Choć zatrudnienie w województwie świętokrzyskim utrzymuje się na stabilnym poziomie, region wciąż wyróżnia się stosunkowo wysokim bezrobociem, a zarobki odbiegają od średniej dla kraju. Sporą szansą na rozwój staje się turystyka. Zwłaszcza że w ostatnim czasie zrealizowano kilka istotnych projektów, które mają przyspieszyć jej rozwój.
Jednym z najważniejszych zasobów Świętokrzyskiego są walory przyrodnicze i historyczne. Co oczywiste, stanowią znakomity grunt do rozwoju turystyki, w tym rozwijającej się w szybkim tempie agroturystyki. Rozpoczęcie działalności w tym obszarze może być teraz wyjątkowo perspektywiczne. W regionie pojawiło się kilka inicjatyw, które mogą pobudzić lokalny rynek i wpłynąć na powstawanie nowych miejsc pracy.
Bezrobocie nie rośnie, ale też nie spada
Województwo świętokrzyskie niemal tradycyjnie znajduje się w krajowej czołówce pod względem bezrobocia. Średnia stopa wynosi w nim 7,6%, podczas gdy w całym kraju utrzymuje się na stabilnym i niskim poziomie 5%. Pod tym względem w gorszej sytuacji znajduje się jedynie Podkarpacie (8,4%) oraz województwo warmińsko-mazurskie (8,1%). Nieznacznie lepszy wynik odnotowało natomiast pobliskie województwo lubelskie (7,5%).
Bez wątpienia pozytywnym prognostykiem jest fakt, że zatrudnienie – pomimo widocznych przejawów spowolnienia gospodarczego i nie najlepszych nastrojów – nie podlega większym wahaniom. Jak wynika z analizy Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Kielcach, poziom bezrobocia spadł o 0,9% w relacji rok do roku i o 2,3% w porównaniu z końcem 2022 roku. Uzasadnione obawy może wzbudzać fakt, że co czwarty bezrobotny nie ukończył jeszcze 30. roku życia, a niemal 13% bezrobotnych ma mniej niż 25 lat. Z drugiej strony nie najlepiej wypada również aktywizacja zawodowa starszych grup ludności – 25% bezrobotnych to osoby powyżej 50. roku życia. Przy tym ponad połowa zarejestrowanych bezrobotnych to osoby długotrwale bezrobotne.
Najlepiej w Kielcach, gorzej na północy i wschodzie
Oczywiście województwo jest silnie zróżnicowane pod względem poziomu aktywności gospodarczej i zatrudnienia. Praca w Kielcach wciąż jest szeroko dostępna: bezrobocie w mieście pod koniec lipca 2023 roku wynosiło 4,3%, co oznacza lepszy wynik niż w analogicznym okresie rok wcześniej (4,7%).
Na pozycji lidera standardowo znalazł się powiat buski – bezrobocie wyniosło tam zaledwie 2,8%, więc pod tym względem może konkurować z najintensywniej rozwijającymi się regionami w kraju. Warto jednak zwrócić uwagę, że to obecnie drugi powiat w województwie pod względem skali wzrostu bezrobocia – w ciągu roku powiększyło się aż o 6,1%. Liderem w tym niechlubnym zestawieniu jest pobliski powiat staszowski – bezrobocie wzrosło w nim o 10,3%. Z najgorszą sytuacją boryka się powiat skaryżyski (15% bezrobocia) i opatowski (14,7% bezrobocia) – i pod tym względem niewiele zmieniło się w porównaniach rok do roku. Powyżej bariery 10% znalazły się również powiaty kazimierski (10,1%) i konecki (11%), które wcześniej odnotowywały korzystniejsze wskaźniki.
W rezultacie, o ile w sierpniu 2022 roku mieliśmy dwa powiaty „pod kreską”, obecnie ten problem dotyczy aż czterech z nich. Blisko krytycznej granicy są również powiaty ostrowiecki i starachowicki.
Rozwój turystyki szansą dla regionu
Jednym z motorów napędowych dla regionu, w tym również obszarów, które tradycyjnie zmagają się z podwyższonym bezrobociem, może okazać się turystyka. A jak pokazuje praktyka, w ślad za rozwojem bazy idą również oferty pracy.
Jak wynika z raportu "Diagnoza stanu turystyki w województwie świętokrzyskim" sporządzonego na potrzeby Urzędu Marszałkowskiego Województwa Świętokrzyskiego, jednym z najważniejszych czynników pod tym względem jest wysoki wskaźnik walorów przyrodniczych (udział obszarów prawnie chronionych w ogólnej powierzchni), który wynosi w Świętokrzyskim 64,9 (wobec 32,3 dla Polski). Korzystnie prezentują się również walory kulturowe, czyli pomniki historii na 1000 km2 – wskaźnik województwa świętokrzyskiego to 0,8% wobec 0,3% średniej dla kraju.
Istotną szansą jest duża różnorodność regionu. Badacze podzielili go na pięć obszarów skupionych na innych walorach turystycznych i dostępnych atrakcjach. Z jednej strony mamy więc strefę centralną z Kielcami i Górami Świętokrzyskimi, która standardowo ma do zaoferowania najlepszą bazę. Z drugiej na południu zlokalizowane są uzdrowiska, które dysponują olbrzymim potencjałem w przyciąganiu turystów. Na wschodzie wyraźnym liderem jest Sandomierz, a na północy Bałtów i Ostrowiec Świętokrzyski, które mogą poszczycić się chociażby chętnie odwiedzanymi obiektami wpisanymi na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Atrakcji turystycznych, które mogą zainteresować turystów z kraju i z zagranicy, nie brakuje również w powiatach borykających się z najwyższym bezrobociem. W Opatowie dostępna jest biegnąca pod rynkiem i okolicznymi kamienicami podziemna trasa turystyczna, której historia sięga XV wieku. Na terenie powiatu znajduje się również zamek Krzyżtopór. Należąca do Ossolińskich rezydencja zaliczała się do największych kompleksów tego typu w Europie. W powiecie skarżyskim znajduje się m.in. rezerwat archeologiczny "Rydno" czy rezerwat "Oczy Ziemi" będący pozostałością po dawnym kamieniołomie. Powiat Konecki może stać się ciekawym celem podróży zarówno dla miłośników wypoczynku na łonie przyrody, jak i fanów turystyki poprzemysłowej i historii Polski. W Maleńcu znajduje się unikalny zakład produkujący łopaty i gwoździe z 1784 roku. W Furmanowie można znaleźć zespół wielkopiecowy, którego historia sięga XVII wieku. W Starej Kuźnicy dostępna dla zwiedzających jest kuźnica napędzana siłą wody, które prawdopodobnie już w XVII wieku produkowała narzędzia rolnicze.
Nowe inicjatywy: szansa na turystyczny boom w Świętokrzyskiem?
Jedną z nowych propozycji, jaka czeka na turystów odwiedzających Świętokrzyskie, jest Park Legend. Centrum znajduje się w położonej u stóp Łysej Góry Nowej Słupi. Miasto oferuje więc z jednej strony łatwy dostęp do Świętokrzyskiego Parku Narodowego, a z drugiej do Kielc. Poza bogatą ekspozycją do dyspozycji zwiedzających oddano między innymi strefę rozszerzonej rzeczywistości z okularami VR czy kino 3D. Prezentowane są w nim atrakcje, które można zobaczyć w górach świętokrzyskich. Poza tym zwiedzający mają również możliwość skorzystania ze sklepów z pamiątkami czy punktów gastronomicznych.
Zanim doszło do oficjalnego otwarcia Parku Legend 1 sierpnia, na jego terenie odbyło się zorganizowane przez Polską Organizację Turystyczną i Regionalną Organizację Turystyczną Województwa Świętokrzyskiego spotkanie "Współpraca-Innowacje-Turystyka Zrównoważona”. Biorący w nim udział wiceminister sportu i turystyki Andrzej Gut-Mostowy stwierdził między innymi, że "Turystyka kulturowa jest jednym z tematów przewodnich promocji województwa świętokrzyskiego". Prezes Polskiej Organizacji Turystycznej Rafał Szmytke dodał natomiast, że "Park Legend przyciąga swoim unikatowym, nawiązującym do dawnych czasów klimatem, a jednocześnie zostało stworzone z myślą o najnowszych trendach i zrównoważonym rozwoju". Na terenie parku znajduje się również amfiteatr, w którym mają odbywać się koncerty i wydarzenia kulturalne.
Innym istotnym walorem, który może pomóc w ściągnięciu turystów z zagranicy, w tym z Niemiec, Czech i Słowacji, są uzdrowiska. Te są zlokalizowane przede wszystkim w Busko-Zdroju, będącym stolicą powiatu buskiego. Turystyka uzdrowiskowa ma jednak do zaoferowania zdecydowanie więcej niż tylko obecność w sanatoriach. Zyskać mogą między innymi położone w pobliżu miejscowości, w tym wyróżniający się dużym udziałem zabytków historycznych Pińczów.
Kolejną interesującą inicjatywą, która ma na celu wsparcie rozwoju lokalnej turystyki wiejskiej i agroturystyki, jest projekt "Świętokrzyskie w rytmie slow", który jest również dofinansowany ze środków Ministerstwa Sportu i Turystyki. W jego ramach realizowana jest kampania promocyjna w mediach społecznościowych, publikacja drukowanego wydawnictwa dotyczącego walorów turystycznych regionu, a także nagranie 8-minutowego filmu zachęcającego do odwiedzenia Świętokrzyskiego, który będzie wyświetlany w kapsułach 3D. Poza tym w sezonie letnim w znajdujących się w górach i nad morzem miejscowościach odbyło się 10 wydarzeń promocyjnych.
Myślisz o biznesie? Agroturystyka może być dobrym wyborem
Jak widać, potencjał do rozwoju turystyki w województwie świętokrzyskim jest bardzo duży, podejmowanych jest także coraz więcej działań marketingowych mających na celu dotarcie do potencjalnych gości (w tym również tych przybywających zza granicy), ale baza wciąż nie jest wystarczająca.
Dobrym pomysłem – zarówno dla lokalnych mieszkańców, jak i inwestorów zewnętrznych, może stać się wobec tego założenie gospodarstwa agroturystycznego. Zwłaszcza że możliwe jest uzyskanie sporego zastrzyku gotówki na start. Przewidziano ją m.in. w ramach inicjatywy LEADER/Rozwój Lokalny Kierowany przez Społeczność (RLKS) realizowanego w ramach Wspólnej Polityki Rolnej UE na lata 2023–2027. Lokalne Grupy Działania mogą pozyskać środki między innymi na tworzenie i rozwój gospodarstw agroturystycznych, opiekuńczych i zagród edukacyjnych. Dopłata w wysokości do 150 tys. zł może pokryć do 85% kosztów kwalifikowanych w ramach konkretnego projektu. To oferta dostępna zarówno dla osób fizycznych, mikro, małych i średnich przedsiębiorstw, jak i osób prawnych, w tym organizacji pozarządowych. Poza tym osoby bezrobotne powinny pamiętać o możliwości uzyskania jednorazowej dotacji z urzędu pracy. Kielecki urząd oferuje na ten cel 42 034,56 zł.
Wymienione wyżej inicjatywy mogą dodatkowo zwiększyć rentowność takiego przedsięwzięcia, zwłaszcza w przypadku obszarów wiejskich borykających się ze stosunkowo wysokim bezrobociem i nie najlepiej rozwiniętym rynkiem pracy. Tym bardziej że rośnie zarówno baza propozycji, które mogą uatrakcyjnić wypoczynek na łonie natury, jak i inicjatyw marketingowych mających na celu promocję regionu. W świętokrzyskim zarejestrowano aż 96 produktów tradycyjnych, które same w sobie stanowią doskonały argument przyciągający gości. Korzystają także z wielu ułatwień, które powinny zachęcić do działania małych, lokalnych producentów.
