Obecność projektów innowacyjnych w PO KL została zagwarantowana rozporządzeniami na poziomie unijnym, jednak braki odpowiednich wytycznych i struktur odpowiedzialnych za realizację tego typu projektów spowodowały, że dopiero rok 2009 przyniósł pierwsze konkursy dla innowacyjnych projektów. Ich realizacja rozpoczęła się na dobre w 2010 roku, zatem dopiero za kilka miesięcy można będzie mówić o praktycznych doświadczeniach. Na razie wiedza o projektach innowacyjnych ogranicza się do przygotowania aplikacji, bo ten etap projektodawcy mają już za sobą.
Na czym polega ta innowacyjność?
Projekty innowacyjne zostały wprowadzone do PO KL w związku z likwidacją Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL, co miało na celu uproszczenie procedur i skupienie pieniędzy Europejskiego Funduszu Społecznego w jednym programie. Państwa członkowskie miały swobodę decyzji, co do tego, w jakiej formule zapewnić beneficjentom możliwość realizacji projektów wykraczających poza standardowe rozwiązania.
W Polsce zdecydowano o uruchamianiu specjalnych konkursów dla projektów innowacyjnych, które realizowane są jednak w obrębie poszczególnych priorytetów. Od standardowych naborów różni je jednak fakt, że projekty te są realizowane w odniesie do tematów, które w sposób przekrojowy wpisują się w dany priorytet i nie ma konieczności odnoszenia się do poszczególnych działań i poddziałań w nim zawartych. Nabór i ocena wniosków aplikacyjnych przebiega w sposób standardowy, nie różni się od trybów wyboru projektów w pozostałych konkursach, inna jest jednak sama konstrukcja projektu - od agendy działań do samego formularza wniosku o dofinansowanie.
Tworząc projekt innowacyjny trzeba zadać sobie najpierw pytanie: co to jest innowacja? W literaturze takich definicji jest wiele, jednak w odniesieniu do PO KL innowacyjność projektu musi być wyrażona w co najmniej jednym z trzech wymiarów: grupy docelowej, formy wsparcia lub problemu. Oznacza to, że projekt innowacyjny współfinansowany z EFS powinien być skierowany do uczestników, którzy do tej pory byli pomijani lub ich problemy były niezauważane, a także jeśli podejmowane dotąd wobec nich narzędzia były nieskuteczne lub też niewystarczające.
Można także wobec takiej grupy zastosować narzędzie, które choć znane, nie było stosowane w odniesieniu do tychże osób. Wymiar formy wsparcia dotyczy rodzaju wypracowywanych w projekcie produktów – im bardziej oryginalne narzędzia i metody powstaną, tym więcej punktów podczas oceny może otrzymać projekt. Podobnie jest, jeśli chodzi o ocenę innowacyjności w wymiarze problemu: jeśli problem był dotąd całkowicie nieznany lub marginalizowany, projekt ma szansę na lepszą ocenę. Projekt uzyska słabszą notę, jeśli problem, który ma być rozwiązany w sposób innowacyjny jest już rozpoznany i od dawna są prowadzone działania na rzecz jego likwidacji.
Dwa rodzaje projektów
Do dyspozycji projektodawców pozostają dwa rodzaje projektów innowacyjnych: testujące i upowszechniające, dla których niejednokrotnie konkursy ogłaszane są oddzielnie. Pierwszy rodzaj projektów zakłada wypracowanie całkowicie nowego rozwiązania, w związku z czym konieczne jest przetestowanie go w odniesieniu do grupy osób, która ma docelowo korzystać z rozwiązania lub mieć z nim styczność. Stąd też wynika specyficzny podział grup docelowych na użytkowników, czyli tych, którzy będą z systemu korzystać w sposób bezpośredni oraz odbiorców, którzy niejako skonsumują korzyści płynące z wdrożenia nowego systemu, a więc także Ci, których problem jest rozwiązywany. Taki podział nie jest wymagany przy projektach standardowych. Testowanie nowego rozwiązania pociąga za sobą także konieczność wprowadzenia do projektu precyzyjnie określonych etapów. Projekt innowacyjny musi składać się z obowiązkowych dwóch etapów podzielonych na kilka zadań, które powinny być zrealizowane.
Pierwszy etap w projekcie innowacyjnym to etap przygotowania. Zgodnie z wytycznymi dotyczącymi projektów innowacyjnych i ponadnarodowych etap ten nie powinien trwać dłużej niż 3 do 8 miesięcy. W tym czasie projektodawca dokonuje pogłębionej diagnozy i analizy problemu, tak aby w sposób najwłaściwszy opracować nową metodę działania. W tym czasie może także, choć nie jest to obligatoryjne, zawiązać partnerstwo z instytucjami, które mogą wesprzeć tworzenie innowacyjnego rozwiązania. Koniec pierwszego etapu projektu to stworzenie wstępnej wersji produktu finalnego, który potem poddawany jest ocenie na podstawie strategii zatwierdzanej przez instytucję nadzorującą realizację projektu, czyli Instytucję Pośredniczącą lub Pośredniczącą II stopnia.
Strategia podlega wcześniej ocenie tak zwanych sieci tematycznych. Sieci tematyczne zostały powołane na bazie doświadczeń z Inicjatywą EQUAL i są to podmioty odpowiedzialne między innymi za opiniowania strategii realizacji projektów innowacyjnych, ale także będące forum dialogu i komunikacji pomiędzy beneficjentami realizującymi projekty w poszczególnych obszarach a ekspertami i praktykami zajmującymi się tymi dziedzinami.
Po zatwierdzeniu strategii beneficjent przechodzi do etapu wdrożenia, w którym realizowane są już właściwe testy produktu, czyli narzędzia lub metody, dzięki którym możliwe jest wprowadzanie korekt do produktu, tak aby stał się on najbardziej efektywny dla przyszłych użytkowników i odbiorców.
W tej fazie opracowywana jest finalna wersja produktu oraz prowadzone są działania upowszechniające i włączające do głównego nurtu polityki. Działania te - choć powinny być realizowane od końca pierwszego etapu - w tej części projektu są realizowane w sposób najbardziej intensywny, gdyż o sukcesie projektu innowacyjnego decyduje nie tylko samo wypracowanie nowatorskiego rozwiązania, ale przede wszystkim możliwość wdrożenia go na szeroką skalę i powszechne stosowanie. W tym celu konieczne jest zaplanowanie czynności, które pozwolą umiejscowić nową metodę w szerszej niż tylko projektowa rzeczywistości.
Drugi rodzaj projektów innowacyjnych dotyczy właśnie tej ostatniej fazy działania, czyli upowszechniania. Jeśli z jakichś powodów nowatorskie rozwiązanie, którego skuteczność została zweryfikowana nie jest wystarczająco powszechne i dostępne, projekt innowacyjny może dotyczyć właśnie wprowadzenia go do użycia. Niekoniecznie musi być to rozwiązanie polskie, upowszechnianiu mogą podlegać także praktyki z innych krajów, nie tylko Unii Europejskiej.
Mało elastyczne przepisy
Co się stanie, jeśli jednak okaże się, że rozwiązanie, które było wypracowywane w ramach projektu testującego nie jest skuteczne? Przystępując do realizacji projektu innowacyjnego beneficjent musi liczyć się także z taką ewentualnością. Nowatorstwo zawsze niesie bowiem ze sobą większe ryzyko niepowodzenia. Na szczęście wie o tym także instytucja zarządzająca, i dlatego jeśli projekt zostanie zrealizowany poprawnie, to nieskuteczne rozwiązanie nie zostanie upowszechnione, ale beneficjent nie będzie zobowiązany do zwrotu środków dotacji przeznaczonej na projekt do etapu upowszechniania.
Beneficjenci na razie w ograniczonym stopniu sięgają po środki w ramach projektów innowacyjnych. Po pierwsze, ze względu na brak dotychczasowej dostępności konkursów, po drugie z uwagi na większe ryzyko, jakie wiąże się z realizacją tego typu przedsięwzięć, powiększone dodatkowo mało elastycznymi przepisami w tym zakresie. A powszechnie wiadomo, że innowacja nie znosi ograniczeń i to właśnie otwartość myślenia i działania prowadzi do najciekawszych rozwiązań. I oby takich mimo wszystko było w ramach PO KL jak najwięcej.
Póki co, projektodawcy chcący przymierzyć się do realizacji projektów innowacyjnych mogą korzystać z pomocy Krajowej Instytucji Wspomagającej (KIW), która odpowiedzialna jest nie tylko za bieżące doradztwo w kwestii innowacji, ale także opiniowanie dokumentacji konkursowych, szkolenia, promocję projektów innowacyjnych. Obecnie funkcję KIW pełni Centrum Projektów Europejskich.
Anna Jarmuszkiewicz
Zobacz też:
» Polska europejskim liderem handlu?
» Unia marnuje kasę na szkolenia
» Patent europejski jest niekorzystny dla Polski
» Polska europejskim liderem handlu?
» Unia marnuje kasę na szkolenia
» Patent europejski jest niekorzystny dla Polski
Źródło:
