Małżeństwo to nie tylko związek uczuciowy dwóch
osób, ale także swojego rodzaju pakt finansowo-prawny. Ten
aspekt bycia razem często ma daleko bardziej idące skutki. Pojawiające się w związku długi mogą być tego dobitnym
przykładem.
Do redakcji Bankier.pl często trafiają zapytania o możliwość rozwiązania problemów z długami małżonków i par pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym:
-
jak dzieli się odpowiedzialność za niewłaściwe decyzje osoby, z którą jesteśmy w związku,
-
co ze zobowiązaniami w przypadku separacji lub rozwodu,
-
jak mogą być egzekwowane długi,
-
co z majątku wspólnego może zająć komornik
– to tylko przykłady zgłaszanych zapytań. Prezentujemy najciekawsze i najczęstsze pytania i odpowiedzi dotyczące problemów z długami w związkach małżeńskich i pozamałżeńskich.
Materiał jest efektem współpracy Bankier.pl z Krajową Radą Komorniczą, dzięki której czytelnicy Bankier.pl przez cały listopad mogą skorzystać z darmowych konsultacji z komornikiem. Żeby to zrobić, wystarczy wysłać zapytanie na adres interwencja@bankier.pl.
Odpowiedzi na przywołane poniżej pytania udzielały komornik Paulina Podgórska-Pawełka oraz komornik Monika Janus, rzecznik KRK.
Długi małżonka z przeszłości. Czy za nie odpowiadam?
Jestem po ślubie już 5 lat. Niedawno dowiedziałem się o długach mojej żony z przeszłości. Czy komornik może ode mnie wymagać spłaty tych długów, w przypadku kiedy ja nie miałem o nich pojęcia? Dodam, że nawet nie znałem jeszcze swojej żony, gdy te długi zaciągała – pisze jeden z czytelników.
Jeżeli czytelnik nie podpisywał żadnych dokumentów kredytowych, ugód itp., jest chroniony i bezpieczny w zakresie swojego majątku osobistego. W sytuacji, kiedy dług został zaciągnięty przez małżonka przed zawarciem związku małżeńskiego, to majątek wspólny oraz majątek osobisty drugiego małżonka jest chroniony. Egzekucji podlega jedynie majątek osobisty dłużnika oraz wynagrodzenie za pracę wraz z dochodami uzyskanymi z innej działalności zarobkowej.
Wynika to z zapisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dokładnie art. 41 § 3.), które wskazują, że jeżeli wierzytelność powstała przed powstaniem wspólności lub dotyczy majątku osobistego jednego z małżonków, wierzyciel może żądać zaspokojenia tylko z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw (o których mowa w art. 33 pkt 9. ).
Rozwód a odpowiedzialność za długi
Czy odpowiadam za długi byłego męża/byłej żony zaciągnięte, kiedy byliśmy małżeństwem? – to częste pytanie naszych czytelników.
Odpowiedzialność za długi po rozwodzie zależy od kilku istotnych kwestii. Najważniejsze z nich to te, czy między małżonkami występowała wspólność majątkowa i czy jedna strona wyrażała zgodę na zaciąganie zobowiązań przez drugą.
Najczęściej zdarza się, że między małżonkami występuje wspólność majątkową. Jeżeli w takiej sytuacji małżonek wyraził zgodę na zaciągnięcie zobowiązania przez drugiego małżonka, wierzyciel będzie miał prawo dochodzić spłaty wierzytelności z całego majątku osobistego dłużnika (małżonka, który występował jako strona zobowiązania) oraz z tej części wspólnej majątku, która po rozwodzie przypadła drugiemu małżonkowi (który na takie zobowiązanie wcześniej wyraził zgodę). Jeżeli jednak takiej zgody nie było i drugi małżonek nie wiedział o zobowiązaniu, wówczas dłużnikiem był i nadal pozostaje jedynie jego były mąż/żona. Od tej zasady istnieje jednakże jeden istotny wyjątek, czyli sytuacja, w której dług powstał w celu zaspokojenia tzw. zwykłych potrzeb rodziny, w skład których wchodzą np. opłaty za mieszkanie, koszty wyżywienia, wychowania dzieci czy też potrzebnych leków.
Separacja a odpowiedzialność za długi
Czy odpowiadam za długi mojego byłego męża/byłej żony zaciągnięte podczas separacji? – to również często poruszany problem.
Żona nie odpowiada za długi swojego męża, które ten zaciągnął podczas trwania separacji. Działa to również w drugą stronę – mąż nie odpowiada za długi żony zaciągnięte przez nią po ogłoszeniu separacji.
Wskazuje na to art. 54 par 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który stwierdza, że orzeczenie separacji powoduje między małżonkami rozdzielność majątkową. Były małżonek będzie ponosić odpowiedzialność tylko za te zobowiązania, wchodzące w skład majątku wspólnego, które powstały przed dniem orzeczenia separacji.
Czytaj dalej: Czy komornik może zająć samochód za długi jednego z małżonków?
Rozdzielność majątkowa a egzekucja. Czy komornik może zająć mój samochód?
Mamy z mężem rozdzielność majątkową. Czy komornik może zająć mój własny samochód, egzekwując jego długi? – pyta pani Marta.
Zgodnie z obowiązującym prawem, komornik sądowy może zająć ruchomości należące do małżonków, mimo iż posiadają rozdzielność majątkową. Jeśli małżonek nie zgadza się z taką decyzją komornika, w ramach obrony przysługuje mu powództwo przeciwegzekucyjne.
Samo istnienie umowy majątkowej między małżonkami nie będzie przeszkodą w nadaniu klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika oraz prowadzenia egzekucji do tych składników, które należałyby do majątku wspólnego, gdyby umowy majątkowej nie zawarto. Małżonek dłużnika będzie mógł jednak bronić się w drodze powództwa przeciwegzekucyjnego przeciwko wierzycielowi, jeśli umowa małżeńska była wobec tego wierzyciela skuteczna (tzn. jeśli wiedział o jej istnieniu).
Mąż nadmiernie się zadłużył i uciekł zagranice. Kto spłaci jego długi?
Mój mąż nadmiernie się zadłużył, nie spłacał zobowiązania i wyjechał zagranicę. Czy komornik może egzekwować spłatę z moich dochodów? – pyta jedna z czytelniczek.
Komornik sądowy nie może egzekwować należności męża dłużniczki z jej wynagrodzenia za pracę. Może natomiast zdarzyć się, że egzekucja dotyczyć będzie majątku wspólnego małżonków. W takiej sytuacji znaczenie będzie miało to, czy zobowiązania jednego małżonka zaciągane były za zgodą drugiego. Warto pamiętać, że to wierzyciel we wniosku złożonym komornikowi wskazuje sposoby egzekucji i majątek, który ma być zajęty oraz decyduje o kształcie postępowania egzekucyjnego.
Sąd nada przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim klauzulę wykonalności także przeciwko jej małżonkowi z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową, jeżeli wierzyciel wykaże dokumentem urzędowym lub prywatnym, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała z czynności prawnej dokonanej za zgodą małżonka dłużnika. Unormowanie to ma swoje źródło w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, gdzie wskazano, że jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka, wierzyciel może żądać zaspokojenia także z majątku wspólnego małżonków.
Jeśli zobowiązania powstały bez zgody drugiego małżonka albo zobowiązanie jednego z małżonków nie wynika z czynności prawnej, wierzyciel może żądać zaspokojenia tylko z majątku osobistego dłużnika, z jego wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez niego z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw (o których mowa w art. 33 pkt 9). A jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, wierzyciel może żądać zaspokojenia także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa.
Jeżeli wierzytelność powstała przed powstaniem wspólności majątkowej lub dotyczy majątku osobistego jednego z małżonków, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw.
Odpowiedzi co stanowi majątek osobisty każdego z małżonków daje również kodeks rodzinny i opiekuńczy (art 33 k.r.o.), który wskazuje, że majątkiem osobistym są wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków, zatem nawet gdy wierzyciel uzyska klauzulę wykonalności na małżonka, nie pozwala ona do prowadzenia egzekucji z wynagrodzenia za pracę małżonka dłużnika, bowiem ogranicza ona egzekucję do majątku wspólnego małżonków.
Czytaj dalej: Jak małżonek może bronić się przed niezasadną egzekucją?
Poręczenie kredytów firmowych małżonka. Czy komornik może zająć moje dochody?
Poręczyłam kredyt dla mojego męża do firmy, firma 2 lata temu upadła, a mnie ścigają. Czy w tej sytuacji komornik zajmie mój rachunek bankowy? – pisze pani Anna.
Istnieje możliwość, że w takiej sytuacji dojdzie do zajęcia rachunku bankowego. Jeżeli umowa poręczenia nie stanowiła inaczej, w takiej sytuacji jako osoba, która poręczyła kredyt czytelniczka będzie odpowiadać przed wierzycielem jako współdłużnik solidarny.
Oznacza to, że wierzyciel może domagać się od niej spłaty całości zadłużenia i odpowiada przed nim całym swoim majątkiem. Jeżeli wierzyciel uzyskał w sądzie klauzulę wykonalności na jaj osobę (jako poręczyciela) i złożył wniosek egzekucyjny u komornika sądowego, to musi się liczyć z konsekwencjami egzekucji przymusowej, której elementem może stać się również zajęcie rachunku bankowego.
Ile środków otrzymywanych na urlopie macierzyńskim może zająć komornik?
Do redakcji Bankier.pl wpływają również często zapytania o to, ile środków i z jakiego tytułu może zająć komornik. Kwestie te opisywaliśmy dokładnie na naszych łamach już kilkakrotnie. Tym razem wspomnimy o konkretnej sytuacji, z jaką zgłosiła się nasza czytelniczka. Jestem na urlopie macierzyńskim. Na moje konto wpływa około 1200 zł. Czy komornik może zająć całą moja wypłatę? – pyta pani Aleksandra.
Przede wszystkim należy wyjaśnić, że otrzymywany na tzw. urlopie macierzyńskim zasiłek nie stanowi wynagrodzenia za pracę, ale jest świadczeniem pieniężnym z ubezpieczenia chorobowego. W związku tym do tego zasiłku nie znajdują zastosowania odpowiednie zapisy kodeksu pracy.
Wysokość maksymalnego potrącenia z kwoty zasiłku macierzyńskiego zależy od rodzaju potrącanej należności. W opisywanej sytuacji zależy więc z jakiego tytułu dokonane jest zajęcie. Największą część kwoty świadczenia pieniężnego z ubezpieczenia chorobowego, wynoszącą 60%, komornik może potrącić, jeśli egzekwuje należności alimentacyjne. Należności z tytułu odpłatności za pobyt w domach pomocy społecznej, odpłatności za pobyt w zakładach opiekuńczo-leczniczych, odpłatności za pobyt w zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych podlegają potrąceniu do wysokości 50% świadczenia, a inne należności do wysokości 25% świadczenia.
Jak małżonek dłużnika może bronić się przed egzekucją
W przywołanych przypadkach często pojawia się kwestia współodpowiedzialności za długi małżonków, które przy ich zaciąganiu opatrzone były zgodą obu stron. Nie chodzi o długi zaciągane wspólnie, ale o te, które zawiera jedna z osób, ale za zgodą drugiej.
– Jeżeli dłużnik pozostaje w związku małżeńskim, wierzyciel może się domagać nadania tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności również przeciwko małżonkowi dłużnika, jeżeli egzekwowane zobowiązanie powstało za zgodą tego małżonka. Egzekucja może być skierowana wówczas również do składników objętych małżeńską wspólnością majątkową (tj. nabytych w trakcie trwania małżeństwa, dokładnie opisanych w art. 30 i art. 33 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Natomiast wierzyciel dysponujący klauzulą wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika nie może prowadzić egzekucji z jego majątku osobistego – wyjaśnia komornik sadowy Maciej Kaczmarzyk. – Należy przy tym odróżnić solidarną odpowiedzialność małżonków za dług (gdy egzekucja może być skierowana całościowo do ich majątków osobistych i do majątku wspólnego) od odpowiedzialności małżonka dłużnika z jej ograniczeniem tylko do majątku wspólnego – dodaje.
Istnieje jednak sposób obrony przed takimi sytuacjami. – W związku z takim ukształtowaniem współodpowiedzialności małżonka dłużnika za jego zobowiązania, małżonkowi dłużnika przysługuje stosowny środek obrony przeciwegzekucyjnej. W jego ramach może on podnosić wszelkie zarzuty, zmierzające do wykazania, że egzekwowane świadczenie nie należy się wierzycielowi. Może również podnosić zarzuty, z których dłużnik nie mógł wcześniej skorzystać. Może wreszcie podnosić bezzasadność obciążenia go długiem, uzasadnioną stosunkami majątkowymi, w jakich pozostaje ze swoim małżonkiem (dłużnikiem) – wyjaśnia komornik Maciej Kaczmarzyk. Dodaje, że wśród takich szczególnych „małżeńskich” zarzutów można wskazać:
- pozostawanie w chwili zaciągania zobowiązania w ustroju rozdzielności majątkowej, o czym wierzyciel wiedział (patrz art. 471 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego),
- brak zgody współmałżonka na zaciągnięcie zobowiązania,
- ustanie małżeństwa przed nadaniem klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika,
- zobowiązanie nie powstało w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, wchodzącego w skład majątku wspólnego małżonków.
Opracowanie: Katarzyna Wojewoda-Leśniewicz
