Nic tak nie potrafi połączyć lub skłócić rodziny jak spadki. Nie ma w nich żadnego półśrodka. Dlatego tak ważne jest, żeby być "na bieżąco" ze zmianami przepisów. Kto może być "niegodny" otrzymania spadku, kiedy dziedziczą dziadkowie i jak można go odrzucić za dziecko - to najczęściej pojawiające się pytania w "Bankier.pl pomaga".
Należy zacząć od tego, że weszły w życie zmiany dotyczące zasad dziedziczenia ustawowego dziadków spadkodawcy, nowych przesłanek "niegodności dziedziczenia", które w praktyce pozbawiają zachowka i odrzucenie spadku przez rodzica dziecka w imieniu tegoż dziecka.
Kiedy dziedziczy dziadek lub babcia
Zmiana przepisu art. 934 KC polegała na zawężeniu kręgu spadkobierców ustawowych - wyjaśnia radca prawny Małgorzata Kubicka-Osiecka z Kancelarii Prawnej Damian Niciejewski Radcy Prawni i Adwokaci. - Zgodnie z § 1 w przypadku braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy - dodaje. I wyjaśnia, że dziedziczą oni w częściach równych. Dotychczas jeżeli któreś z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypadał jego zstępnym.
Począwszy od dnia 15.11.2023 r. w kręgu spadkobierców ustawowych pozostają już jedynie dzieci i wnuki takiego dziadka spadkodawcy (wyłączone zostaną m.in. prawnuki). W sytuacji braku dzieci i wnuków tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypadać będzie pozostałym dziadkom w częściach równych. Zmianę tę uzasadniano przede wszystkim chęcią skrócenia czasu postępowania spadkowego, a dokładniej by nie trzeba było szukać dalszych niż dzieci i wnuki zstępnych spadkodawcy, który nie dożył otwarcia spadku.
Nowe przesłanki niegodności dziedziczenia
Nowelizacja dodająca w art. 928 § 1 KC pkt 4 obejmuje dwie nowe przesłanki orzekania o niegodności dziedziczenia przez spadkobiercę w postaci:
- uporczywego niewykonywania obowiązku alimentacyjnego wobec spadkodawcy, określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem, albo inną umową wobec spadkodawcy;
- uporczywego uchylania się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka.
Przyjęcie lub odrzucenie spadku - nowe terminy
Nowelizacja przewiduje również, że do zachowania 6-miesięcznego terminu do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku (liczonego od dowiedzenia się o tytule swego powołania) wystarczające jest złożenie przed jego upływem wniosku do sądu o odebranie tego oświadczenia. Jeżeli złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku będzie wymagało zezwolenia sądu, bieg terminu na złożenie oświadczenia ulegnie zawieszeniu na czas trwania postępowania w tym przedmiocie (art. 1015 § 1 KC.).
Rozszerzone zostały ponadto ustawowe przesłanki, których spełnienie daje możliwość uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku złożonego pod wpływem błędu, lub groźby (albo niezłożenia tego oświadczenia w ustawowym terminie ze względu na błąd lub groźbę). Dodatkowa przesłanka odnosi się do rocznego terminu określonego w art. 88 § 2 KC, którego zachowanie jest konieczne dla skutecznego uchylenia się od skutków prawnych wadliwego (złożonego na skutek błędu lub pod wpływem groźby) oświadczenia woli. Zgodnie z 1019 § 1 pkt 3 KC, dla dochowania tego terminu wystarcza złożenie przed jego upływem wniosku do sądu o odebranie oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia.
Gdy dziecko może odziedziczyć dług....
Zgodnie ze znowelizowanym art. 101 § 4 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego, jeżeli dziecko jest powołane do dziedziczenia wskutek uprzedniego odrzucenia spadku przez rodzica, to czynność polegająca na odrzuceniu spadku w imieniu dziecka przez rodzica, któremu w tym zakresie przysługuje władza rodzicielska, gdy jest dokonywana za zgodą drugiego z rodziców, któremu również w tym zakresie przysługuje władza rodzicielska, albo gdy jest dokonywana wspólnie, nie wymaga zezwolenia sądu opiekuńczego albo w przypadkach wskazanych w art. 640 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego jeżeli spadek odrzucają inni zstępni rodziców tego dziecka. Zgoda sądu jest zatem wymagana w przypadku braku porozumienia rodziców lub jeżeli inny zstępny rodziców tego dziecka przyjmie spadek. Powyższe okoliczności będą wskazywane w oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku (art. 641 KPC).
Zgodnie z brzmieniem przepisu art. 640 § 1 KPC, który wszedł w życie w dniu 15.11.2023 r., zezwolenie na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka lub osoby pozostającej pod opieką w postaci prostego przyjęcia, lub odrzucenia spadku w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, wydaje sąd spadku. Dotychczas zezwolenie to wydawane było przez sąd opiekuńczy w odrębnym od postępowania spadkowego postępowaniu sądowym.
Zmiany w prawie spadkowym, które weszły w życie 15 listopada 2023 r.
W dniu 15 listopada 2023 r., na mocy ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw z dnia 28 lipca 2023 r. (Dz. U. z 2023 poz. 1615), weszły w życie znowelizowane przepisy:
- ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2023 r. poz. 1610), dalej KC,
- ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2023 r. poz. 2809), dalej KRO,
- oraz ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2023 r. poz. 1550), dalej KPC.
***
Bankier.pl pomaga to nowy cykl, w którym staramy się opisywać problemy naszych czytelników. Odpowiedzi udzielają prawnicy z ArsLege. Masz problem w pracy, życiu codziennym, a może biznesowym? Zachęcamy do wysyłania pytań na adres: pytania@bankier.pl.
