Na gruncie prawa dziedziczenia nieformalny związek partnerski rodzi inne konsekwencje niż związek małżeński. Warto wiedzieć, jak zabezpieczyć się na przyszłość, kupując wspólnie nieruchomość, samochód lub mając wspólne oszczędności.
![Konkubinat – jakie prawa daje po śmierci partnera? [Finanse dla dwojga]](https://galeria.bankier.pl/p/a/c/098e1a1fe33ea6-948-568-52-0-3164-1898.webp)
W dzisiejszych czasach wiele par żyje w nieformalnych związkach partnerskich i nie widzi potrzeby zawierania związku małżeńskiego. Należy sobie jednak zadać pytanie, jakie skutki na gruncie prawa spadkowego odnosi pozostawanie w związku partnerskim, a przede wszystkim, czy fakt pozostawania w związku nieformalnym pozwala nam na dziedziczenie po naszym partnerze.
Konkubinat a prawa do majątku
W przypadku związku małżeńskiego sprawa jest prosta – współmałżonek zawsze dziedziczy, niezależnie od tego, czy z tego związku pochodziły dzieci, czy też nie.
Nietrudno jednak sobie wyobrazić sytuację, w której jeden z partnerów jest właścicielem nieruchomości, natomiast drugi z własnych oszczędności taką nieruchomość wyremontował – niestety na wypadek śmierci, bez pozostawionego testamentu, żyjący partner nie ma uprawnienia do nieruchomości, w którą w znaczny sposób zainwestował, gdyż nie wchodzi do grona spadkobierców ustawowych. Nie ma przy tym znaczenia, czy w takim związku nieformalnym pozostajemy od 5, 15 czy 50 lat – do dziedziczenia ustawowego nigdy nie dojdzie.
Jeśli naszą wolą jest jednak, aby po naszej śmierci partner dziedziczył po nas spadek – istnieje na to sprawdzony sposób. Wystarczy, że za naszego życia sporządzimy testament, w którym powołamy do spadku po nas naszego partnera lub naszego partnera wraz z innymi członkami rodziny. W takiej sytuacji nasz partner życiowy staje się pełnoprawnym spadkobiercą i dziedziczy spadek w określonej przez nas w testamencie części. Dla zabezpieczenia jego interesów prawnych w przyszłości lub uniemożliwiając podważenie testamentu przez pozostałych członków rodziny, najrozsądniej jest sporządzić testament w formie aktu notarialnego.
Bezpieczny kredyt 2% - najważniejsze fakty
Na czym polega? Kto może skorzystać? Ile kredytu można dostać? Co z wkładem własnym? Czy dopłaty można stracić? Pobierz e-book bezpłatnie lub kup za 10 zł.
Masz pytanie? Napisz na marketing@bankier.pl
Partner dziedziczy aktywa i długi
Podstawowym skutkiem dziedziczenia przez naszego partnera jest to, że staje się on podmiotem wszelkich praw i obowiązków pozostawionych przez spadkodawcę, do których zalicza się zarówno aktywa spadku, jak i długi spadkowe. Oczywiście powołanie do spadku nie zawsze może okazać się dla partnera korzystne, dlatego przysługuje mu uprawnienie do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku w terminie 6 miesięcy od dnia śmierci.
Innym negatywnym aspektem powołania partnera do spadku w testamencie jest konieczność zaspokojenia roszczeń o zachowek ustawowych spadkobierców, tj. dzieci i dalszych zstępnych (np. wnuki zmarłego ) – o ile takie roszczenia z ich strony zostaną zgłoszone. Wobec powyższego spadkobierca testamentowy może być zobowiązany do wypłaty połowy udziału, który normalnie dziedziczyliby spadkobiercy ustawowi – za punkt odniesienia do wyliczenia zachowku bierze się z kolei wartość całego spadku.
Obrazując powyższe rozważania na podstawie przykładu, załóżmy, że zmarły partner zapisał w testamencie swojemu żyjącemu partnerowi całość spadku, w skład którego wchodzi lokal mieszkalny o wartości 200 000 zł oraz samochód osobowy o wartości 40 000 zł. Łączna wartość masy spadkowej to 240 000 zł. Zmarły partner pozostawił po sobie dwójkę dzieci, które w takiej sytuacji będą posiadać roszczenie o zachowek względem spadkobiercy testamentowego. Na podstawie ustawy każde z dzieci dziedziczyłoby w 1/2 spadek po swoim rodzicu, tak więc ich zachowek (czyli połowa tego, co odziedziczyliby na podstawie ustawy) będzie stanowił równowartość 1/4 udziału w spadku. W związku z tym każde z dzieci może zgłosić roszczenie do spadkobiercy testamentowego o wypłatę zachowku w wysokości po 60 000 zł (1/4 z 240 000 zł = 60 000 zł).
Związek partnerski - jak zabezpieczyć się na przyszłość?
Przede wszystkim osoby pozostające w nieformalnym związku w przypadku zakupu np. nieruchomości winny ukształtować umowę w ten sposób, aby każda z osób stała się współwłaścicielem nieruchomości w 1/2, unikając sytuacji, w której nieruchomość ta stanowiłaby własność tylko jednego z partnerów. Na wypadek śmierci małżonka nikt z jego rodziny nie będzie w takim wypadku kwestionował uprawnienia właścicielskiego partnera, skoro posiada 1/2 udziału w nieruchomości.
Ponadto dziedziczeniu w postępowaniu spadkowym będzie podlegać tylko 1/2 udziału w nieruchomości, co również z punktu widzenia ewentualnego zachowku – dla partnera powołanego do spadku na podstawie testamentu jest korzystne, gdyż ogranicza wysokość wartości spadku.
Podobnie rzecz ma się w przypadku nabywania innych dóbr w trakcie trwania naszego związku, np. samochodów. W przypadku środków pieniężnych najbezpieczniejszą formą jest gromadzenie tych środków na odrębnych rachunkach bankowych, co pozwoli na ewentualne uniknięcie sporu co do tego, jaka część środków na jednym rachunku bankowym stanowi wkład jednego z partnerów.
Pozostając przy kwestii dziedziczenia przez partnera, warto również wspomnieć, iż o ile małżonek będzie on zwolniony z zapłacenia podatku od nabytego spadku, o tyle partner traktowany jest jako osoba spoza najbliższego kręgu rodzinnego zmarłego, w konsekwencji czego taki podatek będzie musiał zapłacić.
Na gruncie polskiego prawa istnieją również przypadki, w których bezpośrednio przyznana jest ochrona prawna na wypadek śmierci jednego z partnerów pozostających w nieformalnym związku. Jeśli partnerzy zamieszkiwali uprzednio wraz ze sobą i prowadzili wspólne gospodarstwo domowe, a zmarły partner był najemcą na podstawie umowy najmu, to w razie śmierci najemcy w stosunek najmu wstępuje osoba, która z nim zamieszkiwała i pozostawała we wspólnym pożyciu – w tym wypadku będzie to żyjący partner.
Dziedziczenie przez dzieci
Finalnie należy również zwrócić uwagę, że często ze związków nieformalnych rodzą się dzieci, jednakże w tym wypadku nie ma powodu do obaw – niezależnie od sformalizowania naszego związku dzieci zawsze będą dziedziczyć po swoich biologicznych rodzicach, tak więc związek małżeński nie wpływa w żaden sposób na dziedziczenie naszych potomnych. Należy w tym miejscu również podkreślić, że dzieci pochodzące z innego związku niż z ostatnim partnerem dziedziczą wraz z dziećmi pochodzącymi z ostatniego związku w takiej samej części.
Wobec powyższego w sytuacji gdy podziałowi pomiędzy spadkobierców będzie podlegała 1/2 udziału partnera w nieruchomości, każde z dzieci zmarłego partnera dziedziczy spadek w takiej samej części – niezależnie od tego, czy dzieci pochodzą z jednego i tego samego związku nieformalnego lub formalnego.
Bazując na powyższym przykładzie podziału nieruchomości, przy założeniu że zmarły partner pozostawił po sobie dwójkę dzieci pochodzących z jednego związku oraz dwójkę dzieci pochodzących z innego związku, każde z dzieci dziedziczy spadek po rodzicu w 1/4 części – tym samym gdy przedmiotem spadku jest 1/2 udziału w nieruchomości, każde z dzieci stanie się współwłaścicielem całej nieruchomości w 1/8 części (1/4 z 1/2 = 1/8)
Życie pisze różne scenariusze, dlatego warto za życia przemyśleć wszelkie kwestie spadkowe, szczególnie gdy pozostajemy w związku partnerskim. Jeśli naszą wolą jest pozostawienie spadku po śmierci naszemu partnerowi, koniecznie zadbajmy o sporządzenie testamentu. Natomiast w trakcie wspólnego pożycia każdą większą inwestycje należy rozsądnie przeanalizować pod kątem uprawnień właścicielskich i dążyć do ukształtowania praw każdego z partnerów w formie współwłasności.
adwokat Artur Ślemp, as-adwokat.pl
