Pojęcie obligacji
Obligacja jest papierowym wartościowym emitowanym w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem wobec właściciela obligacji (obligatariusza) i jednocześnie zobowiązuje się do spełnienia określonego świadczenia. Świadczenia wynikające z obligacji mogą mieć formę pieniężną lub niepieniężną, przy czym mogą one występować jednocześnie.Świadczenia pieniężne
Świadczeniem pieniężnym jest oprocentowanie, wypłacane w ustalonych okresach czasu w postaci kuponów odsetkowych. Jego wielkość może być stała lub zmienna i uzależniona jest zazwyczaj od kosztu pieniądza na rynku międzybankowym np. stopy procentowej WIBOR lub rentowności bonów skarbowych.Ekwiwalentną do odsetek formą świadczenia pieniężnego jest dyskonto przy sprzedaży obligacji. W okresie ważności takiej obligacji nie są dokonywane wypłaty odsetkowe. Takie papiery określa się mianem obligacji zerokuponowych.
Świadczeniem pieniężnym może być również ustalona część przychodu z inwestycji - obligacje przychodowe. Dają one obligatariuszom prawo do zaspokojenia swych należności z przychodów lub majątku przedsięwzięć finansowanych tymi obligacjami lub z innych przedsięwzięć wskazanych przez emitenta przed innymi wierzycielami.
Świadczenia niepieniężne
Popularną formą świadczenia niepieniężnego jest prawo zamiany na określoną liczbę akcji emitenta - obligacje zamienne na akcje. Obligacja zamienna uosabia w sobie dwa instrumenty: obligację zwykłą oraz opcję kupna akcji emitenta. Czy opcja będzie zrealizowana, będzie zależeć od poziomu cen rynkowych akcji emitenta. Emitowanie obligacji zamiennych pozwala w pierwszej fazie uniknąć rozwodnienia kapitału oraz poszerzenia grona akcjonariuszy, co jest niewskazane, gdy dotychczasowi właściciele chcą sami decydować o spółce. Pozyskanie kapitału w drodze emisji obligacji zamiennych nie powoduje obniżenia wskaźnika zysku netto na akcję w okresie do dnia ich zamiany. Spółka wykorzystuje przy tym efekt dźwigni finansowej. Operacja taka stanowi sensu stricte rozłożony w czasie proces podwyższania kapitału akcyjnego.Statut emitenta obligacji zamiennych winien zawierać postanowienie o możliwości emisji obligacji zamiennych na akcje, a uchwała o takiej emisji podjęta przez walne zgromadzenie akcjonariuszy winna być wpisana do rejestru sądowego.
Współczynnik konwersji określa ilość akcji, jakie może otrzymać obligatariusz za jedną obligację. Jeżeli wartość rynkowa akcji przypadających na obligację jest wyższa, niż aktualna cena obligacji z naliczonymi odsetkami, wówczas obligatariusz może dokonać konwersji na akcje i sprzedać je na rynku, osiągając zysk. W sytuacji odwrotnej, korzystne będzie przedstawienie obligacji do wykupu. W pierwszym przypadku inkorporowana w obligacji opcja posiadała wartość, w drugim - była bezwartościowa. Każda opcja posiada pewną wartość, stąd oprocentowanie obligacji zamiennych jest niższe, niż obligacji zwykłych.
Świadczeniem niepieniężnym wynikającym z posiadanych obligacji jest również prawo pierwszeństwa do objęcia przyszłych emisji akcji emitenta - obligacje z prawem pierwszeństwa. Jednocześnie emitent jest zobowiązany określić liczbę akcji przypadającą na jedną obligację oraz cenę emisyjną akcji.
Inne świadczenie tego typu to prawo zamiany posiadanych obligacji na obligacje kolejnych emisji (rolowanie).
Do obligacji może być dołączona opcja sprzedaży uprawniająca obligatariusza do realizacji wcześniejszego wykupu (opcja put). Obligacje takie posiadają niższe oprocentowanie niż podobne obligacje zwykłe, lub niższą od wartości nominalnej cenę wykupu. Jeżeli natomiast emitent zagwarantował sobie prawo wcześniejszego wykupu obligacji wówczas obligacje posiadają wyższe oprocentowanie, co stanowi wynagrodzenie dla obligatariusza za ryzyko reinwestycji otrzymanych przedterminowo środków pieniężnych.
Forma obligacji
Dokument obligacji zawiera:- powołanie podstawy prawnej emisji,
- nazwę i siedzibę emitenta, numer wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego lub wskazanie jednostki samorządu terytorialnego, związku tych jednostek lub miasta stołecznego Warszawy.
- nazwę obligacji i cel emisji, jeżeli jest określony
- wartość nominalną, serię i kolejny numer obligacji,
- opis świadczeń emitenta, ich rodzaj i wysokość, sposób naliczania, sposób ich spełnienia,
- oznaczenie obligatariusza, jeżeli jest to obligacja imienna,
- informację o ewentualnym zakazie lub ograniczeniu zbywania obligacji imiennej,
- datę, od której jest naliczane oprocentowanie, wysokość oprocentowania, terminy jego wypłaty, miejsce płatności, warunki wykupu,
- informacja o zakresie i formie zabezpieczenia albo o jego braku,
- miejsce i datę wystawienia obligacji,
- podpisy osób uprawnionych do zaciągania zobowiązań w imieniu emitenta, przy czym podpisy te mogą być odtwarzane sposobem mechanicznym.
Obligacje mogą emitować na podstawie ustawy o obligacjach:
- podmioty prowadzące działalność gospodarczą, posiadające osobowość prawną (spółki akcyjne, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością)
- spółki komandytowo-akcyjne,
- jednostki samorządu terytorialnego i ich związki oraz miasto stołeczne Warszawa,
- instytucje finansowe,
- inne podmioty posiadające osobowość prawną upoważnione do emisji obligacji na podstawie właściwych ustaw.
Odrębną grupę dłużnych papierów wartościowych stanowią obligacje skarbowe emitowane przez Skarb Państwa na podstawie ustawy o finansach publicznych.
Kryteria podziału obligacji:
- Ze względu na sposób legitymacji posiadacza obligacji:
- imienne, w treści dokumentu obligacji jest wskazany imiennie jej właściciel,
- na okaziciela, właścicielem obligacji jest osoba, która jest w jej posiadaniu.
- Ze względu na miejsce emisji
- obligacje krajowe, emitowane na rynku krajowym denominowane złotych,
- obligacje zagraniczne, emitowane na rynkach zagranicznych, jako obligacje obce w danym kraju (foreign bonds) oraz euroobligacje, czyli emitowane w danym kraju lecz denominowane w walucie innego kraju (eurobonds).
- Ze względu na termin wykupu:
- krótkoterminowe, termin wykupu do 1 roku,
- średnioterminowe, termin wykupu od 1 do 5 lat,
- długoterminowe, termin wykupu powyżej 5 lat.
- Ze względu na zabezpieczenie wierzytelności
- zabezpieczone, całość zobowiązań stanowiących kwotę pożyczonego kapitału wraz z należnymi odsetkami są zabezpieczone na majątku spółki lub poręczone,
- częściowo zabezpieczone, zobowiązania są zabezpieczone do ustalonej wysokości.
- niezabezpieczone, zobowiązania wynikające z obligacji nie są zabezpieczone na żadnym majątku emitenta ani nie są poręczone.
Zabezpieczenie obligacji może polegać na ustanowieniu zastawu, hipoteki, poręczenia lub gwarancji. Emitent może zawrzeć z bankiem umowę o reprezentację obligatariuszy. Jednak w przypadku, kiedy liczba nabywców obligacji przekracza 15, a zabezpieczenie emisji stanowi poręczenie lub gwarancja Skarbu Państwa, zawarcie takiej umowy jest obowiązkowe. Bank reprezentant pełni funkcję przedstawiciela ustawowego obligatariuszy, zobowiązanego do zabezpieczenia ich interesów. W związku z tym, do obowiązków takiego banku należy monitorowanie sytuacji finansowej emitenta oraz przekazywanie odpowiednich informacji obligatariuszom. W razie zagrożenia interesów obligatariuszy bank reprezentant jest zobowiązany do podjęcia właściwych działań, w ostateczności złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości emitenta.
Obligacje jako środek pozyskania finansowania
Emisja obligacji może być przeprowadzona w ramach:- publicznej oferty, tj. skierowanej do co najmniej 100 osób lub nieoznaczonego adresata,
- niepublicznej oferty poprzez skierowanie imiennej propozycji nabycia do mniej niż 100 osób.
Emitent odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania wynikające z obligacji, przy czym odpowiedzialność może być ograniczona w przypadku obligacji przychodowych.
Emisja obligacji stanowi alternatywną, niejednokrotnie bardziej atrakcyjną, niż kredyt bankowy, formę pozyskania kapitału. Jej główne zalety to:
- elastyczność i łatwość pozyskania kapitału ze względu na wielu pożyczkodawców, których udziały w kwocie zadłużenia spółki są rozdrobnione,
- samodzielne określenie przez emitenta warunków zaciągania długu, w tym częstotliwości spłaty odsetek oraz ich wysokości,
- samodzielne ustalenie wielkości i rodzaju zabezpieczenia lub jego braku,
- promocja przedsiębiorstwa, w przypadku notowań obligacji.
Jak inwestować w obligacje?
Inwestycje w obligacje należą do najmniej ryzykownych, jeżeli emitentem jest podmiot o wystarczająco dobrej wiarygodności. Najbezpieczniejszymi papierami dłużnymi są obligacje skarbowe. Inwestowanie w obligacje przedsiębiorstw może wiązać się z większym ryzykiem. Zależy ono głównie od kondycji finansowej przedsiębiorstwa. Najlepiej więc przed podjęciem inwestycji sprawdzić, czy obligacje są odpowiednio zabezpieczone. Niejednokrotnie lepiej zrezygnować z wyższego oprocentowania, jakie dają obligacje niezabezpieczone. Istotnymi czynnikami ryzyka inwestycji w obligacje są warunki makroekonomiczne na rynku, szczególnie zmiany poziomu stóp procentowych. Ich podwyżka skutkuje spadkiem cen obligacji. Stąd inwestowanie w obligacje wymaga śledzenia sytuacji makroekonomicznej w kraju oraz na ważnych światowych rynkach finansowych. W szczególności wzrost inflacji może skłonić Radę Polityki Pieniężnej do podwyżki stóp procentowych.Przed podjęciem decyzji o nabyciu obligacji konkretnego przedsiębiorstwa czy jednostki samorządu terytorialnego, należy zapoznać się z prospektem emisyjnym oraz informacjami, jakie zostały opublikowane po terminie emisji, w szczególności sprawozdaniami finansowymi. Istotnym wskaźnikiem wiarygodności emitenta obligacji jest ocena, jaką nadają firmom agencje ratingowe. Na naszym rynku najbardziej znanymi agencjami ratingowymi są: Standard & Poor's, Moody's oraz Fitch Ratings, które dokonują oceny wiarygodności kredytowej przedsiębiorstw, banków, gmin, miast, oraz naszego kraju. Stąd nabycie obligacji winno być poprzedzone zapoznaniem się z aktualną oceną ratingową.
Najwyższą płynność inwestycji zapewniają obligacje notowane na rynku regulowanym: Giełdzie Papierów Wartościowych lub MTS-CeTO. Aby nabyć te papiery wystarczy posiadać rachunek inwestycyjny w domu maklerskim. Zlecenia kupna lub sprzedaży składa się analogicznie, jak w przypadku akcji.
Pewien udział aktywów składających się z obligacji w portfelu inwestycyjnym pozwala na zwiększenie jego stabilności. W okresie spadków cen akcji inwestorzy posiadający obligacje tracą mniej niż ci, którzy ulokowali środki wyłącznie w akcjach. Stąd rozważne inwestowanie wiąże się z budowaniem portfela w taki sposób, aby zawierał również aktywa bezpieczne, jakimi są obligacje solidnych emitentów.
Źródło:
