Skala użytkowników opioidów w Polsce jest jedną z najmniejszych w Europie. My odnotowaliśmy ok. 15 tys. problemowych użytkowników opioidów, co daje 0,55 osoby na 1 tys. mieszkańców - powiedział w czwartek w Sejmie wiceminister zdrowia Wojciech Konieczny.
Wiceminister zdrowia pytany był przez posłów KO w Sejmie o używanie w Polsce syntetycznych opioidów - m.in. jakie działania w tym zakresie podejmuje resort zdrowia. Polityk zwrócił uwagę, że w Polsce mamy do czynienia z kilkoma zjawiskami. Jednym z nich jest nieetyczna preskrypcja, czyli wypisywanie leków poza wskazaniami. Jak wyjaśnił, może mieć miejsce w gabinecie, jednak to jest zjawisko, które marginalnie zawsze występowało i w pewnym stopniu będzie wstępować. "Jest bardzo trudne do uchwycenia, bo to są pojedyncze recepty" - dodał.
"To, o czym według mnie musimy bardzo głośno mówić, to wypisywanie tych leków przez receptomat" - wskazał. Jak tłumaczył, kolejna kwestia to sprzedaż zarówno recept, jak i leków poprzez różne portale internetowe. Wyjaśnił, że Główny Inspektorat Farmaceutyczny podjął działania w tym zakresie i jeden ze znanych portali wycofał się z takiej możliwości. Inny portal nie podjął działań, ponieważ, jak uważa, nie będzie ingerował w to, o czym się ludzie chcą informować i co sobie chcą sprzedać.
"Ministerstwo Zdrowia oczywiście ma informacje na temat preskrypcji leków opioidów bardzo dokładne, jeśli one są wypisywane we wskazaniach, czyli można powiedzieć, kiedy są refundowane. Wówczas NFZ bardzo dokładnie wie wszystko o każdej recepcie. Jeśli są nierefundowane na sto procent, to tu już ten nadzór NFZ w praktyce jest bardzo mały" - wyjaśnił.
Wiceminister przypomniał, że resort dostaje codzienne raporty z Centrum e-Zdrowia na temat preskrypcji leków psychotropowych i narkotycznych. Zaznaczył, że pozwala to obserwować czy w jakiś miejscowościach lub na jakiś numer prawa wykonywania zawodu lekarza, nagle przepisywana jest duża liczba leków np. fentanylu. "To jest codziennie zgłaszane do organów ścigania. Poza tym jest powiadamiana Naczelna Izba Lekarska, ponieważ taka preskrypcja tych leków, stanowi w naszym odczuci fałszowanie dokumentacji, co jest przestępstwem, a poza tym też jest działaniem nieetycznym, na które ma prawo reagować NIL" - wyjaśnił.
"Skala użytkowników wszystkich opioidów w Polsce jest jedną z najemniczych w Europie. My odnotowaliśmy ok. 15 tys. problemowych użytkowników, co daje 0,55 osoby na 1 tys. mieszkańców" - poinformował. Dodał, że używanie opioidów w populacji generalnej kiedykolwiek w życiu deklaruje poniżej 1 proc. respondentów.
Podkreślił, że mając na uwadze sytuację międzynarodową, potencjalne zagrożenie i to, że to zjawisko ostatnio zaczyna narastać, oczywiście są podjęte działania. Wskazał na Krajowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom, które prowadzi analizy dotyczące identyfikacji zagrożeń i planuje się odpowiednie działania zaradcze. Przekazał, że resort pracuje również nad rozwiązaniami mającymi ograniczyć działanie receptomatów w tym zakresie.
Rośnie liczba recept wydawanych na silny opioidowy lek oksykodon
Od pięciu lat systematycznie rośnie liczba wystawianych recept na silny opioidowy lek przeciwbólowy – oksykodon. Od stycznia do maja 2024 r. były to 104 tys. recept, o 50 proc. więcej niż w 2019 r. – przekazał w czwartek wiceminister zdrowia Marek Kos.
W czwartek Ministerstwo Zdrowia udzieliło sejmowej Komisji Zdrowia informacji na temat sprzedaży opioidów w Polsce i o planach przeciwdziałania nielegalnemu dostępowi do tych środków.
Wiceminister zdrowia Marek Kos przekazał, że w Polsce jest ok. 15 tys. problemowych użytkowników opioidów, co znaczy, że problem ten na tle Europy w Polsce jest mniejszy. Wśród osób zgłaszających się na leczenie z uzależnienia używkami 16 proc. stanowią osoby uzależnione od opioidów.
Posłowie poznali też dane dotyczące liczby recept na opiaty. Wydaje się ich ok. 7 mln rocznie. W tym roku od stycznia do maja wystawiono 2,9 mln takich recept.
Marek Kos zwrócił uwagę, że od 2019 r. spada liczba recept na fentanyl, syntetyczny opioidowy lek przeciwbólowy stosowany m.in. w onkologii, medycynie paliatywnej i chirurgii, który staje się jednak w Polsce coraz popularniejszym narkotykiem.
W 2019 r. lekarze wystawili 143 tys. recept na ten środek, w 2022 r. – 127 tys., w 2023 r. – 119 tys., a od stycznia do maja 2024 r. – 45 tys.
Rośnie za to liczba recept wystawianych na oksykodon, inny silny opioidowy lek przeciwbólowy.
W 2019 r. na ten lek wypisano 171 tys. recept, w 2022 r. – 206 tys., w 2023 r. – 230 tys. W tym roku do maja były to 104 tys. recept, o 11 proc. więcej niż w 2023 r. i o 50 proc. więcej niż w 2019 r.
"Wzbudza to nasze największe obawy i będzie wymagało podjęcia działań. Być może ten lek jest podawany w odpowiednich wskazaniach, ale będzie to wymagało odpowiedniego monitoringu" – zaznaczył wiceminister zdrowia.
Przekazał też dane pokazujące rosnącą rolę receptomatów w dostępie do leków.
W 2019 r. wystawiono w nich 583 tys. recept, z usługi skorzystało ok. 64 tys. pacjentów, receptomaty obsługiwało 464 lekarzy.
W 2023 r. było to ponad 2 mln 850 tys. recept, ponad milion korzystających z receptomatów pacjentów i ponad tysiąc obsługujących ich lekarzy. Wypisane w ubiegłym roku w receptomatach leki miały wartość przekraczającą 275 mln zł. Były to głównie leki nierefundowane.
Przedstawicielka Narodowego Fundusz Zdrowia wyjaśniła posłom, że część lekarzy pracujących dla receptomatów boi się kontroli funduszu, więc woli nie przepisywać leków objętych refundacją.
Zainteresowanie posłów wzbudziła informacja przekazana przez Tomasza Lisiewskiego z departamentu nadzoru farmaceutycznego Głównego Inspektoratu Farmaceutycznego dotycząca nielegalnej sprzedaży leków w internecie.
"O ile handel receptami w internecie co do zasady będzie rozproszony, to są daleko idące podejrzenia, że mamy do czynienia z działalnością grup przestępczych, które w ten sposób wyprowadzają substancje kontrolowane z legalnego łańcucha dystrybucji w celu dalszego wykorzystania już niezgodnie z prawem" – powiedział i poinformował, że w związku z tym GIF współpracuje z Centralnym Biurem Śledczym Policji.
Poinformował też, że serwis sprzedażowy Allegro w porozumieniu z GIF wprowadził algorytm, który wykrywa oferty zawierające sprzedaż nielegalnie wprowadzonych do sprzedaży substancji. Dzięki temu od początku roku wycofał ok. 100 tys. takich ofert.
"Allegro zrobiło to dobrowolnie. My jako inspekcja nie mamy możliwości wymusić na podmiotach takiej działania. Jeśli jakiś podmiot nie chce, nie zostanie przez nas przymuszony. To jest problem z wieloma innymi portalami, dotyczy m.in. Facebooka, który nie jest zainteresowany tego typu współpracą" – powiedział Tomasz Lisiewski.
Poseł Janusz Cieszyński (PiS) przedstawił posłom propozycję rozwiązań polityki antyopioidowej.
To zaostrzenie przepisów dotyczących receptomatów, by teleporada przy silnie działających lekach wykonywana była z użyciem audio i wideo w czasie rzeczywistym. Nie powinno być możliwości wydania ich na czacie lub po wypełnieniu ankiety.
Zaproponował też, by zobowiązać GIF do monitorowania zarówno przepisywania, jak i wydawania opioidów w aptekach na poziomie placówki i konkretnego pracownika.
W propozycjach rozwiązań znalazło się też wprowadzenie większej odpowiedzialności samorządów zawodowych pracowników medycznych, by skuteczniej mogły przeciwdziałać nadużyciom w wystawianiu recept.
Cieszyński uważa, że przeciwdziałanie obrotowi opioidami w sieci należy uczynić zadaniem Centralnego Biura Zwalczania Cyberprzestępczości. Według posła konieczny jest też monitoring realnego użycia opioidów. Uważa on, że Główny Inspektorat Sanitarny powinien być zobowiązany do prowadzenia badań ścieków na okoliczność obecności opioidów tak, aby od razu wykrywać ogniska użycia narkotyków.
Parlamentarzysta zaproponował komisji, by wspólnie przygotowała projekt ustawy antyopioidowej. Ma złożyć w tej sprawie oficjalny wniosek. (PAP)
Autorka: Anita Karwowska
akar/ joz/
Fentanyl to silny opioidowy lek przeciwbólowy, który można otrzymać wyłącznie na receptę. Od początku tego roku. Główny Inspektorat Sanitarny zanotował 48 przypadków zatruć tą substancją. W lutym po fentanylu zmarły trzy osoby w Żurominie, a pod koniec zeszłego roku jedna w Poznaniu. Od 17 czerwca Centrum e-zdrowia monitoruje codziennie preskrypcję leków psychotropowych i narkotycznych, w tym fentanylu.
Fentanyl znajduje się najwyżej na tzw. drabinie analgetycznej, ustanowionej przez WHO do określania schematu stosowania leków przeciwbólowych. Z uwagi na swoje właściwości ma wąskie zastosowanie; używa się go wyłącznie do zwalczania bólu nowotworowego, u pacjentów paliatywnych oraz w intensywnej terapii do wprowadzania pacjentów w ciężkim stanie w tzw. śpiączkę farmakologiczną.
W lecznictwie zamkniętym fentanyl stosowany jest w formie ampułek, a w lecznictwie otwartym - w postaci plastrów lub sprejów donosowych. Jego sprzedaż jest ściśle ewidencjonowana i podlega rygorystycznej kontroli.
W Polsce najczęściej do nielegalnego obrotu fentanylem dochodzi poprzez fałszywe recepty lub kradzież leku, który te substancje zawiera, choć policja wskazuje też na to, że proszek lub tabletka mogą również pochodzić z przemytu. Przez ostatnie kilkanaście miesięcy policja prowadziła 20 postępowań przygotowawczych związanych z fentanylem. (PAP)
ak/ mark/
