Zamienić Londyn na Katowice? "Życz mi powodzenia" [Zawróceni]

Życie w Londynie ma swoje ciemne strony, zwłaszcza ostatnio, jeśli pracuje się w branży nieruchomości. Po sześciu latach spędzonych na tym rynku Kinga właśnie wróciła z Anglii do Katowic. Będzie próbować tu sił „na swoim”, jako twórca internetowy.

Wracamy do serii reportaży „Zawróceni z emigracji”. Piszemy i mówimy w nich o dylematach i wyzwaniach stojących za ponowną przeprowadzką do Polski, po latach spędzonych zagranicą.

 

Wielka Łatwa Brytania

To miał być najłatwiejszy kraj do spontanicznej emigracji - dla niej i jej chłopaka, żeby spróbować trochę innego życia. W jednym ze scenariuszy Anglia zaplanowana była jedynie jako pierwszy przystanek na drodze po więcej, na przykład Australię. W lecie 2013 roku rzucili pracę w Polsce i "w ciemno" przenieśli się do Londynu. Wielka Brytania nadal robiła dobre wrażenie, choć było już trochę trudniej niż wyjeżdżającym z falą 2004 roku. Jeszcze w czasach studenckich dawała naprawdę nieźle zarobić. Kinga wspomina dorywczą pracę podczas akademickich wakacji: dwa dni robocze w tygodniu pozwalały zrobić zakupy, kupić laptopa, odłożyć pieniądze i jeszcze pozwiedzać. 

Czy przez ostatnie sześć lat bywało trudno? No pewnie. Na przykład pomieszkując w wynajętym pokoju, żeby móc zbudować sobie jakąkolwiek historię kredytową w tym kraju, gdy tak bardzo chciało się mieć kąt tylko dla siebie. Albo kiedy szef w pierwszym tygodniu pracy zlecał obsługę klienta przez telefon, co w teorii dla osoby znającej angielski nie brzmi groźnie, a w praktyce przypomina tonięcie w oceanie frustracji i niezrozumiałych dla obcokrajowca akcentów. Ale, jak mawiają w Dolinie Krzemowej, „fake it, till you make it” (z ang. Udawaj, że to robisz, aż to zrobisz). Robienie dobrej miny do złej gry, do czasu aż zaczęło być dobrze, sprawdziło się podczas tej emigracji.

A ludzie? Sama nigdy nie spotkała się z przejawami dyskryminacji ze strony Anglików, ale na Wyspach nie brakuje rodaków, którzy wciąż pracują na międzykulturowe uprzedzenia. Wielu z nich uciekło z Polski przed przeszłością, inni stoczyli się już na emigracji. Szczęśliwie wielu rodowitych Brytyjczyków wciąż pamięta polską emigrację lat 50. i 60., i kojarzy ją bardziej ze środowiskiem inteligenckim niż z funkcją hydraulika. Ufają ambitnym i wykształconym imigrantom, wciąż chętnie zapraszając ich do współpracy.

Wszystko to jednak w granicach umiaru - a umiar kończy się tam, gdzie zaczynają klasowe uprzedzenia. To jeden z tematów, o których się głośno nie mówi.

„Świadomości na ten temat często nie mają nawet ludzie od wielu lat mieszkający na Wyspach. Dzieje się tak, jeśli nie przebywają w środowisku, tzw. middle-aged white man. Dla tych wykształconych, starszych panów, w świetnie skrojonych garniturach, zresztą zawsze przemiłych i bardzo uprzejmych, nadal bardzo ważny jest podział klasowy społeczeństwa. Od tego, czy masz arystokratyczne korzenie, czy pochodzisz z rodu na przykład Spencerów, może zależeć, jak daleko zajdziesz, bądź nie. Pochodzenie z „elity” otwiera wiele drzwi. Klasa społeczna, w której się urodziłeś, determinuje właściwie całe twoje życie. Możesz mieć wyższe wykształcenie i górę pieniędzy, ale jeśli są to tzw. nowe pieniądze, których się dorobiłeś, oni o tym wiedzą. Dla mnie to było coś zupełnie nowego. Podział klasowy kojarzył mi się dotąd raczej z kastami w Indiach, nie zdawałam sobie sprawy, że takie mechanizmy wciąż działają w Europie.”

Takich niewidocznych na pierwszy rzut oka sufitów jest więcej. Przekleństwem wychowujących w Londynie dzieci staje się rejonizacja. Żeby posłać dziecko do dobrej szkoły, trzeba mieszkać w odpowiednim miejscu. Do tego dobra szkoła, to szkoła płatna. Bycie przyjezdnym z innego kraju, bez koneksji i małej fortuny, raczej nie pomaga znaleźć w niej miejsca. Podobnie jak fakt, że po fali z Polski, do Wielkiej Brytanii ściągnęły też inne nacje. Bułgarzy czy Rumuni zaczęli ustawiać się w tych samych kolejkach po pracę. Za płacę dużo mniejszą niż Polacy.

Angielski sufit

Niektórym do sufitu daleko. Bo nie ma co ukrywać, że na emigracji w Wielkiej Brytanii część rodaków schowała swoje ambicje i dyplomy do kieszeni. Nie wracają i w niektórych przypadkach nie wrócą, bo zarabianie i życie za te zarobione funty jest w ich odczuciu łatwiejsze niż nad Wisłą.

„Żyje tutaj wiele osób, które zaraz po przyjeździe znalazły pierwszą lepszą pracę, często fizyczną. Łapiąc pewną stabilizację, na Wyspach można w miarę spokojnie żyć. Wprawdzie nie zarobisz kokosów, ale masz całkiem przyzwoity standard, stać cię na wakacje, markowe ubrania, wypady do restauracji. Wielu osobom to wystarcza - na tyle, że mimo dawnych ambicji, na emigracji nigdy już nie wyjdą poza ten świat.”

W ten sposób łatwa praca, którą zarabiasz na mieszkanie, zamienia się w pułapkę. Wielu pracodawców nie daje się przekonać, że po pracy fizycznej czy "na kasie" można mieć kwalifikacje adekwatne do biura. To nie sprzyja kroczeniu po zawodowej drabinie. Przegrywa, kto od razu nie wdrapał się na pierwszy szczebel. Motywacji nie dodaje też fakt, że wciąż do obsadzenia jest sporo etatów, do których nie kwapią się Brytyjczycy. Zasiłek wydaje się atrakcyjniejszy niż najniżej opłacane zajęcie. Ale nie imigrantom.

W takich nastrojach Polsce właśnie stuknęło 15-lecie w Unii. 20-latkowie, którzy wyjeżdżali na saksy do Londynu, mają dziś 35 lat.

„Dla wielu osób to moment myślenia o stabilizacji. 30-40 lat to dobra pora na ostatni zryw. Moment, kiedy zawodowo jeszcze się chce.”

Nieubłagana oś czasu postawiła emigrantów w punkcie, gdzie trzeba podjąć decyzję o tym, co dalej.

Dotarliby tam i tak, nawet gdyby nie brexit.

Blady strach

24 czerwca trzy lata temu wyglądał inaczej niż wielu planowało.

„Poranek, w którym dowiedzieliśmy, że brexit jednak będzie, był absolutnym szokiem. Nikt spośród moich znajomych w biurze, w to nie wierzył. W tym środowisku to był absolutny szok, zapanowała wręcz żałoba. Po raz pierwszy zobaczyłam mojego ówczesnego szefa, 72-letniego starego wyjadacza rynku nieruchomości, z własną agencją, którą prowadził odkąd skończył 22 lata, bladego i wręcz przerażonego. Powiedział dosłownie: we are all doomed (z ang. wszyscy jesteśmy przeklęci, skazani).”

Przez kolejne kwartały pracownicy londyńskiego sektora nieruchomości na własnym gruncie doświadczali wrażliwości „mieszkaniówki” na gospodarczą zawieruchę. Kinga wspomina dawny galop londyńskich cen: „Kiedy zaczęłam pracę 2013 roku do mniej więcej 2016 roku ceny nieruchomości szły do góry w takim tempie, że wręcz trudno było w to uwierzyć. Za mieszkanie, które kosztowało 150 tysięcy funtów, miesiąc później płacono 200 tysięcy funtów. Stawki rosły z tygodnia na tydzień, więc ludzie chcieli kupować jak najszybciej.”

Brexit okazał się hamulcowym. Niepewność co do dalszej przyszłości nie powstrzyma ludzi przed zakupami produktów pierwszej potrzeby, ale okazała się skutecznie zniechęcać do poważniejszych inwestycji na dalszą część życia. To był pierwszy sygnał do myśli o zmianie. Branży, a może i lokalizacji. Dla niej, bo dla wielu Polaków mieszkających od lat w Wielkiej Brytanii, wynik referendum niewiele zmienił, i – prawdopodobnie - niedużo zmieni.

Mimo to, jakby więcej mówi się o powrotach. W facebookowych grupach dla Polaków w UK przelano już hektolitry „ostatnich kaw”, wypijanych tuż przed przeprowadzką do Polski. Każdy nowy post w tej sprawie to dziesiątki albo i setki polubieni i rozemocjonowanych komentarzy. Piszą ci, którzy są już po drugiej stronie, czyli w Pabianicach albo Miliczu i ci, którzy ciągle nie mogą się zdecydować. Dodają sobie otuchy i trzymają kciuki. Rzadko kiedy rozmawia się o porażkach.

„Mam wrażenie, że wiele osób idealizuje tę swoją Polskę. Wiadomo, że po 10-15 latach na emigracji nie pamięta się tego, co złe, tylko pozytywy. Jest więc idylliczne wspomnienie rodziny, świecącego słońca, bocianiego gniazda itd. Tymczasem zderzenie z rzeczywistością może być jak bolesny policzek. Ludzie, którzy wyjeżdżali po studiach, a później wykonywali proste prace, bo to im wystarczało do dobrego życia, wracają do Polski z zawodową dziurą w życiorysie. Trudno wtedy odnaleźć się na rynku pracy.”

37 tysięcy powodów do powrotu

Unika odpowiedzi wprost na pytanie, czy 37 tysięcy subskrypcji jej kanału (Kinga jest znana w sieci jako The PinkRook) to dostateczny powód, żeby wrócić do Polski i spróbować żyć z publikacji na YouTube, ale nie kryje nadziei, że jej się uda. Od znajomych nie słyszy już tyle narzekań na warunki w Polsce, co kiedyś. A pamięta, jak inne rozmowy toczyli, gdy wyjeżdżała sześć lat temu. Teraz to w Wielkiej Brytanii nastroje robią się chmurne. Podejrzewa, że to najlepszy moment, żeby zacząć w Polsce od nowa. Jeszcze nie wie, czy ma rację, ale nie widzi powodu, by nie spróbować. A angielskie pensje?

„Jest taka mrzonka o życiu w Londynie, że się zarabia dużo pieniędzy. Generalnie to prawda, bo nawet minimalne zarobki są czterokrotnie wyższe od polskich. Ale koszty utrzymania są po prostu niebotyczne. Zwłaszcza w Londynie, gdzie wydatki na mieszkanie, transport, czasami wypad do kina czy na imprezę są olbrzymie. Paradoksalnie wydaje mi się, że w tym momencie zarabiając w Polsce w miarę normalnie, można sobie pozwolić na nieco więcej.”

No chyba że na Wyspach od lat prowadzi się własną firmę i zarabia krocie, jak wielu rodaków. Zaczynali na saksach, harując fizycznie dla innych przedsiębiorczych. Dziś, wciąż cenieni przez Brytyjczyków, mają swoje ekipy i nie narzekają na brak dobrych zleceń. Z powodu tych „łatwych” pieniędzy oni raczej nieprędko wrócą do kraju. Tutaj, co wciąż powtarza się w obiegowych opiniach, to nie jest kraj do zakładania własnego biznesu. Wielka Brytania przyzwyczaiła, jak proste i tanie może być prowadzenie swojej firmy. Polskę postrzegają jako odległą od Anglii o grube kilometry, nie tylko na mapie.

Ani Kinga, ani jej znajomi nie mają złudzeń, że po powrocie ktokolwiek rozwinie przed nimi czerwony dywan. Ale jeśli ktokolwiek naprawdę chciałby wyciągnąć rękę do emigrantów, polecają postawić właśnie na wsparcie przedsiębiorczości. Dla wielu etatowców powrót z Londynu nad Wisłę będzie swoistym awansem i może nawet szansą na rozwój. W tym samym czasie innych czeka zaczynanie wszystkiego od zera.

„Życz mi, żebym się odnalazła, szybko i skutecznie. Żeby mi się udało. Myślę, że się uda.”

Malwina Wrotniak

Jakie są Wasze doświadczenia z emigracji? Czy znacie przypadki powrotów do Polski? Jak mocno brexit wpłynie na decyzje mieszkających tam rodaków? Zachęcamy do dyskusji.