W dobie rosnących wyzwań geopolitycznych Polska przyspiesza transformację energetyczną, kładąc fundamenty pod przyszłość opartą na zrównoważonych źródłach energii. Prof. Marta Postuła pierwsza wiceprezes Banku Gospodarstwa Krajowego specjalnie dla Bankier.pl pisze, jak kolejne inicjatywy wpisują się w ten długofalowy proces, którego sukces zależy od dalszych inwestycji, modernizacji infrastruktury i nowych technologii.
Transformacja energetyczna w Europie, jak również w Polsce, jest obecnie jednym z najważniejszych wyzwań na drodze do zrównoważonego rozwoju i bezpieczeństwa energetycznego, zwłaszcza w kontekście rosnących napięć geopolitycznych. W ostatnich latach, szczególnie po inwazji Rosji na Ukrainę, stało się jasne, że transformacja ta nie jest już wyłącznie kwestią ekologiczną, lecz ma kluczowe znaczenie dla stabilności gospodarczej i geopolitycznej. Raport Draghiego z września 2024 roku wyraźnie pokazuje, że Unia Europejska musi przyspieszyć swoje działania w obszarze energetyki, innowacji oraz zwiększenia konkurencyjności, aby sprostać wyzwaniom, jakie niosą ze sobą zmiany na światowych rynkach energii.
Bieżąca sytuacja geopolityczna i raport Draghiego
Raport Draghiego koncentruje się na trzech kluczowych wyzwaniach, przed którymi stoi Europa: luka inwestycyjna, dekarbonizacja oraz bezpieczeństwo energetyczne i geopolityczne. Napięcia geopolityczne, zwłaszcza działania Rosji, które spowodowały wstrząs na globalnych rynkach energii, unaoczniły ogromną zależność UE od zewnętrznych dostawców energii. Obecna sytuacja wymaga pilnych działań, aby zredukować tę zależność i uniezależnić gospodarki europejskie od ryzyk związanych z dostawami surowców energetycznych, takich jak gaz czy ropa, szczególnie z Rosji.
Europa musi teraz sprostać wyzwaniu inwestycyjnemu – luka inwestycyjna między UE a USA i Chinami stale się pogłębia. Według raportu Draghiego, w ostatniej dekadzie skumulowany wzrost PKB w UE wyniósł zaledwie 15%, podczas gdy w USA osiągnął prawie 30%, a w Chinach aż 75%. Tak znaczne różnice wynikają przede wszystkim z braku wystarczających inwestycji w innowacyjne technologie, takie jak sztuczna inteligencja, cyfryzacja czy zielona energia.
Przeczytaj także
W Polsce w ramach transformacji cyfrowej wdrażane są także rozwiązania, które wspierają rozwój przedsiębiorczości. We wrześniu 2024 roku Ministerstwo Cyfryzacji oraz Bank Gospodarstwa Krajowego zawarli umowę umożliwiającą przedsiębiorcom korzystanie z pożyczek na transformację cyfrową opartą na technologiach chmurowych, sztucznej inteligencji, Internecie Rzeczy oraz big data. Projekt ten stanowi ważną część Krajowego Planu Odbudowy (KPO), a łączna kwota dostępnego instrumentu finansowego dla przedsiębiorców wynosi 650 mln euro. Europa, aby nadążyć za swoimi konkurentami, musi znacząco zwiększyć nakłady na te obszary, zwłaszcza w kontekście globalnej rywalizacji o dominację w sektorze nowych technologii i energii odnawialnej.
Raport Draghiego wskazuje także na potrzebę przeprowadzenia kompleksowej dekarbonizacji gospodarek europejskich, która jednocześnie zwiększy ich konkurencyjność. To wyzwanie nabiera szczególnej wagi w kontekście rosnących cen energii, które stanowią obecnie jedną z głównych barier dla rozwoju gospodarczego w UE. Warto zauważyć, że w krajach takich jak Polska, transformacja energetyczna postępuje, ale tempo tych zmian jest wciąż niewystarczające. Jednocześnie raport Draghiego podkreśla, że oprócz inwestycji w energię odnawialną, niezbędne jest stworzenie europejskiego rynku zbrojeń oraz uniezależnienie się od dostawców technologii i farmaceutyków, co wpisuje się w szerszą strategię budowy niezależności gospodarczej UE.
Transformacja energetyczna w Polsce – co już się udało
W Polsce transformacja energetyczna nabrała tempa, choć wyzwania są ogromne. Wrzesień 2024 roku był przełomowym miesiącem dla polskiego sektora energetycznego – udział węgla w produkcji energii spadł do 48%, podczas gdy dekadę wcześniej wynosił 85%. To istotny krok w kierunku dekarbonizacji, ale polska gospodarka wciąż pozostaje jedną z najbardziej emisyjnych w Unii Europejskiej. W ostatnich latach Polska zainwestowała znaczne środki w odnawialne źródła energii, jednak kluczowe wyzwania, takie jak modernizacja infrastruktury przesyłowej, pozostają nadal nierozwiązane.
Ostatnie miesiące to okres istotnego przyśpieszenia w tym obszarze - Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK) podpisał trzy kluczowe umowy dotyczące finansowania transformacji energetycznej w ramach Krajowego Planu Odbudowy (KPO). Program „Zielona transformacja miast” dysponuje środkami w wysokości 8,9 mld euro, które mają wspierać inwestycje w odnawialne źródła energii, zeroemisyjny transport publiczny oraz termomodernizację budynków. Jest to istotny krok w stronę ograniczenia emisji gazów cieplarnianych oraz zwiększenia efektywności energetycznej, zwłaszcza w mniejszych miastach. Ponad 50% miast objętych programem to miejscowości poniżej 100 tysięcy mieszkańców, co pokazuje, że Polska skutecznie decentralizuje swoje wysiłki transformacyjne.
Ponadto, Polska intensywnie rozwija sektor morskiej energetyki wiatrowej, który jest kluczowym elementem w procesie dekarbonizacji. Umowa podpisana między BGK a Ministerstwem Aktywów Państwowych przewiduje wsparcie dla projektów offshore, które mają dostarczyć co najmniej 3 GW mocy. To znaczący krok w kierunku uniezależnienia się od paliw kopalnych oraz wzmocnienia polskiego sektora OZE.
Ilościowe efekty dotychczasowej transformacji
Pod względem ilościowym, Polska zrealizowała już istotne kroki w kierunku transformacji energetycznej. Zasoby finansowe w wysokości 8,9 mld euro na inwestycje w ramach „Zielonej transformacji miast” oraz 4,78 mld euro na rozwój morskiej energetyki wiatrowej stanowią istotny impuls do dalszego rozwoju zielonej energii w Polsce.
W 2024 roku udział energii odnawialnej w polskim miksie energetycznym wzrósł do 20%, co jest znaczącym osiągnięciem, zważywszy na historyczne uzależnienie Polski od węgla. Równocześnie, zmniejszenie udziału węgla do 48% jest krokiem naprzód, ale wciąż pozostaje wiele do zrobienia, aby osiągnąć cele klimatyczne UE do 2050 roku.
Kluczową kwestią jest także efektywne wykorzystanie środków z Krajowego Planu Odbudowy, które mają wspierać transformację infrastrukturalną i technologiczną. W szczególności najbliższe kwartały to przede wszystkim duże inwestycje w sieci przesyłowe oraz magazyny energii, których rozwój pozwoli na przyłączanie kolejnych jednostek wytwórczych z sektora OZE. I w tym obszarze istotną rolę odegrają środki z Funduszu Wsparcia Energetyki w wysokości 70 mld PLN.
Przyszłość transformacji energetycznej w Polsce i Europie
Pomimo dotychczasowych sukcesów, transformacja energetyczna w Polsce i Europie wymaga dalszych działań. Przede wszystkim konieczne jest zwiększenie zdolności przesyłowych i modernizacja sieci energetycznych, które umożliwią integrację coraz większych ilości energii odnawialnej. Raport Draghiego wskazuje na potrzebę podwojenia inwestycji w OZE do 2050 roku, aby Europa mogła zrealizować swoje cele klimatyczne. Dla Polski oznacza to konieczność dalszego rozwoju morskiej energetyki wiatrowej, fotowoltaiki oraz efektywności energetycznej w budynkach i przemyśle.
W kontekście geopolitycznym, Europa musi także zbudować wspólny rynek zbrojeń oraz uniezależnić się od dostawców technologii z Chin i innych państw trzecich. To wyzwanie dotyczy również Polski, która musi zwiększyć swoją samowystarczalność technologiczną, zwłaszcza w obszarze nowoczesnych technologii energetycznych.
Przyszłość transformacji energetycznej w Polsce wiąże się również z odbudową Ukrainy po wojnie. Polskie firmy, we współpracy z BGK, mogą odegrać kluczową rolę w odbudowie ukraińskiego sektora energetycznego, co z jednej strony będzie wspierać transformację energetyczną naszego sąsiada, a z drugiej przyczyni się do wzmocnienia bezpieczeństwa energetycznego Polski.
Podsumowując, transformacja energetyczna w Polsce i Europie jest procesem długofalowym, który wymaga znaczących inwestycji, modernizacji infrastruktury oraz innowacji technologicznych. Dotychczasowe sukcesy pokazują, że jesteśmy na właściwej drodze, ale aby osiągnąć cele klimatyczne i zbudować konkurencyjną gospodarkę opartą na energii odnawialnej, konieczne są dalsze, zdecydowane działania i BGK ma tu swoją kluczową rolę do odegrania.
Autor: prof. Marta Postuła, pierwsza wiceprezes Banku Gospodarstwa Krajowego
