Śmiejemy się po usłyszeniu tego dowcipu, jednak w głębi czujemy lekki niepokój. Nie znamy się bowiem na prawie i wywołani do tablicy – przez życiowe wydarzenie o prawnych konsekwencjach – z pewnością popełnimy jakąś gafę.
10 poniższych wyjaśnień pojęć powinno ten niepokój trochę zmniejszyć.
(1) Często słyszymy w mediach, że PROCES KARNY jakiegoś gospodarczego aferzysty ciągnie się miesiącami i latami. Co oni tak długo tam robią – zastanawiamy się. – Przecież wiadomo, że jeden z drugim nakradli ile się dało. Otóż proces karny składa się z trzech części: ujawnienia przestępstwa (wiemy że zginęły pieniądze), wykrycia i pociągnięcia do odpowiedzialności karnej sprawcy tego przestępstwa (trzeba udowodnić kto, jak i dlaczego ukradł pieniądze, a następnie ustalić sprawiedliwą karę), wykonania orzeczonej kary (tutaj często leży „pies pogrzebany” z uwagi na apelacje, kasacje i podważenia wyroku, które posiadają ustawowe terminy rozpatrzenia). Dopiero wyczerpanie wszelkich możliwości prawnych osoby oskarżonej skutkuje przyjęciem kary i stawieniem się w określonym terminie pod bramą więzienia ze szczoteczką do zębów.
(2) ZASADA DOMNIEMANIA NIEWINNOŚCI oznacza m.in. że dopóki toczy się proces karny (czyli aż do momentu rozpoczęcia kary), oskarżonemu przysługuje całkowita wolność od negatywnych działań z tytułu uczestnictwa w procesie. Ani media, ani przełożeni w firmie, ani współpracownicy nie mogą potępiać, ferować wyroków ani w jakiś sposób szykanować tej osoby. O zwolnieniu dyscyplinarnym lub ograniczeniu obowiązków, degradacji, ucięciu przywilejów nie wspominając.
(3) ZASADA PRAWA DO OBRONY głosi, że oskarżony ma prawo do obrony przed stawianymi mu zarzutami. Może bronić się w procesie sam, może też korzystać z pomocy obrońcy. Oskarżony może składać zeznania, ale może też zachować milczenie. Tyle w zasadzie każdy wie. Ale czy wiesz, że oskarżony ma nielimitowane prawo do kłamania? O ile nie narusza innych przepisów (najczęściej chodzi o fałszywe oskarżanie innych osób o popełnienie przestępstwa), może kłamać ile chce. I nie powinien zostać pociągnięty do odpowiedzialności za mówienie nieprawdy przed sądem. Fakt kłamstwa nie powinien też być brany pod uwagę jako okoliczność zwiększająca winę oskarżonego ani jako dowód potwierdzający fakt popełnienia przez niego przestępstwa. Sądy w Stanach patrzą na to trochę inaczej, ale polskie prawo stanowi właśnie tak i tego należy się trzymać.
(4) AKT OSKARŻENIA zawiera żądanie przeprowadzenia przeciwko określonej osobie postępowania sądowego w związku z popełnieniem przez nią określonego czynu zabronionego oraz rozstrzygnięcia w zakresie odpowiedzialności za zarzucany jej czyn. Do aktu oskarżenia prokurator może dołączyć wniosek o wydanie wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kary lub środka karnego bez przeprowadzenia rozprawy, jeżeli zarzut obejmuje występek zagrożony karą nieprzekraczającą 10 lat pozbawienia wolności, okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości, a postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte. Zanim zostanie sporządzony akt oskarżenia, podejrzany i jego obrońca muszą zapoznać się ze wszystkimi materiałami zebranymi podczas postępowania przygotowawczego – i mogą złożyć wnioski o uzupełnienie postępowania.
(5) PRZEWÓD SĄDOWY to dowodowa część rozpoznania sprawy. Przebiega on w następujący sposób:
- odczytanie aktu oskarżenia;
- przesłuchanie oskarżonego;
- pouczenie oskarżonego o przysługujących mu uprawnieniach, w tym o prawie zadawania pytań i składania wyjaśnień co do każdego dowodu (dowód to np. świadek i jego zeznanie, biegły i jego opinia);
- przeprowadzenie pozostałych dowodów;
- zamknięcie przewodu sądowego.
(6) PRZESZUKANIE odbywa się w celu znalezienia dowodów rzeczowych popełnionego przestępstwa. Przeszukania może dokonać prokurator albo policja (na polecenie sądu lub prokuratora). Osobie, u której ma być przeprowadzone przeszukanie, okazuje się stosowne postanowienie sądu lub prokuratora. Z reguły nie wolno przeszukiwać zamieszkałych pomieszczeń w porze nocnej, tj. od godziny 22.00 do godziny 6.00 – jak widać zwyczajowa reguła ciszy nocnej ma zastosowanie także do rzeczywistości prawnej. Przeszukanie powinno zostać poprzedzone wyraźnym wezwaniem do wydania poszukiwanych przedmiotów. W trakcie przeszukiwania ma prawo być obecna osoba u której dokonuje się przeszukania
(7) KASACJĘ mogą wnieść strony w terminie 30 dni od daty doręczenia orzeczenia, i to jedynie od prawomocnego wyroku sądu odwoławczego kończącego postępowanie sądowe, ale już nie od prawomocnego wyroku sądu pierwszej instancji. Uzasadnieniem dla kasacji są wyłącznie uchybienia o charakterze prawnym, i to na tyle istotne, iż w toku postępowania powinny być brane pod uwagę przez sąd z urzędu (tzw. bezwzględne przyczyny odwoławcze, np. orzeczono o karze nieprzewidzianej w ustawie) oraz uchybienia mające postać innego rażącego naruszenia prawa, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na treść orzeczenia. Kompetencje do rozpoznania kasacji ma Sąd Najwyższy.
(8) Jeśli oskarżenie dotyczy sprawy przeprowadzanej z oskarżenia prywatnego, rozprawę poprzedza zawsze prowadzone przez sędziego POSIEDZENIE POJEDNAWCZE – posiedzenie mające na celu doprowadzenie do ugodowego zakończenia sporu. Zamiast posiedzenia pojednawczego może być przeprowadzone postępowanie mediacyjne. W przypadku pojednania stron postępowanie kończy się wydaniem postanowienia o jego umorzeniu. Jeżeli do pojednania stron nie dojdzie, sprawę kieruje się na rozprawę.
| Potrzebujesz finansowego e-doradcy? www.Bankier.pl Znajdziesz tu wszelką wiedzę, aby w najlepszy sposób zarządzać swoimi finansami. Eksperci Bankier.pl są do Twojej dyspozycji. |  |
(9) WARUNKOWE PRZEDTERMINOWE ZWOLNIENIE polega na tym, że skazanego na karę pozbawienia wolności zwalnia się warunkowo od odbycia części kary. Skazany może z tego skorzystać, jeżeli istnieje pozytywna prognoza co do tego że po zwolnieniu będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni ponownie przestępstwa. Skazany może być warunkowo zwolniony po odbyciu co najmniej połowy kary (lub dwóch trzecich dla skazania w warunkach recydywy specjalnej zwykłej i trzech czwartych dla recydywy specjalnej wielokrotnej), jednak nie wcześniej niż po 6 miesiącach. O warunkowym zwolnieniu orzeka sąd penitencjarny czyli sąd któremu kodeks karny wykonawczy przyznał określone kompetencje w zakresie regulowania pozycji prawnej skazanego odbywającego karę pozbawienia wolności. W przypadku udzielenia warunkowego przedterminowego zwolnienia czas pozostały do odbycia reszty kary stanowi okres próby, który nie może być krótszy niż 2 lata i dłuższy niż 5 lat.
(10) Od 2009 r. sąd penitencjarny ma też kompetencje do udzielania zezwolenia na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego. Może to uczynić w stosunku do osoby, która została skazana albo na karę nieprzekraczającą 6 miesięcy pozbawienia wolności, albo na karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą roku, jeżeli czas pozostały do odbycia tej kary nie przekracza 6 miesięcy. Skazany musi wyrazić zgodę na taki tryb wykonywania kary, przy czym powinny być spełnione także inne istotne warunki, takie jak posiadanie przez skazanego określonego miejsca stałego pobytu, zgoda osób pełnoletnich wspólnie z nim zamieszkujących, pozytywna prognoza co do osiągnięcia celów wykonywanej w ten sposób kary, brak szczególnych okoliczności przemawiających za zasadnością osadzenia w zakładzie karnym, przede wszystkim związanych z bezpieczeństwem i stopniem demoralizacji skazanego. Nadto dozór elektroniczny może zostać ustanowiony tylko wtedy, gdy warunki mieszkaniowe nie stoją temu na przeszkodzie.
Więcej ciekawych informacji, których znajomość zmniejsza niepokój o zachowanie się w sytuacji związanej z prawem, poszerza horyzonty myślenia oraz pomaga w ważnych sprawach życiowych, znajdziesz w książce „Kompendium wiedzy o społeczeństwie, państwie i prawie” Marzeny Kordeli (red.) (Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011). Książka jest dostępna w cenie ze zniżką w e-księgarni www.ksiegarnia.pwn.pl. Wykorzystanie za wiedzą Wydawcy.
Mariusz Ludwiński dla Wydawnictwa Naukowego PWN
Zobacz też:
» PIP karze i kontroluje - może będzie doradzać
» Poznaj 4 warunki niezbędne do zastosowania czynnego żalu
» Kara za odliczenie nienależnej nam ulgi internetowej
» PIP karze i kontroluje - może będzie doradzać
» Poznaj 4 warunki niezbędne do zastosowania czynnego żalu
» Kara za odliczenie nienależnej nam ulgi internetowej
Źródło:
