Różne są kraje i różne definicje zagrożenia bezpieczeństwa – powiedzą ci, którzy dużo podróżują po świecie. Raz zdejmują buty "na bramce", innym razem nie. Raz każe się im wylać napoje, innym razem wwiozą je - muszą tylko napić się przy celniku. Zapytaliśmy pracowników lotniska o uzasadnienie dla niektórych procedur bezpieczeństwa.
Polacy coraz częściej podróżują samolotem. Najpopularniejsza w kraju linia lotnicza, irlandzki Ryanair, w III kw. minionego roku zabrała na pokład ponad 3 mln pasażerów, pisaliśmy w artykule „Polska nam się rozlatała”. Rok wcześniej w polskich portach lotniczych obsłużyła 2,5 mln pasażerów. Przyrost klientów widać także w liniach lotniczych LOT oraz Wizz Air, które zamykają podium najczęściej wybieranych przewoźników. Z roku na rok rośnie skala nie tylko ruchu regularnego, ale i czarterowego.
Kto jest częstym bywalcem lotnisk i podróżuje również poza obszar Unii Europejskiej, ten wie, że procedury w tych miejscach potrafią mocno różnić się pomiędzy krajami. Podczas gdy z Warszawy nie można wylecieć z małą butelką wody mineralnej w bagażu podręcznym, w stolicy Kazachstanu nie ma przeciwwskazań, by to zrobić. Podczas kontroli należy jedynie otworzyć butelkę i napić się zawartości przy celniku. Dlaczego w ramach jednej podróży raz każą nam zdejmować obuwie, a raz te same buty możemy pozostawić na nogach? Czy to prawda, że co któryś pasażer przechodzący przez bramkę bezpieczeństwa jest „profilaktycznie” kierowany do kontroli, nawet jeśli teoretycznie nie ma co do niego żadnych zastrzeżeń?
Z pomocą zespołu wrocławskiego lotniska (na nasze pytania odpowiadał Tomasz Lenart, kierownik obsługi pasażerskiej w Porcie Lotniczym we Wrocławiu) wyjaśniamy wątpliwości, jakie mogą wywoływać niektóre zasady kontroli.
1. Dlaczego na niektórych lotniskach nie można przewozić w bagażu podręcznym pojemników z płynem o pojemności większej niż 100 ml, a na innych tak (patrz np. Astana, Kazachstan)?
Tomasz Lenart, Port Lotniczy we Wrocławiu: W krajach Unii Europejskiej obowiązują środki ochrony ujęte w Rozporządzeniu 2015/1998. Mówią one, że pojedyncze opakowanie nie może przekraczać 100 ml, wszystkie muszą być zapakowane w jedną przezroczystą plastikową i zamykaną torbę o pojemności nieprzekraczającej 1l. Przepisy mają zastosowanie do wszystkich podróżnych korzystających z portów lotniczych UE, w tym Portu Lotniczego Wrocław, niezależnie od kierunku ich podróży.
2. Dlaczego w bagażu podręcznym można przewieźć przykładowo 5 pojemników o maksymalnej pojemności 100 ml, ale już 1 x 500 ml nie?
Płyny powyżej 100 ml mogą stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa pasażerów – potencjalna mieszanka różnych substancji chemicznych w takiej ilości może zostać wykorzystana w niewłaściwy sposób, na przykład do wytworzenia płynnych materiałów wybuchowych. Regulują to przepisy bezpieczeństwa przyjęte przez Unię Europejską (Rozporządzenie 2015/1998). Zgodnie z nimi, w bagażu podręcznym dozwolone jest jedynie przewożenie pojemników z płynem, których pojemność nie przekracza 100 ml.
3. Dlaczego do kabiny pasażerskiej można wnieść płyny w pojemnościach przekraczającej 100 ml, tylko jeśli zostały kupione w strefie wolnocłowej, a tych przyniesionych z zewnątrz – nie?
Ograniczenia dotyczące ilości przewozu płynów nie dotyczą substancji płynnych (na przykład perfum, alkoholi) zakupionych w sklepach położonych na lotnisku za punktem kontroli bezpieczeństwa. Nie stanowią one zagrożenia – zostały już wcześniej sprawdzone pod kątem bezpieczeństwa. Zakupiony towar jest pakowany i zabezpieczany w plastikowej torbie przez personel sklepu.
4. Czy „zalakowane” torby z płynami kupionymi w strefie wolnocłowej wolno otwierać przed końcem podróży?
Opakowania nie należy otwierać do momentu ewentualnego sprawdzenia w punkcie kontroli bezpieczeństwa na następnym lotnisku. Wymóg zamkniętych toreb nie obowiązuje pasażerów, którzy kupili produkt w strefie wolnocłowej (na przykład napoje) i podróżują jednoetapowo (bez przesiadek). Jeśli podróż obejmuje przesiadkę w innym porcie lotniczym Unii Europejskiej, pasażerowie wciąż mogą kupić płyny w sklepach położonych na unijnym lotnisku lub na pokładzie wspólnotowego przewoźnika.
5. Dlaczego przed przejściem przez bramkę bezpieczeństwa jedni muszą ściągnąć obuwie, a inni nie?
Niektóre buty mogą aktywować wykrywacze metalu podczas kontroli bezpieczeństwa. Dlatego zdarza się, że pasażerowie są proszeni przez pracowników służby ochrony lotniska o ich zdjęcie, a następnie ponowne przejście przez kontrolę bezpieczeństwa.
Warto zauważyć, że przykładowo na przejściu kontroli bezpieczeństwa Fast Track na wrocławskim lotnisku znajduje się nowoczesny sprzęt, który ułatwia funkcjonariuszom ocenę i zmniejsza częstotliwość sytuacji, w których buty muszą być ściągane. Trzeba jednak pamiętać, że ostatecznie to funkcjonariusz SOL-u (Służby Ochrony Lotniska) podejmuje decyzję o tym, czy należy ściągnąć buty do kontroli, kierując się zawsze bezpieczeństwem pasażerów.
6. Dlaczego przed przejściem przez bramkę bezpieczeństwa zdejmuje się nakrycie wierzchnie – np. rozpinany sweter, bluzę?
Zgodnie z unijnymi regulacjami (Rozporządzenie 2015/1998) z zakresu ochrony lotnictwa, odzież wierzchnia musi zostać skontrolowana jako oddzielna sztuka bagażu. W związku z tym, zbliżając się do punktu kontroli bezpieczeństwa, pasażerowie proszeni są o zdjęcie odzieży wierzchniej - kurtki, płaszcza, marynarki - i przekazanie jej do osobnej kontroli.
7. Dlaczego przy kontroli bagażu podręcznego należy wyjąć z niego większy sprzęt elektroniczny (laptop, tablet), ale mniejszy (smartfony) już nie?
Zgodnie z unijnymi regulacjami z zakresu ochrony lotnictwa cywilnego, sprzęt elektroniczny (laptopy, kamery) musi zostać skontrolowany jako oddzielna sztuka bagażu. W związku z tym, zbliżający się do punktu kontroli bezpieczeństwa pasażerowie proszeni są o wyjęcie wszelkiej elektroniki z bagażu kabinowego i przekazanie jej oddzielnie do kontroli. Środki bezpieczeństwa zostały przyjęte przez Unię Europejską w związku z zagrożeniem materiałami wybuchowymi. W przypadku większych urządzeń elektronicznych prawdopodobieństwo zagrożenia wzrasta.
8. Czemu służy spotykany na niektórych lotniskach wymóg otwarcia i uruchomienia laptopa podczas przechodzenia kontroli bezpieczeństwa?
Służby ochrony lotniska muszą mieć pewność, że przewożone urządzenie nie stanowi zagrożenia dla pasażerów - na przykład nie jest tylko atrapą laptopa. Dlatego zdarza się, że pasażer może zostać poproszony o uruchomienie sprzętu.
9. Dlaczego przy kontroli bagażu podręcznego, w ramach której jest on przecież skanowany, należy mimo wszystko wyjąć z niego kosmetyki?
Zgodnie z unijnymi regulacjami z zakresu ochrony lotnictwa, pasażer jest zobowiązany do przekazania do sprawdzenia w punktach kontroli bezpieczeństwa – bez wezwania służb ochrony – plastikowych toreb z opakowaniami zawierającymi substancje płynne.
10. Czasami po zeskanowaniu bagażu podręcznego jest on dodatkowo „oznaczany” ręcznie w kilku miejscach przez pracownika lotniska – na czym dokładnie polega ta procedura i czemu służy?
Służba ochrony lotniska dysponuje specjalnymi paskami, które wykrywają i rozpoznają śladowe ilości materiałów wybuchowych. Potarcie nim powierzchni bagażu skutkuje pobraniem próbki, która pozwala stwierdzić, czy pasażer miał z nimi styczność.
11. Czy to prawda, że co któryś pasażer przechodzący przez bramkę bezpieczeństwa profilaktycznie jest kierowany do kontroli osobistej, nawet jeśli nie ma ku temu teoretycznych wskazań (sygnał alarmowy na bramce nie włącza się, w bagażu nie przewozi niedozwolonych przedmiotów itd.)?
Służby ochrony lotniska muszą być całkowicie pewne, że osoba została odpowiednio zakwalifikowana na rejs lotniczy pod kątem bezpieczeństwa. Przejście przez bramkę to tylko jeden z wielu etapów kontroli. Za każdym razem ostatecznej oceny dokonuje służba ochrony lotniska, która jest do tego specjalistycznie wyszkolona. Jeśli istnieją jakiekolwiek wskazania do zastosowanie dodatkowych środków bezpieczeństwa, pasażer może zostać poproszony na kontrolę osobistą, której dokonują funkcjonariusz państwowi (np. Straży Granicznej).
12. Dlaczego w niektórych portach lotniczych można fotografować terminal, a w innych nie?
Ograniczenia wynikają z konieczności zapewnienia podróżującym bezpieczeństwa, które na lotnisku oraz podczas podróży samolotem jest najważniejsze. Surowym restrykcjom – całkowitemu zakazowi fotografowania - podlega strefa kontroli bezpieczeństwa pasażerów i bagażu, a także punkty kontroli paszportowej i kontroli dokumentów. Zabrania się tutaj między innymi używania urządzeń rejestrujących obraz - aparatów fotograficznych czy kamer. Chodzi o to, by nie dokumentować, w jaki sposób kontrola bezpieczeństwa jest przeprowadzana na danym lotnisku. Wynika to również z rozporządzeń unijnych. W związku z tym za każdym razem na wykonywanie zdjęć wymagana jest zgoda zarządzającego lotniskiem.
Malwina Wrotniak
