Powołana przez Radę Europy Grupa Państw Przeciwko Korupcji (GRECO) oceniła jako "ogólnie niezadowalający" poziom wdrożenia w Polsce zaleceń ws. zapobiegania korupcji w odniesieniu do parlamentarzystów, sędziów i prokuratorów oraz rekomendacji w związku z reformami sądownictwa 2016–2018. Wdrożono 8 z 22 zaleceń.
Wnioski te zawarte są w ogłoszonym w środę raporcie GRECO, która sprawdza, czy działania państw członkowskich są zgodne ze standardami Rady Europy.
W dokumencie odnotowano jednocześnie "zmiany zachodzące w Polsce oraz intencje i działania władz zmierzające do przywrócenia praworządności i wykluczenia jakiegokolwiek potencjalnego wpływu władzy wykonawczej na sądownictwo". Są to, jak zaznaczono, "działania idące w dobrą stronę".
W raporcie oceniono środki zastosowane przez polskie władze w celu wdrożenia 16 zaleceń z 2012 roku, dotyczących zapobiegania korupcji w odniesieniu do parlamentarzystów, sędziów i prokuratorów, a także dodatkowych rekomendacji z 2018 roku w związku z reformami sądownictwa.
W przypadku posłów problemem brak przejrzystości w relacji z lobbystami
Sprawozdawcami procedury zgodności zostali eksperci z Czech i Portugalii. Ocenili oni, że w kwestii zapobiegania korupcji w odniesieniu do parlamentarzystów nie zostały wdrożone zalecenia zwiększenia przejrzystości ich relacji z lobbystami i innymi osobami, próbującymi wywierać wpływ na proces legislacyjny, wprowadzenia standardów etycznych i postępowania, opracowania jasnego mechanizmu deklarowania potencjalnych konfliktów interesów, a także zrewidowania mechanizmu monitoringu przestrzegania standardów.
Odnotowano informację polskich władz o tym, że sprawa ta została skierowana do sejmowych komisji. GRECO oczekuje, że prezydia Sejmu i Senatu podejmą konkretne działania w celu wdrożenia tych zaleceń.
Sędziowie pod okiem trzech instytucji, ale żadna nie jest w stanie dokładnie kontrolować
Za częściowo wdrożone uznano zalecenie dotyczące zapobiegania korupcji w odniesieniu do sędziów, w którym mowa jest o konieczności zapewnienia dogłębnej analizy ich oświadczeń majątkowych. W tej sprawie, jak zauważono, trwają prace nad poprawą sytuacji w zakresie składania i weryfikacji oświadczeń majątkowych.
GRECO zwraca uwagę, że nadal funkcjonują trzy organy kontroli zaangażowane w gromadzenie i weryfikację oświadczeń majątkowych, czyli prezesi sądów apelacyjnych, organy podatkowe i CBA, "przy czym wydaje się, że żaden z nich nie dysponuje zasobami odpowiednimi do przeprowadzenia dogłębnej kontroli oświadczeń".
Także częściowo wdrożone są - według GRECO - zalecenia w sprawie zapobiegania korupcji w odniesieniu do prokuratorów. Grupa wyraziła zaniepokojenie brakiem narzędzi i środków, które Krajowa Rada Prokuratorów mogłaby stosować w procesie nadzoru przestrzegania zasad etycznych przez prokuratorów.
W raporcie kładzie się nacisk na deklarację polskich władz, że jednym z priorytetów obecnego rządu jest przestrzeganie zobowiązań wynikających z prawa UE i prawa międzynarodowego, w tym pełne wdrożenie zaleceń GRECO. Odnotowano, że niezwłocznie po objęciu urzędu w grudniu 2023 roku premier Donald Tusk powołał Międzyresortowy Zespół ds. przywracania praworządności oraz porządku konstytucyjnego.
W dokumencie jest przypomnienie, że GRECO zaleciło zmianę przepisów dotyczących wyboru sędziów do Krajowej Rady Sądownictwa, aby co najmniej połowę jej członków stanowili sędziowie wybrani przez środowisko sędziowskie.
Zaznacza się, że zalecenie to nie zostało wdrożone. "25 członków KRS jest nadal powoływanych przez władzę ustawodawczą lub wykonawczą lub reprezentuje te władze, co jest sprzeczne z tym zaleceniem i standardami Rady Europy" - podkreśla się wraz z adnotacją, że rządowy projekt ustawy w sprawie KRS został skierowany przez prezydenta Andrzeja Dudę do Trybunału Konstytucyjnego.
GRECO z zadowoleniem przyjmuje, że w tej zmienionej ustawie przywraca się zasadę, zgodnie z którą 15 sędziów członków KRS jest wybieranych przez środowisko sędziowskie, a nie przez Sejm.
We wnioskach odnotowano, że w związku z wdrożeniem "tylko ośmiu z 22 zaleceń" GRECO stwierdziła, że "ogólny bardzo niski poziom zgodności z zaleceniami pozostaje ogólnie niezadowalający".
W raporcie poinformowano, że grupa zwraca się do sekretarza generalnego Rady Europy Alaina Berseta o wysłanie pisma do ministra spraw zagranicznych Radosława Sikorskiego w celu zwrócenia uwagi na "nieprzestrzeganie odpowiednich zaleceń i konieczność podjęcia zdecydowanych działań z myślą o jak najszybszym osiągnięciu wymiernych postępów".
Sylwia Wysocka (PAP)
sw/ ap/ amac/
