Obowiązek meldunkowy w Polsce reguluje Ustawa dowodach osobistych i ewidencji ludności z 10 kwietnia 1974 roku. Choć ten akt prawny był wielokrotnie zmieniany już w III RP, to jego istota pozostaje nienaruszona.
„Osoba przebywająca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest obowiązana wykonywać obowiązek meldunkowy określony w ustawie” – głosi artykuł 2. Władza żąda od nas zameldowania każdej zmiany miejsca stałego pobytu, zgłoszenia narodzin dziecka, zmiany stanu cywilnego lub zgonu (art. 4).
Obowiązek meldunkowy jest instrumentem państwa totalitarnego, czyli dążącego do kontroli nad każdą sferą życia jednostki. Polskie ustawodawstwo było wzorowane bezpośrednio na rozwiązaniach sowieckich, choć nie jest aż tak restrykcyjne.
Po roku 1989 obowiązek meldunkowy stał się fikcją i jest powszechnie ignorowany, choć formalnie wciąż obowiązuje. Dopiero cztery lata temu zniesiono sankcje karne za jego niedopełnienie. Zapowiadana przez prominentnych polityków likwidacja meldunku była skutecznie blokowana przez aparat policyjno-urzędniczy. Obowiązująca od 1 stycznia 2013 roku nowa ustawa o ewidencji ludności przewiduje zniesienie obowiązku meldunkowego 1 stycznia 2016 roku. Ale termin ten był w przeszłości wielokrotnie przesuwany, więc nie należy się zbytnio do tej daty przywiązywać.
