Europejscy liderzy przygotowali kontrpropozycje wobec 28-punktowego planu pokojowego USA dla Ukrainy, a prezydent tego kraju Wołodymyr Zełenski zaznaczył, że rozmowy sojuszników Kijowa w Genewie wciąż trwają. Sekretarz stanu USA Marco Rubio oznajmił, że są to najbardziej produktywne rozmowy.
28-punktowy plan pokojowy zaproponowany przez USA jest tematem rozmów, które w niedziele odbywają się w Szwajcarii w Genewie. Biorą w nich udział doradcy bezpieczeństwa narodowego Francji, Wielkiej Brytanii, Niemiec i przedstawiciele Włoch, USA, UE oraz Ukrainy.
Propozycja pokojowa Stanów Zjednoczonych, w której przygotowaniu miała uczestniczyć także Rosja, zakłada m.in. przejęcie przez Rosję większości terenów Ukrainy, które zajęła dotychczas rosyjska armia, a także obszarów w obwodzie donieckim wciąż kontrolowanych przez Ukraińców. Ponadto władze w Kijowie miałyby zrezygnować z członkostwa w NATO i zredukować liczebność armii do 600 tys. żołnierzy.
Według agencji Reutera europejscy liderzy odpowiedzieli w niedzielę na amerykański plan pokojowy dla Ukrainy, przedstawiając swoją wersję projektu. Propozycja modyfikuje m.in. wymóg dotyczący ograniczenia ukraińskiej armii i zakłada gwarancje podobne do tych z art. 5 NATO. Ponadto w jednym z punktów przewiduje stacjonowanie myśliwców NATO w Polsce.
Do tej pory żaden czołowy polityk nie skomentował ujawnionej przez Reutersa propozycji. Niemniej polski minister spraw zagranicznych Radosław Sikorski zapowiedział, że jeszcze w niedzielę szefowie MSZ państw UE będą rozmawiać o planie pokojowym dla Ukrainy wraz z ministrem spraw zagranicznych Ukrainy Andrijem Sybihą.
Polski punkt widzenia na amerykański plan pokojowy przedstawi w poniedziałek premier Donald Tusk, co sam zapowiedział we wpisie na platformie X. Szef polskiego rządu spotka się z 27 premierami państw członkowskich UE w stolicy Angoli, Luandzie, gdzie na marginesie szczytu Unia Europejska-Unia Afrykańska przywódcy UE mają omówić plan pokojowy dla Ukrainy.
Na niedzielnej konferencji prasowej w Genewie sekretarz stanu USA oznajmił, że „był to najlepszy dzień w naszych całych 10 miesiącach pracy nad tymi problemami”. Jednocześnie zaznaczył, że strony wciąż czeka wiele pracy, a rozmowy będą kontynuowane w poniedziałek. Dodał, że Rosja, która nie bierze udziału w negocjacjach w Szwajcarii, musi mieć „głos w tej sprawie”.
Szef amerykańskiej dyplomacji stwierdził, że nie wie nic o europejskiej kontrpropozycji, składającej się również z 28 punktów. Zapytany o wpis Trumpa, który w niedziele opublikował wpis krytyczny wobec państw Europejskich i Zełenskiego, Rubio zapewnił, że przywódca USA jest zadowolony z postępów w rozmowach.
Zełenski odbył także wiele rozmów z europejskimi przywódcami m.in. prezydentem Francji Emmanuelem Macronem. Prezydent USA również połączył się z wieloma szefami rządów m.in. premierką Włoch Giorgią Meloni i premierem Wielkiej Brytanii Keirem Starmerem.
Przewodnicząca Komisji Europejskie oświadczyła w niedziele, że nie może być mowy o ograniczaniu liczebności sił zbrojnych Ukrainy jako suwerennego państwa, ponieważ mogłoby to narazić ją na przyszłe ataki, a tym samym osłabić bezpieczeństwo europejskie. Zaznaczyła, że granice nie mogą być zmieniane siłą.
W jednym z niedzielnych wpisów w mediach społecznościowych Zełenski ostrzegł, że Rosja chce przedłużenia wojny nie tylko przeciw Ukrainie, ale i innym państwom. Jego zdaniem jest to jeden z powodów trudności wokół planu pokojowego.
Prezydent Turcji Recep Tayyip Erdogan także zabrał głos i zapowiedział w niedzielę, że w poniedziałek przeprowadzi rozmowę telefoniczną z rosyjskim przywódcą Władimirem Putinem na temat zakończenia wojny na Ukrainie.
Odnosząc się do amerykańskiej propozycji ambasadorka Ukrainy w USA Ołha Stefaniszyna powiedziała, że proponowany przez USA plan nie wymaga niemal żadnych ustępstw od Rosji i nie chodzi w nim o sprawiedliwość, lecz o zakończenie wojny. Potwierdziła też, że USA przedstawiły też osobny dokument o gwarancjach bezpieczeństwa.
Późno wieczorem Reuters powiadomił, że urzędnicy amerykańscy rozmawiają ze swoimi ukraińskimi odpowiednikami o możliwej wizycie Zełenskiego w Waszyngtonie, która miałaby się odbyć w tym tygodniu.
W momencie kiedy prowadzone są rozmowy o możliwym planie pokojowym Rosja przeprowadziła atak na drugie największe miasta w Ukrainie, Charków, zabijając co najmniej trzy osoby.
Cały tekst propozycji:
1. Potwierdzenie suwerenności Ukrainy.
2. Zostanie osiągnięte całkowite i kompletne porozumienie o nieagresji między Rosją, Ukrainą i NATO. Wszelkie niejednoznaczności z ostatnich 30 lat zostaną rozwiązane.
(Punkt 3. planu USA został usunięty. Projekt planu, do którego dotarła agencja Reutera, głosił: „Będzie oczekiwane, że Rosja nie dokona inwazji na swoich sąsiadów, a NATO nie będzie się dalej rozszerzać”).
4. Po podpisaniu porozumienia pokojowego zostanie powołany dialog między Rosją a NATO, aby omówić wszystkie kwestie bezpieczeństwa i stworzyć środowisko deeskalacji, zapewniające bezpieczeństwo globalne oraz zwiększające możliwości kontaktów i przyszłe możliwości gospodarcze.
5. Ukraina otrzyma zdecydowane gwarancje bezpieczeństwa.
6. Liczebność ukraińskich sił zbrojnych zostanie ograniczona do 800 tys. w czasie pokoju.
7. Przystąpienie Ukrainy do NATO zależy od konsensusu członków NATO, który obecnie nie istnieje.
8. NATO zgadza się nie rozmieszczać na stałe wojsk pod swoim dowództwem na Ukrainie w czasie pokoju.
9. Myśliwce NATO będą stacjonować w Polsce.
10. Gwarancja USA, która odzwierciedla art. 5.:
a. USA otrzymają odszkodowanie za gwarancję,
b. jeśli Ukraina zaatakuje Rosję, utraci gwarancję,
c. Jeśli Rosja zaatakuje Ukrainę, oprócz zdecydowanej i skoordynowanej odpowiedzi militarnej, przywrócone zostaną wszystkie globalne sankcje, a wszelkie uznania nowego terytorium i wszelkie inne korzyści wynikające z tej umowy zostaną cofnięte.
11. Ukraina kwalifikuje się do członkostwa w UE i uzyska krótkoterminowy preferencyjny dostęp do rynku europejskiego, na czas jego ewaluacji.
12. Solidny Globalny Pakiet Rewitalizacji dla Ukrainy, obejmujący między innymi:
a. utworzenie Funduszu Rozwoju Ukrainy w celu inwestowania w sektory o wysokim wzroście, w tym technologie, centra danych i rozwiązania sztucznej inteligencji,
b. Stany Zjednoczone będą współpracować z Ukrainą w celu wspólnej odbudowy, rozwoju, modernizacji i eksploatacji ukraińskiej infrastruktury gazowej, w tym rurociągów i magazynów,
c. wspólne działania na rzecz odbudowy obszarów dotkniętych wojną, mające na celu odbudowę, przebudowę i modernizację miast i osiedli,
d. rozwój infrastruktury,
e. wydobycie surowców mineralnych i naturalnych,
f. Bank Światowy opracuje specjalny pakiet finansowy, który zapewni finansowanie przyspieszenia tych działań.
13. Stopniowa reintegracja Rosji z gospodarką światową:
a. zniesienie sankcji będzie omawiane i uzgadniane etapami i indywidualnie dla każdego przypadku,
b. Stany Zjednoczone podpiszą długoterminową umowę o współpracy gospodarczej, aby dążyć do wzajemnego rozwoju w obszarach energetyki, zasobów naturalnych, infrastruktury, sztucznej inteligencji, centrów danych, pierwiastków ziem rzadkich, wspólnych projektów w Arktyce, a także różnych innych obopólnie korzystnych możliwości biznesowych,
c. Rosja zostanie ponownie zaproszona do G8.
14. Ukraina zostanie w pełni odbudowana i zrekompensowana finansowo, w tym za pomocą rosyjskich aktywów, które pozostaną zamrożone do czasu, aż Rosja zrekompensuje szkody wyrządzone Ukrainie.
15. Zostanie powołana wspólna grupa zadaniowa ds. bezpieczeństwa z udziałem USA, Ukrainy, Rosji i państw europejskich, której zadaniem będzie promowanie i egzekwowanie wszystkich postanowień niniejszej umowy.
16. Rosja ustawowo wprowadzi politykę nieagresji wobec Europy i Ukrainy.
17. Stany Zjednoczone i Rosja zgadzają się na przedłużenie traktatów o nierozprzestrzenianiu i kontroli broni jądrowej, w tym Fair Start.
18. Ukraina zgadza się pozostać państwem niejądrowym w ramach Układu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej.
19. Zaporoska Elektrownia Jądrowa zostanie ponownie uruchomiona pod nadzorem Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej, a wytworzona energia będzie dzielona sprawiedliwie w stosunku 50:50 między Rosją a Ukrainą.
20. Ukraina przyjmie unijne zasady dotyczące tolerancji religijnej i ochrony mniejszości językowych.
21. Ukraina zobowiązuje się nie odzyskiwać okupowanych terytoriów suwerennych środkami wojskowymi. Negocjacje w sprawie terytoriów rozpoczną się od Linii Kontaktowej.
22. Po uzgodnieniu przyszłych ustaleń terytorialnych, zarówno Federacja Rosyjska, jak i Ukraina zobowiązują się do niezmieniania tych ustaleń siłą. Wszelkie gwarancje bezpieczeństwa nie będą miały zastosowania w przypadku naruszenia tego zobowiązania.
23. Rosja nie będzie utrudniać Ukrainie korzystania z Dniepru do celów handlowych i osiągnięte zostaną porozumienia dotyczące swobodnego przepływu zboża przez Morze Czarne.
24. Zostanie powołany komitet humanitarny w celu rozwiązania otwartych kwestii:
a. wszyscy pozostali więźniowie i ciała zostaną wymienione zgodnie z zasadą „wszyscy za wszystkich”,
b. wszyscy cywilni więźniowie i zakładnicy zostaną zwróceni, w tym dzieci,
c. będzie realizowany program łączenia rodzin,
d. zostaną podjęte środki mające na celu złagodzenie cierpienia ofiar konfliktu.
25. Ukraina przeprowadzi wybory jak najszybciej po podpisaniu porozumienia pokojowego.
26. Zostaną podjęte środki mające na celu złagodzenie cierpienia ofiar konfliktu.
27. Niniejsze porozumienie będzie prawnie wiążące. Jego wdrażanie będzie monitorowane i gwarantowane przez Radę Pokoju, której przewodniczy prezydent Donald J. Trump. Za jego naruszenie będą naliczane kary.
28. Po zaakceptowaniu niniejszego memorandum przez wszystkie strony, zawieszenie broni wejdzie w życie natychmiast po wycofaniu się obu stron z uzgodnionych punktów, które umożliwią rozpoczęcie wdrażania porozumienia. Warunki zawieszenia broni, w tym monitoring, zostaną uzgodnione przez obie strony pod nadzorem USA.
Portal Axios opublikował w czwartek szczegóły 28-punktowego planu pokojowego dla Ukrainy, negocjowanego przez USA i Rosję. Zgodnie z nim Kijów ma zobowiązać się m.in. do nieprzystępowania do NATO, ograniczenia liczebności wojsk do 600 tys. żołnierzy oraz oddania Rosji części terytorium.
jbw/ rtt/ awm/ zm/
