W ciągu ostatnich trzech lat w Rosji skonfiskowano aktywa o wartości 3,9 biliona rubli, co według obecnego kursu wymiany odpowiada około 50 miliardom dolarów. Według dziennika "Kommiersant" podkreśla to przejście kraju do modelu gospodarczego, który określił jako "Twierdza Rosja".
Według raportu moskiewskiej kancelarii prawnej NSP (Nektorov, Saveliev & Partners), która obliczyła łączną wartość zajętych aktywów, zmiany w ich strukturze właścicielskiej nie dotyczyły wyłącznie zachodnich spółek. Z rąk do rąk przechodzą także duże krajowe przedsiębiorstwa, co dokonuje się poprzez różne mechanizmy, w tym roszczenia państwa związane z zapotrzebowaniem na strategiczne zasoby, domniemane naruszenia prywatyzacji, złe zarządzanie, korupcję lub ekstremizm.
W ciągu ostatnich trzech lat Władimir Putin podpisał trzy dekrety zezwalające na zajęcie zachodnich aktywów. Po rosyjskiej napaści na Ukrainę w lutym 2022 roku, fala zachodnich sankcji sprawiła, że pochodzące z nakładających je krajów spółki, które zdecydowały się nie opuszczać kraju, stały się narażone na odwet. Spotkał on m.in. duńskiego Carlsberga i francuski Danone.
Według "Kommiersanta", rozmiar zajętych aktywów, obliczony przez kancelarię prawną NSP na 3,9 bln rubli, czyli nieco ponad 50 mld dolarów, pokazuje stopień przejścia Rosji od stosunkowo otwartej gospodarki do modelu "twierdzy", która coraz częściej sięga po nacjonalizację prywatnych przedsiębiorstw.
"W ciągu ostatniego roku łączna wartość skonfiskowanego majątku wzrosła do 3,9 biliona rubli; trudno znaleźć skalę porównawczą; za taką kwotę państwo rosyjskie mogłoby przetrwać około miesiąca w 2024 roku (wielkość corocznych wydatków budżetu federalnego wynosi około 40 bilionów rubli rocznie" - napisano w raporcie kancelarii NSP.
Na mocy ustawy o spółkach strategicznych Rosja przejęła aktywa wycenione na około 1,54 bln rubli. Z powodu przesłanek korupcyjnych skonfiskowano majątek o wartości 1,07 bln rubli, z tytułu naruszeń prywatyzacyjnych 385 mld rubli, a nieefektywne zarządzanie stało się przyczynkiem do zajęcia spółek wycenionych na 621,5 mld rubli - podsumował "Kommiersant" - kolejne 181,8 miliarda rubli zajęto tłumacząc to walką z ekstremizmem. Jednocześnie nowym właścicielom udało się już zgłosić roszczenia wobec poprzedników o wartości 47,8 mld rubli.
Rok temu, według obliczeń NSP, pula aktywów zmieniających właścicieli lub zarządców na podstawie roszczeń Prokuratury Generalnej z któregoś z wymienionych wyżej powodów, szacowana była na 1,3 biliona rubli (85 spraw, w których decyzje zapadały z reguły na jednym posiedzeniu, a cały proces przejęcia trwał średnio około dwóch miesięcy). Aktualnie liczba takich roszczeń wzrosła do 99, ale wartość zajmowanych aktywów jest wielokrotnie wyższa. Wiele roszczeń dotyczy bowiem odebrania konkretnemu przedsiębiorcy "za jednym zamachem" dziesiątek przedsiębiorstw, akcji, działek, samolotów lub innych składników majątku.
Pod koniec czerwca podczas sesji plenarnej z udziałem najważniejszych instytucji finansowych Rosji, Władimir Putin podkreślił, że władze mają świadomość, że "nacjonalizacja nie może mieć pozytywnego wpływu na wzrost rosyjskiej gospodarki". Zauważył, że podczas prywatyzacji "doszło do wielu niesprawiedliwości", ale najgorszym rozwiązaniem byłoby rozpoczęcie odbierania wszystkiego, dlatego konieczne jest opracowanie ram regulacyjnych dotyczących przedawnienia tego rodzaju zdarzeń.
Jak zauważył wówczas "Kommersant", idea wprowadzenia legislacji, która nawet jeśli nie ograniczyłaby całkowicie nacjonalizację, to przynajmniej określiła granice tego, co jest dopuszczalne, krąży i jest omawiana w rosyjskich kręgach władzy już od lat. Do tej pory nie pojawiły się jednak żadne konkretne kroki prawne i decyzje zabezpieczające prawa własności.
Oprac. MM
