego złota
Tymczasem w ramach prac nad budżetem Włoch na 2026 r. pojawiła się także koncepcja podatku od złota. Jak poinformował „Financial Times” niektórzy parlamentarzyści z rządzącej koalicji zaproponowali, aby obywatele posiadający w swoich majątkach nieujawnione złote monety, biżuterię i sztabki zgłosili ich posiadanie oraz wartość, płacąc przy tym podatek w wysokości 12,5-proc., legitymizując nieujawniony majątek.
"Wiele włoskich rodzin posiada niewielkie zapasy złota, których pochodzenia nie da się potwierdzić żadnym dowodem, ponieważ często dziedziczą je rodzice i dziadkowie, którzy tradycyjnie uważali ten cenny kruszec za bezpieczniejszy niż lira, sprzed wprowadzenia euro. Tradycyjnie Włosi obdarowują również dzieci i wnuki drobnymi prezentami w postaci złota" - opisuje „FT”.
Według obecnych przepisów sprzedaż takiego złota bez dokumentu zakupu jest obarczona stawką podatku od sprzedaży w wysokości 26 proc. od wartości. Stąd wielu Włochów rezygnuje z monetyzacji złota po obecnie rekordowych cenach w legalny sposób, a sprzedaż w szarej strefie uszczupla wpływy budżetowe.
Pomysłodawcy liczą, że państwo na ich propozycji zyska nawet 2 mld euro rocznie. Cytowany przez „FT” urzędnik włoskiego ministerstwa finansów informował, że rząd rozważa ten pomysł, choć władze sceptycznie podchodzą do kwestii wysokości środków, jakie uda się dzięki niemu zebrać.
Michał Kubicki
