Polacy coraz częściej obawiają się utraty pracy. Badania wskazują, że niepokój o stałość zatrudnienia zwiększył się w ostatnich miesiącach. Wypowiedzenie to nie koniec świata, ale dobrze znać swoje prawa, aby w pełni wykorzystać dostępne opcje. Sprawdź, kiedy pracodawca ma obowiązek wypłaty ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy oraz komu przysługuje odprawa.
Prawie co trzeci Polak obawia się utraty pracy, wynika z raportu „Barometr Rynku Pracy 2024”. To o jeden punkt procentowy mniej niż rok temu. Jednocześnie co piąty pracownik nie miał pewności jak odpowiedzieć na to pytanie. Pracodawcy odczuwają niepewność związaną z sytuacją makroekonomiczną. To z kolei przekłada się na niższą liczbę ofert pracy.
Wpływ na nastroje Polaków ma również coraz większa liczba informacji o zwolnieniach grupowych i nie tylko płynących z całej Polski. Trend ten obserwowany jest od końcówki 2022 roku. Wśród firm, które zdecydowały się na redukcję zatrudnienia są zarówno te z naszego kraju, jak i duże koncerny zagraniczne. Tylko w grudniu o zwolnieniach poinformował m.in. oddział spółki ABB w w Aleksandrowie Łódzkim, szwajcarski gigant z sektora finansów UBS, francuska sieć sklepów E.Leclerc oraz fabryka alkoholu Bioetanol AEG.
Co zrobić, gdy szef wręczy wypowiedzenie? Przeanalizowaliśmy, jakie prawa przysługują zwolnionym pracownikom. Najważniejsze kwestie to długość okresu wypowiedzenia oraz możliwość otrzymania odszkodowania.
Zwolnienie z pracy a czas wypowiedzenia
Konieczność zachowania okresu wypowiedzenia obowiązuje wyłącznie w przypadku pracowników zatrudnionych na umowę o pracę zarówno na czas określony, jak i na czas nieokreślony. Osoby pracujące w oparciu o umowę zlecenie czy umowę o dzieło nie są objęte ochroną wynikającą z przepisów Kodeksu pracy.
Okres wypowiedzenia uzależniony jest od rodzaju umowy. Pracownicy zatrudnieni na okres próbny mogą liczyć na 3 dni robocze, jeżeli ich okres próbny nie przekracza 2 tygodni. W przypadku okresu próbnego dłuższego niż 2 tygodnie przysługuje tydzień okresu wypowiedzenia. Natomiast na okresie próbnym powyżej 3 miesięcy są to 2 tygodnie wypowiedzenia.
Obowiązek zachowania okresu wypowiedzenia
Jeszcze inaczej wygląda okres wypowiedzenia w przypadku osób zatrudnionych na umowę na czas określony i nieokreślony. Pracownikowi może przysługiwać nawet 3-miesięczny okres wypowiedzenia. Wszystko zależy od długości świadczenia pracy na rzeczy podmiotu zwalniającego. Kodeks pracy przewiduje następujące okresy wypowiedzenia:
- zatrudnienie poniżej 6 miesięcy - 2 tygodnie,
- zatrudnienie od 6 miesięcy do 3 lat - 1 miesiąc,
- zatrudnienie powyżej 3 lat - 3 miesiące.
Od tej zasady jest wyjątek. W sytuacji gdy zwolnienie z pracy wystąpiło z powodu ogłoszenia upadłości lub w przypadku likwidacji, lub z innych przyczyn niedotyczących pracowników to "pracodawca może, w celu wcześniejszego rozwiązania umowy o pracę, skrócić okres trzymiesięcznego wypowiedzenia, najwyżej jednak do 1 miesiąca" - czytamy w Kodeksie pracy.
W takim przypadku zwolnionemu pracownikowi przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za pozostałą część okresu wypowiedzenia. Opisana sytuacja dotyczy osób zatrudnionych w ramach umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony lub umowy o pracę zawartej na czas określony.
Zwolnienie z pracy a odprawa
W przypadku otrzymania wypowiedzenia może pojawić się pytanie - a co z odprawą? Zgodnie z przepisami prawo do odprawy przysługuje wyłącznie pracownikom, którzy utracili zatrudnienie w ramach zwolnień grupowych.
Ze zwolnieniami mamy odczynienia w sytuacji, gdy pracodawca zatrudniający co najmniej 20 pracowników w okresie nieprzekraczającym 30 dni przeprowadza redukcję zatrudnienia - tłumaczy PIP. Aby mówić o zwolnieniach grupowych, wypowiedzenie umowy o pracę lub na mocy porozumienia stron z przyczyn niedotyczących pracowników musi obejmować:
- co najmniej 10 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia mniej niż 100 pracowników,
- 10 proc. pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 100, jednakże mniej niż 300
- pracowników,
- 30 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 300 lub więcej pracowników.
"Do stanu zatrudnienia nie wlicza się pracowników tymczasowych oraz innych osób świadczących pracę w ramach innych niż stosunek pracy stosunków prawnych (np. umów o charakterze cywilnym)" - przypomina PIP.
Wypowiedzenie umowy o pracę
Zwolnienie z pracy może wystąpić, jak podaje Kodeks pracy: na mocy porozumienia stron, przez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem), przez oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia) lub z upływem czasu, na który była zawarta.
Zwolnienie pracownika na urlopie macierzyńskim
Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę z pracownicą w ciąży oraz osoba zatrudnioną korzystającą z urlopu macierzyńskiego. Ochrona nie ma zastosowania w przypadku ogłoszenia upadłości lub likwidacji zakładu pracy. Natomiast w przypadku zwolnień grupowych kobiecie w ciąży będzie przysługiwał do dnia porodu dodatek wyrównawczy. Kodeks pracy przewiduje, iż kobiecie w ciąży nie można pogarszać warunków pracy.
Warto pamiętać, że jeżeli pracownica zaszła w ciążę tuż przed wypowiedzeniem umowy o pracę to pracodawca ma obowiązek przywrócić ją do pracy.
W tych sutacjach pracodawca nie może wręczyć wypowiedzenia
Zgodnie z przepisami Kodkesu pracy istnieje szereg sytuacji, na podsatwie których nie można zwolnić zatrudnionej osoby. Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi z powodu:
- wystąpienia z wnioskiem o zmianę rodzaju umowy lub zatrudnienie w pełnym wymiarze czasu pracy lub zmianę umowy na umowę na czas nieokreślony lub o bardziej przewidywalne i bezpieczne warunki pracy.
- pozostawania w stosunku pracy lub pozostawania w innym stosunku prawnym niż stosunek pracy (na przykład umowa – zlecenie) z innym pracodawcą.
- dochodzenia podania informacji, które pracodawca ma obowiązek przekazać w terminie 7 lub 30 dni od dnia dopuszczenia pracownika do pracy.
- dochodzenia podania informacji o zmianie adresu siedziby lub adresu zamieszkania - w przypadku pracodawcy będącego osobą fizyczną nieposiadającą siedziby.
- dochodzenia podania informacji o zmienionych warunkach zatrudnienia, o objęciu pracownika układem zbiorowym pracy lub innym porozumieniem zbiorowym.
- dochodzenia podania informacji (zarówno po raz pierwszy jak i w przypadku wprowadzenia zmian), w przypadku wyjazdu pracownika do pracy lub w celu wykonania zadania służbowego poza granicami kraju na okres przekraczający 4 kolejne tygodnie, takich jak: państwo lub państwa, w których praca lub zadanie służbowe mają być wykonywane, przewidywany czas trwania tej pracy lub zadania służbowego, walucie, w której będzie wypłacane wynagrodzenie w tym czasie, świadczenia pieniężne lub rzeczowe, które mogą być wypłacane w tym czasie, zapewnienie lub brak zapewnienia powrotu pracownika do kraju, warunki powrotu pracownika do kraju.
- skorzystania przez pracownika ze szkolenia na koszt pracodawcy i w godzinach pracy w przypadku, gdy pracownik ma do nich prawo na podstawie postanowień układu zbiorowego pracy, innego porozumienia zbiorowego, regulaminu, przepisów prawa lub umowy o pracę.
Warto pokreślić, że zgodnie z zasadą odwróconego dowodu, jeśli pracownik złoży sądu pracy pozew i wskaże, że to jedna z wymienionych wyżej przyczyn była podstawą do rozwiązania jego umowy, to pracodawca będzie musiał udowodnić, że było inaczej.
Zwolnienie z pracy a odwołanie do sądu
Pracownik, który otrzymał oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę za wypowiedzeniem, ma prawo odwołać się do sądu pracy. Na złożenie odpowiedniego dokumentu osoba zwolniona ma 21 dni. Pracownik może żądać: przywrócenia do pracy na poprzednich warunkach (lub orzeczenia bezskuteczności wypowiedzenia, ale tylko do czasu jej faktycznego rozwiązania, a potem przywrócenia do pracy) lub odszkodowania w wysokości wynagrodzenia za okres od 2 tygodni do 3 miesięcy (nie mniej jednak niż wynagrodzenie za okres wypowiedzenia).
Czas na poszukiwanie pracy
Pracodawca może w trakcie okresu wypowiedzenia udzielić urlopu wypoczynkowego, pod warunkiem że osoba zatrudniona posiada dni wolne do wykorzystania. Nie jest to jednak obowiązek. Pracodawca może zdecydować o wypłaceniu ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy. Więcej na temat ekwiwalentu pisaliśmy w artykule "Ekwiwalent za niewykorzystany urlop. Kiedy przysługuje i ile można dostać? Podpowiadamy".
