Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej od ponad 35 lat jest filarem systemu finansowania ochrony środowiska i zielonej transformacji w Polsce. Jako największy w kraju partner międzynarodowych instytucji finansowych w obsłudze środków zagranicznych na ekologię i transformację energetyczną wziął udział w XV Europejskim Kongresie Finansowym.
Przedstawiciele świata finansów dyskutowali na temat stabilności europejskiego i polskiego systemu finansowego, a także wypracowania rekomendacji i rozwiązań systemowych dla bezpiecznego oraz zrównoważonego rozwoju.
Efekty inwestycji współfinansowanych ze środków NFOŚiGW widać na każdym kroku — od wody w kranie i czystych jezior, lepszej jakości powietrza aż po wielkie inwestycje, np. oczyszczalnie ścieków, elektrociepłownie, auta i autobusy elektryczne. Polska nadal jednak stoi przed wieloma wyzwaniami. Zaliczają się do nich m.in. dalsza dekarbonizacja gospodarki, zmniejszenie zależności od węgla, walka z zanieczyszczeniem powietrza, zarządzanie zasobami wodnymi i adaptacja do zmian klimatu.
Presja na bezpieczne i zrównoważone jutro sprawia, że transformacja energetyczna musi przyspieszyć — a do tego niezbędne jest finansowanie.
XV EKF pokazał, że czas zderzyć ambitne strategie z finansową rzeczywistością i mówić zarówno o celach klimatycznych, jak również o sposobach ich osiągnięcia. Transformacja energetyczna to złożony proces, który wymaga zrównoważonego finansowania zielonych technologii i niskoemisyjnego miksu energetycznego. Bez stabilnego i długoterminowego wsparcia zmiana kierunku rozwoju polskiej gospodarki na niskoemisyjną może być zbyt wolna, by sprostać aktualnym wyzwaniom klimatycznym i regulacyjnym. Na EKF mówiono, jak powinien wyglądać realistyczny i odporny model transformacji energetycznej Polski, a także o źródłach kapitału, które pozwolą go zrealizować. Eksperci podkreślali potrzebę wzrostu zielonych inwestycji i zaangażowania środków sektora prywatnego.
Plan dla zielonej energii
Jak powinien wyglądać przyszły miks energetyczny Polski? Jak szybko rozwijać OZE? Jaką rolę w transformacji energetycznej będą pełnić magazyny energii? Te pytania zdominowały debatę „Transformacja energetyczna — od potrzeb do możliwości”. Eksperci podkreślali, że fundamentem zmiany musi być realistyczny, odporny i elastyczny model oparty na odnawialnych źródłach energii, uzupełniony o paliwa przejściowe oraz inwestycje w stabilność i integrację systemu. Wskazywano na znaczenie nowych technologii, poprawy efektywności i rozwoju energetyki rozproszonej.
— Widzimy ogromną potrzebę wsparcia OZE — zarówno w elektroenergetyce, jak i ciepłownictwie — mówiła Dorota Zawadzka-Stępniak, prezeska NFOŚiGW. — Według zeszłorocznych założeń Krajowego Planu na rzecz Energii i Klimatu do 2030 r. udział OZE w produkcji energii elektrycznej ma przekroczyć 50 proc., a do 2040 — ponad 70 proc. W ciepłownictwie to odpowiednio ponad 35 i 50 proc. Bez inwestycji nie da się tych celów osiągnąć — dodała.
Obok dużych projektów infrastrukturalnych ważną rolę odgrywa energetyka prosumencka. Programy takie jak Mój Prąd umożliwiły instalację odnawialnych źródeł energii w ponad pół miliona gospodarstw domowych.
— Od lat wspieramy prosumentów i dalej będziemy to robić. Uważamy, że tam, gdzie jest to uzasadnione, należy promować samowystarczalność energetyczną. To ważny element budowania odporności systemu — podkreśliła prezeska NFOŚiGW.
Wyzwaniem jest pozyskiwanie funduszy oraz ich ukierunkowanie tam, gdzie wpłyną na kierunek zmian.
— Kluczowe jest, żeby wspierać te inwestycje, które przynoszą największy efekt ekologiczny. Rozumiemy go jako ograniczenie emisji gazów cieplarnianych i wzrost udziału zielonej energii. Tylko wtedy transformacja będzie miała sens — przekonywała Dorota Zawadzka-Stępniak.
Publiczne wsparcie, prywatny impuls
Żadna transformacja nie wydarzy się sama — potrzebuje impulsów. W przypadku transformacji energetycznej kluczową rolę odgrywa sektor publiczny: inicjuje inwestycje i wyznacza kierunki rozwoju. Podczas EKF podkreślano, że to państwo powinno stworzyć warunki do skalowania projektów, które są zbyt kosztowne lub ryzykowne, by rozwijać je komercyjnie.
— Inwestujemy w innowacje nie tylko w energetyce, ale także w przemyśle — mówiła Dorota Zawadzka-Stępniak. — Wiele projektów nie powstanie bez udziału sektora publicznego, dlatego kierujemy środki tam, gdzie rynek sam nie zadziała.
Przykładem są magazyny energii — technologia kluczowa dla integracji OZE i zwiększenia stabilności systemu i wymagająca wsparcia. W zakończonym naborze z budżetem 4 mld zł złożono ponad 600 wniosków, przekraczając alokację.
— To pokazuje, jak duże jest zapotrzebowanie. Takie inwestycje chcemy wspierać, bo pełnią funkcję zarówno katalizatora rozwoju OZE, jak i stabilizatora systemu energetycznego — zaznaczyła prezeska.
Zmienia się sposób finansowania projektów. Zamiast dotacji NFOŚiGW coraz częściej sięga po instrumenty zwrotne, jak preferencyjne pożyczki. Skala potrzeb wymaga jednak szerszego zaangażowania.
— Do 2030 r. potrzeby inwestycyjne sięgają 800 mld zł. Fundusz może dysponować do 2030 r. ok. 100 mld zł — to dużo, ale nie wystarczająco. Dlatego potrzebne jest także zaangażowanie sektora prywatnego — podkreśliła Zawadzka-Stępniak.
Bezpieczeństwo i inwestycje dual-use
W debacie „Rola samorządów w finansowaniu bezpieczeństwa: inwestycje dual-use w kontekście lokalnym” Małgorzata Szafoni, zastępca prezesa NFOŚiGW, podkreśliła znaczenie i charakter przedsięwzięć dotyczących ochrony środowiska i roli transformacji energetycznej w systemie bezpieczeństwa państwa. Z uwagi na zdiagnozowane potrzeby i ryzyka Małgorzata Szafoni zwróciła uwagę na konieczność przygotowania odpowiednich strategii działania, dzięki którym projektowane aktualnie rozwiązania i podejmowane inwestycje, pozwolą na ich szersze wykorzystanie w przyszłości. Przyczyni się to do budowania spójnego, elastycznego i szybko dostosowującego się do zmian i potrzeb systemu bezpieczeństwa.
Raport „Zielone Finanse w Polsce 2025”
Podczas EKF miał premierę raport „Zielone Finanse w Polsce 2025” opracowany przez UNGC Poland we współpracy z Instytutem Odpowiedzialnych Finansów. Prezentuje aktualne trendy w zrównoważonych finansach i stanowi oficjalny głos Polskiej Platformy Zrównoważonych Finansów, w skład której wchodzą 24 instytucje.
Część raportu „Głos rynku” dotyczy działań instytucji sektora finansowego w rozwijaniu zielonych finansów. Publikacja „Napędzamy zieloną transformację” autorstwa Małgorzaty Szafoni prezentuje kluczową rolę i potencjał finansowy i organizacyjny NFOŚiGW dla działań na rzecz zrównoważonego rozwoju. Świadczy o tym m.in. ponad 159 mld zł przeznaczonych na inwestycje środowiskowe, w tym 62 mld zł ze źródeł zagranicznych. Dzięki temu w ciągu 35 lat zrealizowano w Polsce zielone inwestycje o wartości 339 mld zł. Celem strategicznym NFOŚiGW na lata 2025-2028 jest wspieranie transformacji niskoemisyjnej, zrównoważonego rozwoju i poprawy jakości środowiska w Polsce poprzez realizację efektywnych i skutecznych inicjatyw prośrodowiskowych.
Z raportu wynika, że luka inwestycyjna w obszarze zielonej transformacji wynosi około 2 bln zł, z czego nawet połowę musi pokryć sektor bankowy. Choć instytucje finansowe deklarują gotowość do większego zaangażowania, obecne otoczenie prawne i fiskalne im tego nie ułatwia. Potrzebna jest reforma, która pozwoli bankom i innym podmiotom finansowym aktywniej angażować się w zielone inwestycje, bez ponoszenia kosztu regulacyjnego. Zielone finanse coraz częściej pojawiają się w debacie jako strategiczny priorytet, jednak ich rozwój wymaga przewidywalnych warunków działania i lepszej koordynacji między sektorem publicznym i prywatnym. Bez silnego komponentu finansowego transformacja energetyczna pozostanie tylko ambitnym planem — to jeden z wniosków z dyskusji.
Nowe priorytety, nowe produkty
Zielone finanse stają się niezbędnym narzędziem realizacji celów klimatycznych. Aby transformacja mogła przyspieszyć, potrzebne są instrumenty promujące zrównoważony rozwój i odpowiadające na potrzeby rynku. Eksperci debaty towarzyszącej premierze raportu „Zielone Finanse w Polsce 2025” podkreślali, że kluczowe jest rozwijanie produktów opartych na jasno zdefiniowanych celach klimatycznych — zielonych obligacji czy kredytów powiązanych z oceną ryzyk ESG. Instrumenty finansowe powinny wspierać konkretne efekty np. redukcję emisji czy poprawę efektywności energetycznej. Zwrócono uwagę na potrzebę nowego podejścia do ryzyka — klimatycznego i inwestycyjnego oraz większego nacisku na edukację rynku.
Zielone finanse nie mogą pozostać domeną wyspecjalizowanych instytucji — ich mechanizmy muszą stać się częścią mainstreamu. Tylko wtedy uda się przekuć cele klimatyczne w realne działania. W tym procesie ważną rolę mogą odegrać instytucje takie jak NFOŚiGW — wspierające rozwój odpowiednich instrumentów i promujące standardy, które wzmacniają wiarygodność zielonych inwestycji.
Partnerem publikacji jest NFOŚiGW
