Rząd przedstawił projekt Strategii Demograficznej 2040, która ma wyznaczać kierunki polityki rodzinnej w długofalowej perspektywie. W dokumencie znalazły się rozwiązania służące wspieraniu rodzin i zwiększeniu dzietności.
Jak mówił szef rządu, "rodzina to taki mikrokosmos", małe społeczeństwo. "Od tego, jak w rodzinie dzieci są wychowywane, zależy później przyszłość społeczeństwa. W rodzinie uczymy się odróżniać dobro od zła, uczymy się odpowiedzialności, cierpliwości i dlatego im więcej polskich rodzin szczęśliwych, tym bardziej szczęśliwa Polska w przyszłości" - stwierdził premier.
Podkreślał, że Polska i w ślad za tym Europa powinny wzmacniać się demograficznie; jednak, aby tak się działo, niezbędne jest wsparcie rodzin. "My wsparcie polskich rodzin, jako PiS, mamy w naszym kodzie genetycznym" - zapewnił, zwracając uwagę, że od 2015 r. rodziny są wzmacniane w wymiarze materialnym, kulturowym i społecznym. "Robimy to właściwie na wszystkich możliwych polach" - wskazał.
Zaznaczył jednocześnie, że ciągle "mamy niedosyt". "Stale widzimy, że jeżeli tu i teraz, dzisiaj w Strategii Demograficznej 2040 nie zaadresujemy kilku podstawowych obszarów, nie wzmocnimy wsparcia państwa dla rodzin, to za dekadę lub dwie nastąpi zapaść, paraliż w systemie emerytalnym, spowolnienie wzrostu gospodarczego i po prostu Polacy nie będą mogli realizować swoich ambicji, aspiracji tutaj w Polsce" - ocenił szef rządu.
Premier podkreślił, że rodzina jest oczkiem w głowie rządu i centrum uwagi polityki Polskiego Ładu. "Będziemy robili wszystko, by bardzo wiele innych strategii, innych polityk - ta podatkowa, ta mieszkaniowa, ta związana z programem rolnym, z cyfryzacją, ze służbą zdrowia - żeby one wszystkie zbiegały się w jednym punkcie o nazwie +wsparcie dla polskich rodzin+" - powiedział szef rządu.
Premier przypomniał sondażowe dane, które mówią o tym, że ok. 45 proc. Polaków chce mieć trójkę lub więcej dzieci, a 98 proc. chce mieć dzieci w ogóle. "To bardzo dużo i widać, że to podglebie jest przygotowane, ale żeby na tym podglebiu wyrosła rodzina z dwójką, trójką, czwórką i więcej dziećmi, to jeszcze bardziej chcemy wzmocnić nasze działania po stronie państwa" - zapewnił Morawiecki.
"Ułatwienie życia polskim rodzinom, to dla nas warunek sine qua non, warunek nieodzowny całej polityki gospodarczej i polityki społecznej państwa polskiego" - podkreślił premier.
Cele Strategii Demograficznej 2040
Strategicznym celem zaproponowanym przez autorów dokumentu jest wyjście z pułapki niskiej dzietności i zbliżenie się do poziomu dzietności gwarantującego zastępowalność pokoleń.
Eksperci zidentyfikowali 10 obszarów wpływających na decyzję o posiadaniu dzieci i zaproponowali 12 kierunków interwencji w ramach 3 celów szczegółowych. Są to:
Cel szczegółowy 1 - wzmocnienie rodziny:
- zabezpieczenie finansowe rodzin (m.in. program Rodzina 500+)
- wsparcie w zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych rodzin (kierunek priorytetowy MIESZKANIE)
- wsparcie trwałości rodzin,
- popularyzacja kultury sprzyjającej rodzinie,
- wzmocnienie współpracy z III sektorem i innymi podmiotami działającymi na rzecz rodziny,
Cel szczegółowy 2 - znoszenie barier dla rodziców chcących mieć dzieci
- rozwój rynku pracy przyjaznego rodzinie (kierunek priorytetowy PRACA)
- rozwój form opieki nad dziećmi (realizowany od 2015 roku kierunek priorytetowy OPIEKA)
- rozwój opieki zdrowotnej (kierunek priorytetowy ZDROWIE)
- poprawa jakości i organizacji edukacji,
- rozwój infrastruktury i usług potrzebnych rodzinom,
Cel szczegółowy 3 - podniesienie jakości zarządzania i wdrażania polityk
- podniesienie jakości zarządzania i wdrażania polityk na szczeblu centralnym,
- podniesienie jakości zarządzania i wdrażania polityk na szczeblu samorządowym.
W rezultacie powstał katalog 104 różnych działań, z których wiele będzie realizowanych w ramach programów Polskiego Ładu. To m.in. Rodzinny Kapitał Opiekuńczy, Mieszkanie bez Wkładu Własnego, Bon mieszkaniowy, Mój dom 70 m², Maluch Plus, zwiększenie nakładów na zdrowie oraz programy pośrednio realizujące postulaty Strategii - takie jak Program Świetlica i Żłobek w każdej gminie.
Przeczytaj także
Strategia Demograficzna 2040. Co znajduje się w projekcie?
Badania poprzedzające opracowanie Strategii dowiodły, że na podjęcie
decyzji o urodzeniu dziecka duży wpływ ma poczucie bezpieczeństwa
finansowego. Dlatego w ramach Strategii Demograficznej 2040 rząd
proponuje wprowadzenie dodatkowych rozwiązań zwiększających elastyczność
i stabilność pracy.
Rozwiązania zwiększające elastyczność pracy:
- Gwarancja elastycznej pracy dla kobiet w ciąży oraz rodziców dzieci do lat 4 (praca zdalna, praca hybrydowa lub elastyczny czas pracy). Wybór będzie uzależniony od charakteru wykonywanej pracy oraz dokonywany w oparciu o porozumienie pracodawcy z pracownikiem.
- Gwarancja pracy w zmniejszonym wymiarze godzin dla kobiet w ciąży oraz rodziców dzieci do lat 4, poszerzona o zapis, że pracodawca nie może dyskryminować pracownika ze względu na wymiar czasu pracy poprzez wykluczenie go z przywilejów pracowniczych.
- Gwarancja, że różne elastyczne formy mogą być stosowane równocześnie, w zależności od charakteru wykonywanej pracy (dokonany w formie porozumienia pracodawcy z pracownikiem).
Rozwiązania zwiększające stabilność pracy:
- Ograniczenie możliwości zawierania umów o pracę na czas określony z osobami w wieku do 40 lat do maksymalnie 2 umów, na łączny czas nie przekraczający 15 miesięcy.
- Ochrona przed zwolnieniem dla obojga rodziców (obecnie z takiej ochrony korzysta matka). Propozycja zmian obejmuje:
- Rozszerzenie przepisu i objęcie matek ochroną przez okres do roku po powrocie do pracy z urlopu macierzyńskiego lub rodzicielskiego (niezależnie od wymiaru czasu pracy).
- Wprowadzenie ochrony dla ojców w ciągu 1. roku życia dziecka. W przypadku małżeństw ta ochrona obowiązywałaby od momentu zajścia żony w ciążę.
- Wprowadzenie obowiązku poinformowania pracownika o uprawnieniach związanych z rodzicielstwem przy podpisaniu umowy o pracę.
Stabilność pracy i związanego z nią stabilnego dochodu rodziny są ważne dla podejmowania decyzji o posiadaniu dziecka. A kiedy ono się urodzi i skończy się urlop rodzicielski, kluczowe staje się połączenie obowiązków zawodowych obojga rodziców z opieką nad dziećmi, stąd decyzja o włączeniu tego obszaru do priorytetowych kierunków działań.
Poprawa jakości ochrony zdrowia w kontekście demografii
W badaniach poprzedzających przygotowanie Strategii Demograficznej blisko 35 procent respondentów zadeklarowało, że wpływ na ich decyzję o posiadaniu dzieci ma jakość systemu opieki zdrowotnej (w tym pediatrycznej). Niemal tak samo często respondenci wskazywali na kwestię jakości opieki prenatalnej i okołoporodowej.
Zwiększenie nakładów na ochronę zdrowia do 7% to jeden z fundamentów Polskiego Ładu. Program przewiduje także szereg działań wprost adresujących zgłaszane przez respondentów problemy (np. powszechny i bezpłatny dostęp do badań prenatalnych).
Poprawa jakości ochrony zdrowia to także jeden z priorytetowych kierunków interwencji Strategii Demograficznej 2040, w ramach którego rekomendowane są dodatkowe działania, nieujęte w Polskim Ładzie.
Jednym z nich jest utworzenie (we współpracy z administracją samorządową) modelowego centrum zajmującego się zdrowiem prokreacyjnym. Centrum będzie zapewniać:
- Kompleksową, wysokospecjalistyczną opiekę nad niepłodnymi parami oraz parami z doświadczeniem poronienia, rodzicami oczekującymi urodzenia dziecka, rodzinom po urodzeniu dziecka;
- Edukację personelu medycznego i pacjentów;
- Możliwość prowadzenia działalności naukowo-badawczej.
Szczegóły rozwiązań z tego obszaru będą prezentowane w porozumieniu z Ministerstwem Zdrowia po zakończeniu etapu uzgodnień.
Sytuacja demograficzna w Polsce
Zastępowalność pokoleń gwarantuje współczynnik dzietności na poziomie 2,1, co oznacza, że na sto kobiet powinno przypadać 210 urodzeń. W Polsce od 1989 r. współczynnik dzietności nie gwarantuje zastępowalności pokoleń, a od 1998 r. przyjmuje wartości niższe od 1,5, charakteryzujące niską dzietność.
W 2013 r. współczynnik dzietności dla całej Polski osiągnął 1,25 (125 dzieci na 100 kobiet) i do 2015 wzrósł do 1,3. Jednak od 2016 r. widać było jego wyraźniejszy wzrost – do 2017 r., w którym osiągnął 1,45. W kolejnych dwóch latach zaczął jednak znów spadać do 1,41 w 2019 r.
PAP/GOV
