Decyzja o wszczęciu kontroli podatkowej w stosunku do danego podatnika, należy do wyłącznych kompetencji właściwego naczelnika urzędu skarbowego. Kontrolerzy najczęściej spotykają się z uchylaniem od płacenia podatków oraz nieskładaniem deklaracji podatkowych. Każda z tych sytuacji powoduje inne konsekwencje prawne, inne są też metody stosowane do ich eliminacji bądź ograniczenia. O konsekwencjach niepłacenia podatków rozmawiam z Małgorzatą Brzozą, Rzecznikiem Prasowym Izby Skarbowej w Szczecinie.W jaki sposób US kontroluje podatników? Czy kontrola ta jest wcześniej zapowiedziana i wymaga obecności podatnika?
Zasady prowadzenia kontroli podatkowych realizowanych przez urzędy skarbowe uregulowane są w przepisach ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz ustawy Ordynacja podatkowa. To one szczegółowo regulują procedury prowadzenia czynności kontrolnych przez pracowników urzędów skarbowych. Z przepisów tych wynika, iż kontrola podatkowa podejmowana jest z urzędu i przeprowadzana na podstawie imiennego upoważnienia, a w uzasadnionych przypadkach na podstawie legitymacji służbowej. Zasadą jest, że nie można wszczynać kontroli podatkowej w zakresie spraw rozstrzygniętych ostateczną decyzją organu podatkowego. Każda kontrola powinna być zakończona bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż we wskazanym w upoważnieniu terminie. Przebieg całej kontroli dokumentowany jest w protokole.
W kwestii zawiadamiania podatnika o planowanej kontroli należy podkreślić, iż zasadą jest, zawiadomienie kontrolowanego o zamiarze wszczęcia kontroli. Obowiązek ten wynika wprost z regulacji art. 282b Ordynacji podatkowej. Ustawa ta wskazuje również kiedy po doręczeniu zawiadomienia można rozpocząć kontrolę - czyli nie wcześniej niż po upływie 7 dni i nie później niż przed upływem 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia. Jeżeli zachodzi konieczność wcześniejszego wszczęcia kontroli podmiot kontrolowany musi wyrazić na to swoją zgodę.
Przesyłane zawiadomienie zawiera m.in. zakres planowanej kontroli, pouczenie o prawie do złożenia korekty deklaracji, zeznania. Istnieją też sytuacje, kiedy organ podatkowy może przeprowadzić kontrolę podatkową bez wcześniejszego zawiadomienia podatnika. Przykładowo może to dotyczyć sytuacji, gdy badana jest zasadność zwrotu VAT, gdy kontrola podejmowana jest na żądanie organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze o przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, czy też jeżeli dotyczy niezgłoszonej do opodatkowania działalności gospodarczej. Po wszczęciu takiej kontroli obowiązkiem organu podatkowego jest poinformowanie kontrolowanego o przyczynie braku zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli.
Raport specjalny Bankier.plA CO, JEŚLI NIE ZAPŁACĘ?Nie zapłaciłeś podatku PIT, CIT, VAT lub Akcyzy? A może zapomniałeś odprowadzić składki do ZUS? Czy wiesz, co Ci za to grozi i jak zminimalizować kary? Ten raport jest właśnie dla Ciebie! |  |
Zasadą jest też obecność podmiotu kontrolowanego w trakcie prowadzonej kontroli podatkowej. Prowadzenia kontroli podatkowej bez udziału kontrolowanego, jest wyjątkiem ściśle uregulowanym w przepisach prawa. Podatnicy, płatnicy, inkasenci oraz następcy prawni mogą wyznaczyć osobę fizyczną, która będzie upoważniona do ich reprezentowania w zakresie kontroli podatkowej. Zgłoszenie takie dokonywane jest w formie pisemnej naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu w sprawie opodatkowania podatkiem dochodowym. Wszystkie czynności kontrolne dokonywane są w obecności kontrolowanego lub osoby przez niego wskazanej, chyba, że kontrolowany zrezygnuje z prawa uczestniczenia w czynnościach kontrolnych.
Co może zrobić podatnik, gdy nie opłacił podatku w terminie? Czy złożenie deklaracji po terminie i zapłata podatku wystarczy, by nie ponieść negatywnych konsekwencji?
Obowiązkiem podatników jest terminowe rozliczanie się z fiskusem, czyli opłacanie podatków oraz składanie stosownych deklaracji i zeznań. Jednak nie wszyscy pamiętają o tych obowiązkach. W przypadku takich „zapominalskich” samo dopełnienie po terminie obowiązków tj. złożenie deklaracji po terminie i zapłata podatku nie wystarczą, by nie ponieśli negatywnych konsekwencji wynikających z prawa karnego skarbowego. Opóźniona, ale dobrowolna realizacja obowiązków przez podatnika nie zwalnia urzędu skarbowego od przeanalizowania sytuacji pod kątem odpowiedzialności karnej. Ta zasada z kolei może doprowadzić do wszczęcia postępowania karnego skarbowego.
Ustawodawca przewidział jednak instytucję, która pomimo zaistnienia znamion przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, pozwala sprawcy uniknąć kary bądź złagodzić konsekwencje postępowania karnego skarbowego - a mianowicie czynny żal. Zgodnie z art. 16 Kodeksu karnego skarbowego sprawca, który po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu, nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe. Istotą tej instytucji jest więc odstąpienie od ukarania sprawcy w zamian za ujawnienie popełnionego czynu. Zaznaczyć należy, że instytucja czynnego żalu ma zastosowanie zarówno do przestępstw skarbowych, jak i wykroczeń skarbowych.
Możliwość skorzystania z tej instytucji obwarowana jest jednak spełnieniem kilku warunków. Pierwszym podstawowym warunkiem jest zawiadomienie organu powołanego do ścigania o popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia skarbowego. Zawiadomienie to może być złożone pisemnie lub ustnie w urzędzie do protokołu i nie może mieć formy anonimu.
Kolejnym warunkiem jest uiszczenie w całości - w terminie wyznaczonym przez organ - uszczuplonej należności publicznoprawnej. Jeżeli w momencie składania czynnego żalu organ ścigania miał już wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, albo gdy czynny żal złożono po rozpoczęciu przez organ ścigania czynności służbowej, np. przeszukania, czynności sprawdzającej lub kontroli zmierzającej do ujawnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, zawiadomienie będzie bezskuteczne. Wyjątkiem będzie sytuacja gdy, podjęta przez organ ścigania czynność nie dostarczyła podstaw do wszczęcia postępowania o ten czyn zabroniony.
Od września 2005 r. obowiązuje szczególna forma czynnego żalu związana ze złożeniem korekty deklaracji podatkowej. Art. 81 Ordynacji podatkowej przewiduje możliwość skorygowania deklaracji w dowolnym zakresie poprzez złożenie korekty deklaracji wraz z dołączonym pisemnym uzasadnieniem przyczyn korekty. Zgodnie zaś z art. 16 a Kodeksu karnego skarbowego ten, kto złoży prawnie skuteczną korektę deklaracji wraz z uzasadnieniem jej przyczyn oraz uiści uszczuploną należność publicznoprawną niezwłocznie lub w terminie określonym przez organ podatkowy nie będzie podlegał karze za przestępstwo lub wykroczenie skarbowe.
Mówiąc o możliwości uniknięcia konsekwencji niezłożenia deklaracji lub niewpłacenia podatku należy też wspomnieć o instytucji dobrowolnego poddania się odpowiedzialności, która wiąże się z odstąpieniem od ukarania sprawcy czynu zabronionego. Główną różnicą w zakresie tych czynnego żalu i dobrowolnego poddania się odpowiedzialności jest moment, w którym mogą być one zastosowane. Jeżeli chodzi o czynny żal to, aby był skuteczny sprawca musi go złożyć zanim organ poweźmie wiadomość o popełnionym czynie zabronionym.
Natomiast dobrowolnie poddać się karze może tylko sprawca, w stosunku do którego organ prowadzi już postępowanie. O tym, czy podatnik będzie mógł skorzystać z tej możliwości decyduje sąd. Sąd może udzielić zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności, jeżeli wina sprawcy i okoliczności popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego nie budzą wątpliwości. Ponadto muszą być spełnione inne warunki, czyli uiszczenie w całości wymagalnej należności publicznoprawnej, wpłacenie co najmniej zryczałtowanej równowartości kosztów postępowania, wpłacenie kwoty odpowiadającej co najmniej najniższej karze grzywny grożącej za dany czyn zabroniony oraz wyrażenie zgody na przepadek przedmiotów. Zryczałtowana równowartość kosztów postępowania przy przestępstwie wynosi w 2010 roku 131,70 zł, a przy wykroczeniu 109,75 zł. Natomiast minimalne wysokości grzywny to 131,70 zł przy wykroczeniu i 439 zł przy przestępstwie. Należy zaznaczyć, że przy obu instytucjach ustawodawca wprowadza pewne ograniczenia w zakresie możliwości ich zastosowania.
Jaki czas na uregulowanie podatku łącznie z odsetkami za zwłokę ma podatnik niepłacący podatków?
Zaległy podatek należy zapłacić bezzwłocznie składając jednocześnie wymagane przepisami deklaracje/zeznania. Jednoczesne wyrażenie czynnego żalu może uchronić podatnika przed konsekwencjami przewidzianymi w Kodeksie karnym skarbowym. Niezapłacenie zaległego podatku spowoduje wszczęcie postępowania podatkowego w celu określenia wysokości zobowiązania, a następnie postępowania egzekucyjnego.
W jaki sposób podatnik może chronić się przed płaceniem odsetek za zwłokę w przypadku gdy odsetki te już wystąpią. Czy po złożeniu deklaracji podatkowej po czasie podatnik musi je opłacać w całości czy może tylko w części?
Samodzielne złożenie przez podatnika skutecznej korekty deklaracji (wraz z uzasadnieniem przyczyn korekty) i zapłacenie w całości, łącznie z odsetkami za zwłokę, kwoty ujawnionej zaległości podatkowej, pozwala na zastosowanie stawki odsetek za zwłokę wynoszącej 75% stawki podstawowej, czyli 7,5% w skali rocznej.
W przypadkach uzasadnionych „interesem publicznym” lub „ważnym interesem podatnika”, na jego wniosek, naczelnik urzędu skarbowego, może umorzyć w całości lub części miedzy innymi odsetki za zwłokę. Podkreślić należy, że w przypadku umorzenia zaległości podatkowej, automatycznie umorzeniu ulegają odsetki za zwłokę – w całości lub w takiej części, w jakiej została umorzona zaległość podatkowa.
O umorzeniu organ podatkowy decyduje według swojego uznania. W praktyce organy podatkowe rzadko umarzają zobowiązania podatkowe. Umożliwiają jednak w uzasadnionych okolicznościach odroczenie terminu płatności lub rozłożenie na raty.
Czy podatnik może wystąpić do US z prośbą o odroczenie lub rozłożenie na raty zaległości podatkowej po terminie? Jakie dokumenty w takim przypadku musi przedstawić?
Podatnik może ubiegać się odroczenie płatności, rozłożenie na raty lub umorzenie podatku i/lub odsetek za zwłokę w całości lub w części. W składanym wniosku musi być podany rodzaj ulgi, o jaką podatnik wnioskuje oraz przyczyny uzasadniające przesłanki „ważnego interesu podatnika" lub „interesu publicznego". Dowodami w sprawie może być wszystko (w tym dokumenty), co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem.
Organ podatkowy ma obowiązek przeprowadzić postępowanie wyjaśniające, w celu sprawdzenia prawdziwości i znaczenia faktów podanych przez składającego wniosek. Zaznaczyć należy, że organ podatkowy jest związany treścią wniosku i nie może zastosować innej ulgi niż ta, o którą prosi podatnik. Jeżeli podatnik wnosi o umorzenie, organ podatkowy nie może zastosować rozłożenia na raty płatności podatku. Przyznając ulgę, organ może natomiast nie uwzględnić wniosku w całości i np. skrócić termin odroczenia wskazany we wniosku czy też umorzyć zaległości w kwocie niższej niż wnioskowana. Nie może jednak wyjść poza granice wniosku i umorzyć zaległość w całości, jeśli z wniosku wynika, że podatnik chce umorzenia zaległości
w części.
Czy pozytywna decyzja US zwalnia podatnika z konieczności zapłaty odsetek za zwłokę?
Pozytywna decyzja umarzająca odsetki za zwłokę lub zaległość podatkową (odsetki ulegają wtedy automatycznemu umorzeniu) zwalnia podatnika z konieczności ich zapłaty.
Dziękuję za rozmowę.
Przeczytaj część pierwszą wywiadu!
Iwona Karkus
Bankier.pl
Zobacz też:
» Wystarczy przesłanka, aby fiskus Cię skontrolował
» A co, jeśli nie zapłącę podatku PIT lub CIT?
» A co, jeśli nie zapłacę ZUS-u?
» Wystarczy przesłanka, aby fiskus Cię skontrolował
» A co, jeśli nie zapłącę podatku PIT lub CIT?
» A co, jeśli nie zapłacę ZUS-u?
Źródło:
