W niedzielę, 30 listopada w Szwajcarii odbędzie się referendum nad propozycją wprowadzenia 50-procentowego, zryczałtowanego podatku od spadków i darowizn o wartości ponad 50 milionów franków szwajcarskich. Rząd Szwajcarii wezwał głosujących do odrzucenia inicjatywy.
Nowy podatek został zaproponowany przez skrajnie lewicową partię Młodych Socjalistów w 2022 roku jako sposób na zebranie funduszy na walkę z kryzysem klimatycznym. Zgodnie z prawem szwajcarskim, takie propozycje poddawane są pod referendum, jeśli uzyskają poparcie 100 tys. podpisów. Podatek wejdzie w życie, jeśli poprze go ponad 50 proc. szwajcarskich wyborców i jeśli zagłosuje za nim większość z 26 kantonów (reguła podwójnej większości).
Propozycja nie ma poparcia
Propozycja podatku zatytułowana „Na rzecz sprawiedliwej społecznie i fiskalnie polityki klimatycznej” zakłada, że przychody z niego zostaną przeznaczone na inicjatywy związane ze zmianami klimatu. „Szwajcaria nie robi wystarczająco dużo, aby chronić klimat” – stwierdziła partia Młodych Socjalistów w oświadczeniu. Szanse na powodzenie inicjatywy są jednak niewielkie.
Według niedawnego sondażu Tamedia/20 Minuten, 75 proc. wyborców w Szwajcarii ma odrzucić propozycję, a biorąc pod uwagę, że w październiku za odrzuceniem podatku było 67 proc. widać, że grono obywateli przeciwnych wysokiemu podatkowi od spadków i darowizn rośnie. Portal Euronews przypomina, że w 2015 r. Szwajcarzy odrzucili bardziej umiarkowaną inicjatywę sięgnięcia do kieszeni milionerów, proponującą 20 proc. podatek od majątków przekraczający 2 mln franków.
Think Thank podatkowy Tax Foundation przypomina, że Szwajcaria jest jednym z niewielu krajów na świecie, w którym nadal istnieje podatek od majątku. Z tym że pełni on rolę substytutu podatku od zysków kapitałowych i podatku od nieruchomości, które są powszechne w innych krajach. Stawki i kwoty wolne różnią się w poszczególnych kantonach. Szwajcarski podatek od majątku netto został wprowadzony po raz pierwszy w 1840 roku.
Podatek od spadków i darowizn w Polsce i na świecie
Jeśli jednak propozycja nowego podatku zostałaby zatwierdzona, Szwajcaria przeskoczyłaby do najwyższej ligi światowych stawek podatku od spadków i darowizn. Peter Spuhler, właściciel kolejowego Stadler Rail i jeden z najbogatszych ludzi w Szwajcarii, nazywał propozycję „katastrofą dla Szwajcarii”, twierdząc, że jego spadkobiercy byliby zmuszeni do przekazania nawet 2 miliardów franków szwajcarskich państwu.
Z nową stawką Szwajcaria dysponowałaby jednym z najbardziej agresywnych systemów opodatkowania spadków i darowizn w Europie. Jak opisuje Tax Foundation, europejskie podatki tego typu wahają się od 30 do 60 procent, zwykle są one stosowane progresywnie i często tylko wobec dalszych krewnych, podczas gdy bliscy spadkobiercy (dzieci i małżonkowie) są zazwyczaj zwolnieni z płacenia.
Z pewnością na tle europejskich państw wyróżnia się Hiszpania, która posiada jedną z najwyższych stawek podatku od spadków na świecie wynoszącą 87,6 proc., co w efekcie przesądza o konfiskacyjnym charakterze podatku. Pomimo istnienia podatków od spadków na poziomie krajowym, regiony w Hiszpanii mają prawo kształtować go na swój sposób. Obecnie 11 z 17 regionów Hiszpanii kraju przyznaje znaczące ulgi (nawet do 50 proc.) dla członków najbliższej rodziny.
Podatek od spadków i darowizn w Polsce jest progresywny, zależny od pokrewieństwa ze spadkodawcą lub darczyńcą oraz wartości nabytego majątku w ciągu 5 lat od tej samej osoby. Istnieją kwoty wolne wynoszące w 2025 r.: 36 120 zł (I grupa), 27 090 zł (II grupa) i 5 733 zł (III grupa). Najbliższa rodzina (małżonek, dzieci, rodzice, rodzeństwo – tzw. grupa 0) może skorzystać z pełnego zwolnienia.
Są też takie kraje jak Estonia i Łotwa, które nigdy nie pobierały podatków od spadków. Według Tax Foundation od 1961 roku ponad jedna czwarta krajów OECD zniosła swoje podatki od spadków i majątków. Poza krajami OECD, także Singapur, Liechtenstein, Hongkong, Brunei i Makau również zniosły te podatki z różnych powodów, takich jak wysokie koszty administracyjne i brak poparcia politycznego i społecznego, a także stosunkowo niskie wpływy z podatków.
Jeśli chodzi o ostatni czynnik, podatki tego typu mają tendencję do generowania bardzo niewielkich wpływów do budżetów państwowych. W 2023 roku stanowiły one średnio tylko 0,41 proc. całkowitych dochodów podatkowych w krajach OECD, a wśród krajów europejskich państw dochody te stanowiły zaledwie 0,4 proc. całkowitych wpływów podatkowych.
Dokąd zmierza Szwajcaria?
Media w Szwajcarii zauważają, że choć inicjatywa podatkowa Młodych Socjalistów ma nikłe szanse powodzenia, to „zagraża pozycji Szwajcarii jako wiarygodnego i stabilnego miejsca do prowadzenia biznesu na arenie międzynarodowej” oraz osłabieniem reputacji Szwajcarii jak światowego centrum bogactwa.
Branża zarządzania majątkiem w Szwajcarii jest największa i najbardziej konkurencyjna na świecie, z aktywami międzynarodowymi wartymi 2,2 biliona dolarów (1,9 biliona euro), według Deloitte. Jednak jej prymat na tym rynku jest zagrożony przez rywali, takich jak Singapur i Wielka Brytania. Przeciwnicy podatku podnoszą, że jego wprowadzenie może spowodować exodus zamożnych ludzi ze Szwajcarii, zmniejszając ogólne dochody podatkowe.
Rząd Szwajcarii wezwał wyborców do odrzucenia inicjatywy. Według szwajcarskich władz około 2500 podatników w Szwajcarii dysponuje majątkiem o wartości ponad 50 milionów franków, a ich łączna wartość wynosi około 500 miliardów franków. Szacunki mówią o ewentualnym wpływie z tytułu nowego podatki na poziomie 4 mld CHF w skali roku, jeśli nie wystąpi duża ucieczka majątku.
Pytaniem otwartym pozostaje, jak duża będzie spodziewana mniejszość „za” wprowadzeniem podatku, jako wskaźnik apetytu społeczeństwa na ostrzejszą redystrybucję majątku i opodatkowanie najbogatszych. „Jaki będzie wynik, jest ważny. Ponieważ… to pokazuje, dokąd zmierza Szwajcaria” – powiedział cytowany przez Reutersa prezes UBS Sergio Ermotti.
Michał Kubicki
