Był to pierwszy polski akt prawny dotyczący ubezpieczenia na wypadek choroby. 95 lat temu, 11 stycznia 1919 roku Naczelnik Państwa Józef Piłsudski wydał dekret o obowiązkowym ubezpieczeniu pracowników, wzorowany na niemieckich rozwiązaniach.
Dokument stał się podstawą do tworzenia polskiego systemu ubezpieczeniowego. Ponieważ Piłsudski nie przekazał go do zatwierdzenia Sejmowi, historycy za prawdziwy początek ubezpieczeń w naszym kraju uznają datę 19 maja 1920 roku - dzień wydania ustawy o obowiązkowym ubezpieczeniu na wypadek choroby.
Ustawa sprzed 95 lat gwarantowała pracownikom i ich rodzinom pomoc lekarską, leczenie szpitalne i zasiłek chorobowy. W 1924 roku wprowadzono przepisy o ubezpieczeniu na wypadek braku pracy, a trzy lata później - jednolite ubezpieczenie pracowników umysłowych. W 1933 roku doszły ubezpieczenia na wypadek niezdolności do pracy lub śmierci w wyniku wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Dzięki tym aktom prawnym nastąpiło ujednolicenie bardzo zróżnicowanego ustawodawstwa ubezpieczeniowego, w dużej mierze będącego pozostałością po zaborach.
ReklamaKulminacją tych działań było rozporządzenie Prezydenta RP z 24 października 1934 roku, na mocy którego, z pięciu odrębnych instytucji, powstał Zakład Ubezpieczeń Społecznych, z siedzibą w Warszawie.
(więcej)
Do głównych obszarów działania ZUS należało ustalanie prawa do świadczeń długoterminowych i ich wypłata, administrowanie majątkiem ubezpieczenia emerytalnego i wypadkowego oraz lecznictwo i profilaktyka chorób zawodowych. Ważnym zadaniem była także popularyzacja wiedzy o ubezpieczeniach społecznych i promocja zdrowego stylu życia.
Zakład prowadził też szeroką działalność wydawniczą, a od 1937 roku organizował objazdowe wystawy na różne tematy, jak walka z alkoholizmem, promocja sportu, prawidłowy odpoczynek po pracy, czy zapobieganie epidemiom.
Wybuch drugiej wojny światowej oznaczał konieczność ewakuacji Centrali Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na wschód. Już 3 września 1939 roku wyruszył pierwszy transport z papierami wartościowymi i gotówką - 17 września zajęli go Rosjanie. Później wyjechały jeszcze dwa, z których jeden został spalony, a drugi dotarł bezpiecznie do Budapesztu i został zdeponowany w Węgierskim Banku Narodowym.
Choć władze okupacyjne powołały w instytucjach ubezpieczeniowych swoich komisarzy,
Niemcy zdecydowali się pozostawić na stanowisku dyrektora naczelnego - Polaka Zbigniewa Skokowskiego, co umożliwiło rozwijanie w Zakładzie działalności konspiracyjnej. Dzięki zaangażowaniu i pomysłowości pracowników, przez cały okres okupacji ZUS dawał fikcyjne zatrudnienie działaczom ruchu oporu i dostarczał pomocy materialnej osobom potrzebującym.
W wyniku wojny wielu pracowników zginęło, nieruchomości zostały zniszczone, a starty finansowe sięgnęły połowy majątku ZUS i zarządzanych przez niego funduszy ubezpieczeniowych, których wartość przed wojną wynosiła około 1,5 miliarda złotych.
Po wojnie odbudowę ZUS-u podjęto początkowo w Krakowie, jednak już 1946 roku centrala zakładu na nowo zaczęła funkcjonować w Warszawie.
Informacyjna Agencja Radiowa/IAR/K.Koziełł/E.Leo/dok.
