System kaucyjny – działa czy nie? Dopóki w obrocie nie będzie butelek kaucyjnych oznaczonych logotypem systemu, funkcjonuje on tylko teoretycznie. A te dopiero pojawiają się w sklepach. W efekcie zamieszania niektórzy Polacy są zdezorientowani i... nie wiedzą, czy korzystali z systemu. Jest też grupa rozczarowanych i zniechęconych chaosem dotyczącym nowych przepisów.
1 października w Polsce wszedł w życie system kaucyjny. Szkoda, że jednak głównie na papierze. Kaucyjnych opakowań, które są jego podstawą – a więc oznaczonych logotypem akcji i specjalnym kodem - można było przez pierwszy tydzień października ze świecą szukać. Pierwsze pojawiły się w obrocie dopiero w ostatnich dniach.
System kaucyjny, czyli fikcja. Polacy zniechęceni
Mamy do czynienia z systemem, który dopiero raczkuje. O tym, że system kaucyjny to wciąż bardziej teoria niż rzeczywistość, świadczy raport z badania UCE Research i Shopfully opisany przez Polską Agencję Prasową. Pokazuje on również, że Polacy są rozczarowani i zniechęceni zamieszaniem wokół systemu.
Wprowadziliśmy System Kaucyjny! Dbamy w ten sposób o porządek w naszym otoczeniu – w lasach, rzekach i parkach. Każda zwrócona butelka czy puszka to nie tylko krok w stronę czystszego świata, ale także ulga dla naszych portfeli! Co się zmienić dzięki temu systemowi? ✅ Aktualny… pic.twitter.com/HLPErHxZK6
— Ministerstwo Klimatu i Środowiska (@MKiS_GOV_PL) October 15, 2025
Główne wnioski z raportu? Olbrzymia większość Polaków (85 proc.) stwierdziła, że nie korzystała do tej pory z systemu kaucyjnego. Prawie 3 proc. pytanych… nie wie, czy podejmowane przez nich działania były skorzystaniem z nowego mechanizmu. Taki jest efekt chaosu dotyczącego wprowadzenia nowego mechanizmu. Natomiast 12 proc. uważa, że zwroty opakowań, które poczynili, zostały zrealizowane już w ramach nowego systemu.
"Próbowaliśmy, ale nie mieliśmy możliwości"
Niepokojące są wyniki badania mówiące o zniechęceniu ankietowanych do systemu wynikającym m.in. ze ślamazarnego początku akcji i niemożności zwrotu opakowań mimo ogłoszenia startu nowego mechanizmu.
Prawie 4 proc. pytanych wskazało, że próbowali skorzystać z systemu kaucyjnego, ale nie mieli takiej możliwości. Natomiast 4,8 proc. odpowiedziało, że nie ma, w jaki sposób tego robić. Z kolei 8,7 proc. ankietowanych stwierdziło, że nie chce im się nosić czy wozić do sklepu butelek i opakowań.
Sygnał ostrzegawczy dla organizatorów systemu
Zdaniem autorów raportu takie wyniki powinny być sygnałem ostrzegawczym dla organizatorów systemu i sieci handlowych.
- Ogromne znaczenie ma dostępność punktów odbioru i ich czytelne oznakowanie. Odsetek osób, które próbowały bez skutku zwrócić opakowania, wskazuje, że brak spójności w funkcjonowaniu systemu może szybko zniechęcać. Trzeba to potraktować jako sygnał alarmowy – mówi Robert Biegaj, ekspert z Shopfully.
Spośród osób, które do tej pory nie skorzystały z systemu kaucyjnego, 23,7 proc. zaznaczyło, że nie miało jeszcze takiej okazji. Natomiast 18,6 proc. stwierdziło, że na razie „obserwuje temat”.
17,4 proc. wynosi odsetek badanych, którzy zadeklarowali, że w ogóle nie zamierzają zwracać puszek i butelek objętych kaucją. Co dziesiąty z nich (9,4 proc.) stwierdził, że „nie widzi w tym sensu, ale jeszcze zobaczy”.
- Grupa ta jest zniechęcona, ale jeszcze niekoniecznie trwale przeciwna. Takie podejście często wynika z braku wiary w skuteczność systemu. Część osób może mieć też poczucie niskiej gratyfikacji za zwrot. Mała kaucja nie motywuje ich do wysiłku – uważa Robert Biegaj.
Ekspert prognozuje, że ciągu 6-12 miesięcy można spodziewać się stopniowego wzrostu udziału konsumentów korzystających z systemu – podstawą do tego będzie jednak wyraźna poprawa funkcjonowania infrastruktury związanej z systemem, w tym zwiększenie dostępności automatów, a także kaucyjnych opakowań i nowe kampanie edukacyjne.
System kaucyjny pełen kontrowersji
Wielokrotnie pisaliśmy o kontrowersjach, które wywołuje system kaucyjny. Przepisy wciąż budzą wątpliwości, bo sprzedawcy i konsumenci wciąż nie mają o nich odpowiedniej wiedzy. Pojawiły się już także sposoby omijania systemu – kreatywni producenci tworzyli opakowania, które obniżały finalny koszt zakupu produktu przy kasach.
Kilka dni temu pojawiła się jeszcze jedna kwestia: co się stanie, jeśli konsument nie odda butelki lub puszki i pozbędzie się jej na własną rękę? Oczywiście straci kaucję – 50 gr lub 1 zł. Do kogo trafią te pieniądze? O tym napisaliśmy tutaj.
Gdzie należy zwracać opakowania?
Przypomnijmy, że obowiązek odbioru opakowań w systemie kaucyjnym spoczywa na sklepach o powierzchni powyżej 200 m kw., które sprzedają napoje w butelkach i puszkach. System obejmuje także mniejsze punkty sprzedaży, w których można nabyć szklane butelki wielokrotnego użytku. Natomiast właściciele pozostałych mniejszych sklepów mogą sami zdecydować, czy chcą dołączyć do systemu kaucyjnego.
Opakowania można zwracać także w automatach kaucyjnych, które stoją w wielu punktach handlowych. W gminach mogą pojawić się również dodatkowe miejsca zbiórki.
Odpowiedzi na najczęstsze pytania dotyczące systemu kaucyjnego możesz znaleźć tutaj.
