Po prawie 4 miesiącach przerwy wraca składanie wniosków w ramach rządowego programu „Czyste powietrze”. W nowej edycji wciąż będzie można wymienić przestarzałe źródła ciepła i kompleksowo ocieplić budynek, są jednak i nowe elementy. W Bankier.pl sprawdzamy aktualne warunki programu.
„Czyste Powietrze” to popularny rządowy program, za który odpowiedzialny jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Inicjatywa ma na celu walkę ze smogiem poprzez wymianę nieefektywnych, przestarzałych kotłów (tzw. kopciuchów) i umożliwia uzyskanie dofinansowania na przeprowadzane modernizacje budynków.
Od startu programu (19.09.2025 r.) do dziś złożono ponad milion wniosków, z czego odbiorcom wypłacono ok. 15,2 mld złotych. Budżet na nowy nabór finansowany jest z Funduszu Modernizacyjnego (10 mld zł), NFOŚiGW dysponuje jednak także środkami z KPO (Krajowy Plan Odbudowy) i programu FEnIKS (Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko).
Kto skorzysta z „Czystego powietrza”?
O dotacje w programie mogą starać się osoby fizyczne – właściciele i współwłaściciele domów jednorodzinnych lub wydzielonych w nich lokali mieszkalnych z wyodrębnioną księgą wieczystą (pozwolenie na budowę powinno zostać wydane najpóźniej 31.12.2020 r.). Wnioskodawca musi posiadać prawo własności nieruchomości minimum od trzech lat przed złożeniem wniosku, powinien też spełniać określone kryteria dochodowe. Dofinansowanie można otrzymać tylko raz i to na jeden budynek.
Nowością jest pojawienie się tzw. operatorów, którymi obecnie mogą być gminy oraz WFOŚiGW (wojewódzkie oddziały funduszu). Mają oni wspierać beneficjentów starających się o podwyższony i najwyższy poziom finansowania oraz o prefinansowanie, przeprowadzając ich przez cały proces aż do rozliczenia dotacji.
Wymiana pieca tylko z audytem energetycznym
Dofinansowanie można otrzymać m.in. na:
- wymianę kopciucha na bardziej ekologiczne i efektywne źródło ciepła,
- modernizację instalacji grzewczej,
- ocieplenie budynku,
- wymianę okien i drzwi,
- audyt energetyczny i wydanie świadectwa charakterystyki energetycznej.
W nowej osłonie programu wprowadzono także obowiązek potwierdzenia standardu energetycznego budynku. Przed realizacją inwestycji będzie to audyt określający jego stan energetyczny i zapotrzebowanie na energię, zakończony wystawieniem dokumentu ze wskazaniem koniecznych do wykonania prac (w zależności od standardu będzie to wymiana samego źródła ciepła, termomodernizacja lub połączenie obu). Po zakończeniu przedsięwzięcia wymagane będzie uzyskanie świadectwa energetyki cieplnej, potwierdzającego, że budynek potrzebuje mniej energii. Oba dokumenty może podpisać jedynie osoba wpisana do rejestru Ministerstwa Rozwoju i Technologii.
Limity dochodów
Istotne w „Czystym Powietrzu” są ograniczenia dotyczące dochodów wnioskodawców i kosztów podlegających finansowaniu. Wyglądają one następująco:
|
Poziomy dofinansowania w programie „Czyste powietrze” |
|||
|---|---|---|---|
|
Poziom dofinansowania |
Próg dochodowy wnioskodawcy |
Procent dofinansowania |
Przykładowe maksymalne kwoty dotacji |
|
Podstawowy |
135 000 zł/rok |
40% kosztów |
Audyt i świadectwo charakterystyki energetycznej – 640 zł Popa ciepła powietrze-woda – 12 600 zł Ocieplenie ścian – 100 zł/m2 Stolarka okienna – 480 zł/m2 |
|
Podwyższony |
2 250 zł/osobę/m-c– gospodarstwa wieloosobowe 3 150 zł/m-c – gospodarstwa jednoosobowe Roczny przychód z prowadzenia działalności gospodarczej – max. 40-krotność kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę. |
70% kosztów |
Audyt i świadectwo charakterystyki energetycznej – 1120 zł Popa ciepła powietrze-woda – 22 000 zł Ocieplenie ścian – 175 zł/m2 Stolarka okienna – 840 zł/m2 |
|
Najwyższy |
1 300 zł/osobę/m-c – gospodarstwa wieloosobowe 1 800 zł/m-c – gospodarstwa jednoosobowe LUB pobieranie zasiłków. Roczny przychód z prowadzenia działalności gospodarczej – max. 12-krotność kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę. |
100% kosztów |
Audyt i świadectwo charakterystyki energetycznej – 1600 zł Popa ciepła powietrze-woda – 31 500 zł Ocieplenie ścian – 250 zł/m2 Stolarka okienna – 1200 zł/m2 |
|
Źródło: Czyste Powietrze |
|||
Najwyższy poziom dofinansowania przysługuje tylko budynkom z zapotrzebowaniem na energię powyżej 140 kWh/m2/rok.
Dla podwyższonego i najwyższego poziomu można otrzymać dotację z prefinansowaniem do 35% kosztów, jednak tylko za pośrednictwem operatorów. Zaliczka będzie wypłacana wykonawcom po dyspozycji wnioskodawców i sprawdzeniu przez gminę/fundusz warunków programu.
Bez dotacji na kotły gazowe
Dotacje obejmują tylko urządzenia wpisane na Listę Zielonych Urządzeń i Materiałów (lista ZUM). Nie jest możliwe otrzymanie dotacji na kotły gazowe, mimo to fundusz przewiduje osobny nabór dla osób, które dokonały takiego zakupu w 2024 r., ale nie zdążyły złożyć wniosku przed zawieszeniem programu. Takie zapowiedzi jednak mogą stać w sprzeczności z dyrektywą UE, która zabrania dotacji w kotły na paliwa kopalne – Polska opóźniła wdrożenie tych przepisów, w efekcie czego Komisja Europejska wszczęła przeciwko nam postępowanie.
Jeśli chodzi o pompy ciepła, to na liście ZUM znajdują się tylko te, które posiadają badania z europejskich laboratoriów, potwierdzające parametry urządzeń, czyli nieco inaczej niż postulowali producenci. Jest jednak wyjątek, jak bowiem czytamy na stronie programu, jeśli ktoś zakupił i zamontował pompę, która wcześniej była dofinansowywana, a obecnie nie ma jej na liście ZUM, to może otrzymać zwrot, jeśli rachunek był wystawiony przed 31 grudnia 2024 r.
Zapobieganie nadużyciom i ochrona beneficjentów
Zawieszenie „Czystego powietrza” w listopadzie ubiegłego roku wzbudziło wiele emocji zarówno ze strony rynku, jak i samych odbiorców. Wiele osób straciło możliwość skorzystania z dotacji i wymiany pieca, mówiło się też o tym, że program uderzył w małe firmy remontowo-budowlane. Niemniej kontrole NFOŚiGW wykazały liczne nieprawidłowości w przyznawanych dofinansowaniach. Wnioski składano na kilka budynków, zawyżane były rachunki, a często firmy po otrzymaniu zaliczek znikały z rynku, zostawiając beneficjentów z fakturami do opłacenia.
Program w nowej formule ma chronić odbiorców, wprowadzając obowiązkowe audyty energetyczne, ale i racjonalizować wydatki dzięki limitom dla poszczególnych rodzajów kosztów. Nowością jest też system operatorów, którzy mają wspierać beneficjentów podwyższonego i najwyższego poziomu finansowania. Dla osób, które przed wstrzymaniem programu nie zdążyły złożyć wniosków, przygotowano okres przejściowy. Zaczynając od dziś, przez 4 miesiące można rozliczyć koszty poniesione od 28 maja 2024 r., jednak wniosek wciąż musi być zgodny z nowymi zasadami programu.
