Po kiepskich 8 miesiącach do Polski znów popłynął szeroki strumień funduszy z UE

Miniony rok pod względem transferów pieniężnych pomiędzy Polską a Unią Europejską był najgorszy od 7 lat. Na czysto zarobiliśmy "tylko" 5,5 mld euro (ok. 24 mld zł). To najmniej od 2008 roku. Jednak ostatnie miesiące wskazują, że kurek ze środkami z UE został ponownie otwarty.

Polska na lata 2014-20 wynegocjowała w Brukseli 120,1 mld euro. Środki w ramach transferów finansowych z Unii Europejskiej otrzymujmy głównie na dwóch płaszczyznach. W ramach funduszy polityki spójności 82,5 mld euro oraz w ramach polityki rolnej 32,1 mld euro. By otrzymać środki z UE, trzeba się po nie schylić - napisać projekt, spełnić kryteria i zostać wybranym. Z roku na rok machina pozyskiwania środków z UE szła nam coraz sprawniej. W pierwszych trzech kwartałach 2016 roku jednak wyraźnie się zatrzymała.

Fundusze unijne zamarły

Najwięcej środków z UE pozyskujemy z funduszy polityki spójności. Składają się na nie fundusze spójności oraz słynne fundusze strukturalne. W minionym roku wartość otrzymanych funduszy spójności z UE spadła o 38,2% w porównaniu do roku poprzedniego. Z 3,8 mld euro w 2015 roku do 2,3 mld euro w roku 2016. Bywały miesiące, że nie otrzymywaliśmy nic. To z tego funduszu dofinansowane są m.in. budowy autostrad, dróg ekspresowych, obwodnic, nowe pociągi dla PKP oraz przebudowa linii kolejowych.

Jeżeli nie widzisz interaktywnej infografiki, przejdź do wersji statycznej.

Wyraźne odbicie w przepływie funduszy widać w ostatnich dwóch miesiącach poprzedniego roku. W listopadzie i grudniu wpłynęła ponad połowa środków z całego 2016 roku.

Wyraźny spadek napływów widać także w ramach funduszy strukturalnych. To w jego ramach dofinansowano m.in. Narodowe Centrum Nauki Kopernik w Warszawie czy Narodowe Forum Muzyki we Wrocławiu. W ciągu roku wartość otrzymanych środków spadła o 31,7% - z 4 mld euro w 2015 do 2,8 mld euro w 2016 roku. Tak samo jak w przypadku funduszy spójności widać wyraźny wzrost strumienia z Brukseli w ostatnich dwóch miesiącach 2016 roku. Gdyby nie to, wartość funduszy strukturalnych po dziesięciu miesiącach spadłby rok do roku o ponad połowę.

Jeżeli nie widzisz interaktywnej infografiki, przejdź do wersji statycznej.

Najbardziej drastyczny spadek otrzymanych funduszy strukturalnych widać było w lipcu 2016 roku, kiedy w ramach Funduszu Rozwoju Regionalnego wpłynęło do Polski zaledwie 555 euro. Rok wcześniej było to 49 mln euro.

Bywały miesiące, w których transfery były niższe o 99% niż w analogicznym miesiącu roku poprzedniego. W maju 2016 roku wpłynęło w ramach funduszy unijnych 8 mln euro. Rok wcześniej było to niemal 1,3 mld euro. Najbardziej wyraźne spadki transferów z UE widać w II i III kwartale 2016 roku.

Sytuacja ta diametralnie zmieniła się w ostatnich dwóch miesiącach 2016 roku. Transfery z Brukseli zaczęły płynąć szerokim strumieniem, a w porównaniu do analogicznego okresu w minionym roku - ponad dwudziestokrotnie.  

Zapomniana wieś

Spadek transferów widać także w przekazywanych środkach przeznaczanych na rozwój wsi. Nie widać istotnych różnic w środkach finansowych przekazywanych rolnikom na dopłaty bezpośrednie do uprawy roślin i hodowli zwierząt w porównaniu do roku poprzedniego.

Zauważalny jest jednak spadek transferów w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. To środki, które rolnicy mogą przeznaczyć m.in. na modernizację gospodarstw, tworzenie grup producenckich czy rolnictwo ekologiczne. Wartość otrzymanych transferów w 2016 roku spadła o 27% w porównaniu do poprzedniego roku i wyniosła 1,048 mld euro

Jeżeli nie widzisz interaktywnej infografiki, przejdź do wersji statycznej.

Również w środkach przeznaczonych na rolnictwo zauważalne jest silne odbicie pod koniec 2016 roku. W samym grudniu ubiegłego roku wpłynęło 705 mln euro. To łącznie więcej niż przez dziewiętnaście poprzednich miesięcy.

Rząd przespał ważną nowelizację

Za tak duże spadki transferów mogą odpowiadać dwa czynniki. Pierwszy to nowa perspektywa budżetowa 2014-20, którą urzędnicy, jak i beneficjenci muszą poznać i się jej nauczyć. Drugim może być trwająca dokładnie 101 dni próżnia prawna w zakresie prawa zamówień publicznych, przypadająca właśnie na czas największych spadków transferów z UE.

Na początku 2014 roku w Dzienniku Urzędowym UE pojawiły się dyrektywy, które zmieniały warunki zamówień publicznych. Kraje członkowskie zobowiązane były znowelizować swoje prawo krajowe do 18 kwietnia 2016 roku. W Polsce jednak w tym czasie ustawa wciąż była procedowana w Sejmie. Dopiero w czerwcu parlament przyjął ostatnie poprawki i przekazał ustawę prezydentowi do podpisu.

W międzyczasie Ministerstwo Rozwoju zaapelowało do samorządów, by wstrzymały się z przetargami na inwestycje ze środków UE do czasu wejścia w życie noweli ustawy Prawo zamówień publicznych. Ze względu na brak zgodności przepisów  z ustawodawstwem unijnym Ministerstwo obawiało się problemów z kwalifikowalnością wydatków, a tym samym z możliwością otrzymania refundacji z pieniędzy UE.

Prezydent podpisał ustawę w połowie lipca. Dwa tygodnie później zaczęła ona obowiązywać. Pomimo tego w kolejnych miesiącach nie udało się odrobić zastoju w transferach środków z UE i w 2016 było ich średnio 30% mniej niż w roku poprzednim. A przez pierwsze dziesięć miesięcy minionego roku wpływy z UE w ramach niektórych funduszy były niższe nawet o ponad 70%.

Nadzieja odbicia inwestycji

Fundusze Europejskie nazywane są często kołem zamachowym polskiej gospodarki - nie bez powodu. W minionych latach bywały kwartały, gdzie ich wpływy stanowiły nawet 30% wartości inwestycji. W ostatnich kwartałach ta wartość znacznie spadła, co negatywnie odbiło się na inwestycjach. W III kwartale minionego roku wartość inwestycji spadła w gospodarce o prawie 8%. Był to największy spadek od 2010 roku. Jeszcze głębszy spadek odnotowały w 2016 roku inwestycje w sektorze publicznym.

Według obliczeń Ministerstwa Rozwoju w minionych latach fundusze unijne dawały średniorocznie 1,2-1,5 pkt. proc. PKB. Wyjątkiem jest miniony rok. Jak poinformował pod koniec zeszłego roku wiceminister rozwoju Jerzy Kwieciński, transfery w ramach unijnych funduszy dołożą do wzrostu PKB zaledwie 0,5 pkt. proc. Jednak w obecnym roku znaczny wzrost wykorzystania środków z UE spowoduje przyrost PKB o minimum 1 pkt. proc. - szacuje Ministerstwo Rozwoju.

Jednak ostatnie miesiące wskazują, że kurek ze środkami z UE został ponownie otwarty. Oznaczać to będzie wyraźny wzrost inwestycji przedsiębiorstw, co przełoży się także na wzrost PKB w najbliższych kwartałach. Czy tak się stało, będzie można przekonać się już w przyszłym tygodniu. 28 lutego Główny Urząd Statystyczny opublikuje szczegółowe dane dotyczące PKB za IV kw. minionego roku.

Źródło: