Pieniądze otrzymane od rodziców i dziadków, co do zasady są zwolnione z opodatkowania. Jednak nie w każdym przypadku. Darowizna przekazana w gotówce nie jest zwolniona z podatku, stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny. Uchwała NSA kończy wieloletnie spory podatników ze skarbówką o sposób przekazywania środków pieniężnych w ramach darowizny.
Pieniądze przekazane w formie darowizny przez osoby z pierwszej grupy podatkowej są zwolnione z opodatkowania. Zgodnie z przepisami do pierwszej grupy podatkowej należy: małżonek, wstępni (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie), zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki), pasierb, ojczym, macocha, rodzeństwo, teściowie, zięć, synowa. Nie ma znaczenia wysokość darowizny. Jednak wyższa kwota rodzi dwa obowiązki do osoby obdarowanej.
Zgodnie z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, aby uzyskać zwolnienie z opodatkowania, obdarowany musi zgłosić otrzymanie darowizny naczelnikowi urzędu skarbowego w ciągu pół roku. Jeżeli darowizną są pieniądze w kwocie powyżej 10 434 zł, to przepisy nakładają jeszcze jeden obowiązek na obdarowanego. Dotyczy on konieczności udokumentowanie ich otrzymania "dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym".
To właśnie ten drugi warunek budził sporo wątpliwości. Jedna z nich dotyczyła pieniędzy przelanych bezpośrednio na rachunek dewelopera na zakup mieszkania. Kontrowersje wywoływała także darowizna przekazana bezpośrednio w gotówce.
Koperty od dziadków wyłączone ze zwolnienia
Dziadkowie nie zawsze posiadają konto osobiste w banku. Odkładanie "do skarpety" wciąż jest popularnym sposobem oszczędzania, w szczególności wśród osób z pokolenia Baby boomers-ów (osoby urodzone od ok. 1943 r.). Około 35 proc. Polaków trzyma część swoich oszczędności w domu według danych CBOS z 2021 r. Kwestię tę podniósł również Rzecznik Praw Obywatelskich, który pod koniec ubiegłego roku skierował pytanie do NSA.
Bezpieczny kredyt 2% - najważniejsze fakty
Na czym polega? Kto może skorzystać? Ile kredytu można dostać? Co z wkładem własnym? Czy dopłaty można stracić? Pobierz e-book bezpłatnie lub kup za 10 zł.
Masz pytanie? Napisz na marketing@bankier.pl
RPO zapytał o przepis ustawy o podatku od spadków i darowizn, zgodnie z którym zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę. Podatnik jest zobowiązany zgłosić nabycie własności w urzędzie skarbowym w ciągu pół roku, a gdy przedmiotem nabycia są środki pieniężne (...) należy udokumentować otrzymanie środków pieniężnych dowodem przekazania ich "na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym".
Wiącek w pytaniu do NSA wskazywał, że nie wiadomo, czy w takich sytuacjach konieczne jest udokumentowanie przekazania środków pieniężnych wyłącznie przelewem, czy też możliwe jest przekazanie środków gotówką, a następnie wpłata ich przez obdarowanego na jego własny rachunek. Jak argumentował RPO konstrukcja przepisów podatkowych "nie powinna stawać się swoistą pułapką dla podatników - zwłaszcza że w tym przypadku mamy do czynienia ze zwolnieniem, mającym na celu wsparcie obywateli w realizacji ich potrzeb rodzinnych".
Darowizna w gotówce - dwie linie orzecznictwa sądów
Rzecznika wskazuje, że wykształciły się dwie przeciwstawne linie orzecznicze zakładające, że dla skorzystania ze zwolnienia podatkowego dla osób najbliższych należy udokumentować otrzymanie środków pieniężnych, będących przedmiotem darowizny, dokonaniem: przelewu lub wpłaty wyłącznie przez darczyńcę na rachunek obdarowanego oraz wpłaty także przez obdarowanego na własną rzecz w imieniu darczyńcy.
"Pierwszy pogląd (niekorzystny dla podatników) zakłada, że użyte w art. 4a ust. 1 pkt 2 upsid wyrażenie "udokumentowanie - w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne (...) - ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek bankowy nabywcy (...)" należy rozumieć w ten sposób, że dowód ten dokumentuje dokonanie wpłaty lub przelewu środków pieniężnych, będących przedmiotem czynności prawnej darowizny wyłącznie przez darczyńcę na rachunek obdarowanego, a nie wpłaty lub przelewu obdarowanego na własną rzecz w imieniu darczyńcy" - podaje RPO.
Jednocześnie "sądy dopuszczają możliwość skorzystania ze zwolnienia podatkowego dla osób najbliższych, w sytuacji gdy następuje otrzymanie darowizny w gotówce i jej późniejsza wpłata własna przez obdarowanego na rachunek bankowy, a nie ma wątpliwości co do tego, że darowizna faktycznie miała miejsce".
Zdaniem RPO, jeżeli zawarcie umowy darowizny nie budzi wątpliwości, za wystarczające do skorzystania ze zwolnienia podatkowego dla osób najbliższych należy uznać dokonanie wpłaty środków pieniężnych przez obdarowanego na własną rzecz w imieniu darczyńcy.
NSA nie uznaje darowizny w gotówce
Naczelny Sąd Administracyjny, orzekający w składzie siedmiorga sędziów, nie zgodził się z korzystnym dla podatników stanowiskiem RPO. NSA stwierdził, że dokonanie darowizny musi być udokumentowane. Natomiast w sytuacji gdy podatnik otrzymuje pieniądze i samodzielnie wpłaca je na konto to takiego potwierdzenia nie ma.
"Wyrażenie użyte w art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn: >>w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne - udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym<< należy rozumieć w ten sposób, że warunkiem wystarczającym do skorzystania ze zwolnienia podatkowego, uregulowanego w tym przepisie, jest udokumentowanie dokonania przekazania środków pieniężnych we wskazany w tym przepisie sposób przez darczyńcę na rzecz obdarowanego" - czytamy w uchwale NSA.
"Wprowadzenie m.in. warunku udokumentowania otrzymania środków pieniężnych dowodem ich przekazania na rachunek ma na celu zapewnienie szczelności systemu podatkowego i uniemożliwienie działań zmierzających do wprowadzenia do obiegu środków pieniężnych o nieustalonym pochodzeniu" - skomentował sędzia Stanisław Bogucki w uzasadnieniu uchwały Izby Finansowej NSA.
