Obecny prezes Najwyższej Izby Kontroli Marian Banaś kończy swoją sześcioletnią kadencję 30 sierpnia. Do tego czasu parlament będzie musiał wskazać jego następcę.
O tym, kto zostanie nowym prezesem NIK, zadecyduje parlament. Zgodnie z ustawą z 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli prezesa - na wniosek marszałka Sejmu lub grupy co najmniej 35 posłów - powołuje Sejm bezwzględną większością głosów za zgodą Senatu.
Jeżeli Senat odmówi wyrażenia zgody na powołanie prezesa NIK lub nie podejmie uchwały w ciągu miesiąca od dnia otrzymania jej od Sejmu, izba niższa zmuszona zostaje do wyboru kolejnego kandydata i procedura zaczyna się od nowa.
Kadencja prezesa Najwyższej Izby Kontroli trwa 6 lat licząc od dnia złożenia przysięgi. Jedna osoba może pełnić tę funkcję nie więcej niż dwie kadencje. Po jej upływie pełni on obowiązki do czasu objęcia stanowiska przez nowego prezesa.
Sejm ma również prawo odwołać prezesa NIK, ale tylko w określonych sytuacjach wskazanych przez ustawę. Odwołanie następuje wtedy, gdy: prezes NIK zrzeknie się stanowiska; uzna, że stał się trwale niezdolny do pełnienia obowiązków wskutek choroby; został skazany prawomocnym wyrokiem sądu za popełnienie przestępstwa; złożył niezgodne z prawdą oświadczenie lustracyjne, stwierdzone prawomocnym oświadczeniem sądu; Trybunał Stanu orzekł w stosunku do niego zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych.
Inna procedura dotyczy wyboru wiceprezesów NIK, którzy są powoływani i odwoływani przez marszałka Sejmu, po zasięgnięciu opinii właściwej komisji sejmowej, na wniosek prezesa NIK. Czas pełnienia przez nich funkcji nie jest określony.
Najważniejszy cel działalności NIK to opisywanie stanu państwa. Izba kontroluje wszystkie urzędy, instytucje, przedsiębiorstwa, w których pojawiają się pieniądze publiczne, a także sprawdza, czy te jednostki wykonują swoje zadania na rzecz obywateli w sposób najbardziej efektywny i oszczędny. Znowelizowana ustawa o NIK stanowi, że Izba może podjąć kontrole na zlecenie Sejmu lub jego organów, na wniosek Prezydenta RP, Prezesa Rady Ministrów oraz z własnej inicjatywy.
Pierwszym prezesem Najwyższej Izby Kontroli został w 1919 roku Józef Higersberger. Jak czytamy na stronie Izby, do tej pory funkcję szefa NIK sprawowało 28 osób - wliczając w to prezesów NIK na uchodźstwie i kierujących instytucjami kontrolnymi w PRL.(PAP)
ak/ jann/
