System depozytowo-rozliczeniowy
Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A. (KDPW) pełni istotną rolę w funkcjonowaniu polskiego rynku finansowego - prowadzi system depozytowo-rozliczeniowy w zakresie obrotu zdematerializowanymi papierami wartościowymi oraz instrumentami finansowymi, które nie są papierami wartościowymi, lecz są dopuszczone do obrotu zorganizowanego. W otoczeniu KDPW znajdują się najważniejsze instytucje finansowe w Polsce.Źródło: KDPW
System depozytowo-rozliczeniowy jest zorganizowanym systemem pozwalającym na depozyt papierów wartościowych oraz rozliczanie transakcji zawartych na rynku regulowanym, tj. Giełdzie Papierów Wartościowych, MTS-CETO oraz w alternatywnym systemie obrotu - NewConnect. Poprzez KDPW mogą być rozliczane również inne transakcje zawierane poza tymi rynkami.
Depozyt instrumentów finansowych polega na ewidencjonowaniu ich w systemie informatycznym na kontach depozytowych, prowadzonych dla uczestników KDPW. Elektroniczny system depozytowy pozwala na szybkie dokonywanie transferu papierów wartościowych, wysokie bezpieczeństwo rozliczeń, brak możliwości kradzieży, fałszerstwa lub defraudacji, ani konieczności prowadzenia skarbców wymagających nadzwyczajnych środków zabezpieczających.
Ewidencja papierów wartościowych w KDPW jest oparta na następujących zasadach:
- podwójnego zapisu,
- odrębnej rejestracji papierów wartościowych,
- uwzględnienia typów uczestnictwa,
- jednoczesności zapisów,
- zupełności,
- rzetelności,
- przejrzystości.
Rozliczanie transakcji jest prowadzone w określonym cyklu rozliczeniowym. W trakcie tego cyklu, po zawarciu transakcji na instrumentach finansowych następuje przesunięcie ich pomiędzy kontami depozytowymi uczestników. Jednocześnie są realizowane przelewy pieniężne pomiędzy rachunkami banków płatników dla uczestników KDPW, którzy uczestniczyli w transakcji. Inwestor może jednak wypłacić środki uzyskane ze sprzedaży instrumentów finansowych już po zakończeniu sesji, składając w domu maklerskim zlecenie przelewu na rachunek bankowy, które zostanie zrealizowane najbliższą sesją bankową. W praktyce - najpóźniej następnego dnia. Jeżeli natomiast inwestor zamierza uzyskane środki przeznaczyć na zakup kolejnych instrumentów finansowych poprzez ten sam dom maklerski, może to uczynić nawet zaraz po zrealizowanej sprzedaży, na tej samej sesji.
W takim samym czasie jest obciążany rachunek pieniężny inwestora w przypadku zakupu papierów wartościowych. Po złożeniu zlecenia kupna następuje zablokowanie przez dom maklerski kwoty, która może być wydana na sfinalizowanie transakcji oraz zapłatę prowizji maklerskiej. Cykl rozliczeniowy dla transakcji zawartych na rynku regulowanym wynosi trzy dni (T+3). Dla obligacji Skarbu Państwa wynosi on dwa dni (T+2).
Oznacza to, że właścicielem papierów wartościowych przestaje się być dopiero w trzecim dniu po zawarciu transakcji sprzedaży, stąd przez ten okres inwestor może stać się nabywcą praw do dywidendy, praw poboru lub praw do odsetek.
Na przykład sprzedaż na giełdzie w dniu 15.01.2008 r. pakietu 100 akcji spółki XYZ uprawnia inwestora do otrzymania praw z tych akcji aż do 18.01.2008 r. Jeżeli na któryś z tych dni do 18.01.2008 r. przypada dzień ustalenia prawa poboru, wówczas na rachunku inwestora zostanie zapisana ich odpowiednia ilość wynikająca ze stanu posiadania akcji w dniu 15.01.2008 r. Analogicznie inwestor nabywa prawa z akcji lub obligacji aż do upływu terminu rozliczenia transakcji kupna tych papierów.
W przypadku transakcji na instrumentach pochodnych rozliczenie transakcji następuje w dniu jej zawarcia. Dla transakcji pozasesyjnych (pakietowych), zawartych na rynku międzybankowym obligacji Skarbu Państwa oraz zawartych na rynku nieregulowanym rozliczenie następuje w terminie ustalonym przez strony.
Uczestnicy KDPW
Uczestnictwo w systemie-depozytowo rozliczeniowym wymaga zawarcia odpowiedniej umowy. Do grona uczestników KDPW mogą być przyjęte następujące podmioty:- firmy inwestycyjne prowadzące rachunki papierów wartościowych (domy maklerskie) oraz banki prowadzące rachunki papierów wartościowych,
- podmioty nie prowadzące rachunków papierów wartościowych, lecz uprawnione do prowadzenia działalności maklerskiej,
- emitenci papierów wartościowych,
- banki,
- zakłady ubezpieczeń,
- towarzystwa emerytalne i towarzystwa funduszy inwestycyjnych, jeżeli na własny rachunek lokują środki finansowe na rynku papierów wartościowych,
- podmioty zagraniczne prowadzące systemy-depozytowo rozliczeniowe.
Zakres działania KDPW
KDPW świadczy usługi dla emitentów instrumentów finansowych oraz instytucji finansowych.Usługi świadczone dla emitentów:
- rejestracja emisji
- nadawanie kodu ISIN instrumentom finansowym,
- realizacja zobowiązań emitentów wobec właścicieli papierów wartościowych:
- wypłata dywidend,
- wypłata odsetek,
- wykup obligacji i listów zastawnych,
- realizacja uprawnień z obligacji zamiennych (A8), obligacji z prawem pierwszeństwa,
- realizacja prawa poboru,
- realizacja uprawnień wynikających z warrantów subskrypcyjnych,
- wykonanie warrantów,
- wykupywanie certyfikatów inwestycyjnych,
- umorzenie certyfikatów inwestycyjnych w związku z likwidacją funduszu inwestycyjnego,
- wygaśnięcie certyfikatów indeksowych.
- pomoc w przygotowaniu prospektu emisyjnego, w części dotyczącej usług KDPW
- usługi korporacyjne:
- split (podział) papierów wartościowych,
- asymilacja papierów wartościowych,
- wycofanie papierów wartościowych z depozytu,
- konwersja papierów wartościowych,
- zamiana akcji w związku z łączeniem się albo podziałem spółek publicznych,
- subskrypcja papierów wartościowych nowej emisji,
Usługi świadczone dla instytucji finansowych obejmują:
- prowadzenie kont depozytowych oraz rachunków papierów wartościowych,
- rozliczenia transakcji zawartych na rynku regulowanym (GPW, MTS-CeTO) oraz poza nim,
- rozliczenia transakcji zawartych na zlecenie podmiotów nie posiadających rachunków papierów wartościowych w domu maklerskim,
- rozliczanie transakcji repo oraz sell/buy-back,
- rozliczenia i rozrachunek transakcji zawieranych na rynku instrumentów pochodnych,
- obsługa pożyczek papierów wartościowych,
- obsługa wykonywania praw z papierów wartościowych zapisanych na kontach uczestników rozliczających (np. dywidendy, odsetki),
- administrowanie funduszem rozliczeniowym oraz zarządzanie innymi środkami pieniężnymi uczestników.
- Fundusz Gwarantowania i Rozliczeń Transakcji Giełdowych,
- Fundusz Gwarantowania i Rozliczeń Rynku CTO,
- Fundusz Gwarantowania Rozliczeń Giełdowych Transakcji Terminowych,
- Fundusz Gwarantowania Rozliczeń Transakcji Terminowych Rynku CTO.
Uczestnictwo w KDPW
Działanie na rynku zorganizowanym, zarówno przez instytucje finansowe jak też przez emitentów, wymaga zawarcia umowy uczestnictwa w KDPW.Istnieją dwa typy uczestnictwa: bezpośrednie i pośrednie. Uczestnik bezpośredni działa samodzielnie wobec KDPW i innych uczestników, np. dom maklerski. Uczestnik pośredni może występować wobec KDPW tylko za pośrednictwem uczestnika bezpośredniego.
Dla uczestników bezpośrednich działających na rynku papierów wartościowych istnieją następujące typy uczestnictwa:
- Depozytariusz,
- Depozytariusz, rachunek własny
- Deponent,
- Biuro maklerskie,
- Biuro maklerskie, rachunek własny,
- Depozytariusz zagraniczny,
- Animator obrotu zorganizowanego,
- Deponent-animator,
- Sponsor emisji,
- Reprezentant uczestnika,
- Deponent biuro maklerskie
Izba Rozrachunkowa Instrumentów Pochodnych
W ramach KDPW funkcjonuje Izba Rozliczeniowa Instrumentów Pochodnych (IRIP).Każdy inwestor zawierający transakcje na instrumentach pochodnych posiada w IRIP KDPW Numer Identyfikacyjny Klienta (NIK). Pozwala on na rejestrowanie na kontach inwestorów prowadzonych przez IRIP transakcji na instrumentach pochodnych.
Transakcje są zawierane za pośrednictwem uczestników rozliczających, którymi są instytucje finansowe zarejestrowane w KDPW. Istnieją dwa rodzaje takich uczestników:
- Generalni Uczestnicy Rozliczający (GUR) - mogą rozliczać transakcje zawarte na rachunek własny oraz na rachunek inwestorów. Posiadają oni również prawo rozliczania transakcji w KDPW innych uczestników KDPW nie posiadających statusu GUR.
- Zwykli Uczestnicy Rozliczający (ZUR) - mogą rozliczać jedynie transakcje zawarte na rachunek własny.
System gwarantowania jest oparty na trzech filarach:
- Wstępnego depozytu rozliczeniowego - wnoszonego przez uczestników przed rozpoczęciem działalności na rynku transakcji terminowych.
- Właściwego depozytu zabezpieczającego - ustalanego dla każdego uczestnika rozliczającego. Jego podstawową funkcją jest zabezpieczenie bieżących rozrachunków dla pozycji zajętych przez inwestorów. Jest to suma depozytów zabezpieczających naliczana codziennie, odrębnie dla każdego portfela inwestora, za którego rozliczenie odpowiada dany uczestnik rozliczający.
- Funduszu Rozliczeniowego - tworzonego z wpłat wnoszonych przez każdego uczestnika rozliczającego, proporcjonalnie do wartości rozliczanych transakcji. Fundusz ten może być wykorzystany wyłącznie w przypadku niewypełnienia w terminie zobowiązań wynikających z rozliczanych transakcji terminowych
Polski system depozytowo-rozliczeniowy odpowiada najwyższym standardom światowym oraz normom obowiązującym w Unii Europejskiej. Współpracuje przy tym z innymi systemami tego typu, jak Euroclear i Clearstream.
Źródło:
