Obecnie osoba, która nie odprowadzała składek na ubezpieczenie społeczne, musiała je zwrócić wraz z odsetkami i karą zwaną „dodatkową opłatą”. Ponadto odpowiadała za wykroczenie definiowane przez kodeks karny. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że nie można karać podwójnie osoby, która nie odprowadzała składek na ubezpieczenie społeczne.
Za nieodprowadzenie składek do ZUS, płatnik podlega pod art. 218 § 1 k.k. który mówi, że kto wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Ponadto odpowiadał on za ten czyn zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych. Art. 24 ust. 1 tej ustawy mówi bowiem, że na osoby, które dopuszczają się nieopłacenia składek, nakłada się opłatę dodatkową. ZUS może wymierzyć "dodatkowa opłatę" w wysokości do 100% nieopłaconych składek.
Kwestionowane przepisy są niezgodne z konstytucją
TK orzekł, że nie można karać tej samej osoby fizycznej, za ten sam czyn, odpowiedzialnością za przestępstwo i dodatkową opłatą. W ocenie Trybunału, "dodatkowa opłata" określona w art. 24 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, mimo swojej nazwy, nie ma na celu zrekompensowania ZUS nieopłacenia w terminie składek (tę funkcję pełnią odsetki od zaległych składek). Jest rodzajem tzw. kary administracyjnej, która pełni funkcję represyjno-prewencyjną (dyscyplinującą), zbliżoną do funkcji kar za wykroczenie lub przestępstwo.
Z kolei stosowanie wobec tej samej osoby, za ten sam czyn sankcji administracyjno-karnej, określanej przez ustawę-jako "dodatkowa opłata" i odpowiedzialności za przestępstwo lub wykroczenie narusza konstytucyjną zasadę demokratycznego państwa prawnego. Stanowi bowiem wyraz nadmiernego rygoryzmu prawnego i nie uwzględnia w żadnym stopniu interesu oskarżonego, który poniósł już karę administracyjną.
Przepisy te naruszają ponadto Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych w zakresie zakazu ponownego sądzenia lub karania.
TK odroczył utratę mocy obowiązujących przepisów na czas 18 miesięcy, aby nie dopuścić do sytuacji, w której osoby nieodprowadzające składek do ZUS nie byłyby w żaden sposób karane. W okresie odroczenia ustawodawca powinien doprowadzić do takiej zmiany w prawie, aby przy istnieniu sankcji za uchylenie się od obowiązku opłacania składek, nie mogło dochodzić do wielokrotnego karania płatników tych składek będących osobami fizycznymi za ten sam czyn.
Barbara Sielicka
Bankier.pl
b.sielicka@bankier.pl
» TK: składki zdrowotne rolników są niekonstytucyjne
» Porozumienie PIP i ZUS nie zaszkodzi pracodawcom
» Fikcyjne uprawnienia kontroli skarbowej
