Rozwód rzadko kiedy jest łatwym i miłym doświadczeniem. Często wpływa na różne sfery naszego życia, nie tylko na tę prywatną. Dużym problemem może być w szczególności ustanowienie opieki nad dzieckiem. Jak się nią podzielić w sytuacji, kiedy rodzice nie są już ze sobą? Komu przysługują w pracy dwa dni wolnego?
Na podstawie art. 188 Kodeksu pracy pracujący rodzice mogą skorzystać z 2 dni opieki nad zdrowym dzieckiem. Można ją wykorzystać w wymiarze 2 dni albo 16 godzin. Trzeba pamiętać jednak o tym, że dwa dodatkowe dni wolne przepadają wraz z końcem roku oraz o tym, że dni wolne nie przypadają pod dwa na każde posiadane dziecko. Zatem rodzice zarówno jedynaka, jak i np. trójki dzieci mogą wykorzystać tylko dwa dni opieki w roku.
W przypadku opieki na zdrowe dziecko ważny jest wiek dziecka. Opieka przysługuje do dnia 14. urodzin. W innym przypadku 2 dni opieki należy wykorzystać do 31 grudnia, z nowym rokiem przysługuje nowy limit dni opieki. Nie można także w razie niewykorzystania w danym roku tego zwolnienia żądać od pracodawcy ekwiwalentu.
Do redakcji Bankier.pl napisał czytelnik: „Jestem po rozwodzie. Mam z byłą żoną dziecko (8 lat). Żona ponownie wyszła za mąż i z nowym partnerem ma kolejne dziecko. Moje pytanie brzmi. Czy ja, jak i zarówno moja była żona możemy jednocześnie skorzystać z prawa do opieki na dziecko (2 dni każde z nas) na dany rok? Ja na swoje (nasze wspólne) i ona na swoje z nowym partnerem?"
Opieka na dziecko w Kodeksie pracy
Zgodnie z treścią powoływanego powyżej art. 188 Kodeksu pracy pracującemu rodzicowi przysługują dwa dni zwolnienia na opiekę nad dzieckiem w roku.
Art. 188. [Dni wolne na opiekę nad dzieckiem]
§ 1. Pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy w wymiarze 16 godzin albo 2 dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.
§ 2. O sposobie wykorzystania w danym roku kalendarzowym zwolnienia, o którym mowa w § 1, decyduje pracownik w pierwszym wniosku składanym w postaci papierowej lub elektronicznej o udzielenie takiego zwolnienia w danym roku kalendarzowym.
§ 3. Zwolnienie od pracy, o którym mowa w § 1, udzielane w wymiarze godzinowym, dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika. Niepełną godzinę zwolnienia od pracy zaokrągla się w górę do pełnej godziny.
§ 4. Przepisy § 1 i 3 w zakresie zwolnienia od pracy udzielanego w wymiarze godzinowym stosuje się odpowiednio do pracownika, dla którego dobowa norma czasu pracy, wynikająca z odrębnych przepisów, jest niższa niż 8 godzin.
Opieka nad dzieckiem a rozwód. Kto skorzysta z wolnego?
Matka i ojciec między sobą ustalają, które z nich wykorzysta przysługujące dni wolne. Może być tak, że skorzysta z nich tylko mama lub tata. Rodzice mogą też podzielić dni wolne po równo, wtedy każde z nich otrzyma jeden dzień wolnego.
Z opieki mogą korzystać rodzice dziecka, nie jest ważne, czy są małżeństwem, czy pozostają w separacji lub żyją w związku partnerskim. Prawo do opieki nad dzieckiem przysługuje bez względu na staż pracy.
W odpowiedzi na pytanie czytelnika należy wskazać, że będzie mógł skorzystać z pełnej puli opieki nad dzieckiem pod warunkiem rezygnacji z uprawnienia przez matkę dziecka.
Zgodnie z orzecznictwem sądowym prawo do opieki na dziecko ma rodzic, któremu przysługuje władza rodzicielska. Samo posiadanie władzy rodzicielskiej nie oznacza jej wykonywania. Jak wskazuje Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 10 listopada 2005 r. (II SA/Wa 1475/05): [...] wykonywanie władzy rodzicielskiej oznacza, że rodzic osobiście zajmuje się sprawami dziecka. Chodzi tu o wykonywanie wszystkich obowiązków, dzięki którym dziecko będzie wychowane w sposób zapewniający jego prawidłowy rozwój.
Z uwagi na powyższe należy przyjąć, że pracownikiem wychowującym dziecko jest nie tylko ten, który posiada władzę rodzicielską, ale także taki, który zajmuje się wychowywaniem dziecka. Istotna jest zatem faktyczna więź między dorosłym a dzieckiem i faktyczny udział w wychowywaniu potomka.
Nasz czytelnik nie wskazał, komu przypada główna rola w wychowywaniu dziecka i z kim mieszka. Zakładając, że dziecko na stałe jest z matką, czytelnik będzie mógł skorzystać z opieki na dziecko jeżeli była żona odstąpi mu swoje uprawnienie, tj. oświadczy, że nie skorzysta z przysługujących jej dni wolnych na opiekę.
Pracodawca nie zweryfikuje uprawnienia do opieki nad dzieckiem
Trzeba też pamiętać, że pracodawcy nie mają jak zweryfikować, czy drugi rodzic korzysta z opieki na dziecko. Pracownik nie ma obowiązku uzasadniania wniosku o dwa dni opieki, nie ma też obowiązku przedkładania dokumentów poświadczających, że przysługuje mu opieka.
Jedyny dokument, jaki składa pracownik, który jest rodzicem lub opiekunem dziecka, to oświadczenie o zamiarze lub o braku zamiaru korzystania z uprawnień rodzicielskich, m.in. dotyczących dni wolnych z tytułu opieki nad dzieckiem do 14 lat.
Stąd, jeżeli rodzic złoży oświadczenie, że chce korzystać z dni wolnych, pracodawca musi takiego zwolnienia udzielić. Jedyna możliwość weryfikacji przez pracodawcę dni wolnych przysługujących z tytułu opieki nad dzieckiem będzie wtedy, kiedy ojciec i matka dziecka pracują w jednej firmie. Tu dział kadr będzie posiadał informacje, ile opieki wykorzystuje każdy z pracowników. W sytuacji kiedy mama i tata dziecka pracują u różnych pracodawców, nie ma możliwości kontroli tego, czy rozwiedziony pracownik utrzymuje kontakt z dzieckiem albo czy matka dziecka złożyła u swojego pracodawcy oświadczenie o zamiarze korzystania z dni wolnych. Pracodawca nie ma też obowiązku wystawienia zaświadczenia, że dany pracownik korzysta lub nie korzysta z dwóch dni opieki na dziecko.
Wniosek o opiekę nad dzieckiem oraz wysokość wynagrodzenia
Pracownik, który chce skorzystać z opieki na dziecko, musi złożyć wniosek o udzielenie wolnego. Decyzja o przyznaniu wolnego jest po stronie pracodawcy. Jednak trzeba pamiętać, że nie powinien on odrzucać takiego podania, jeśli nie ma do tego ważnych i obiektywnych powodów.
Rodzic w czasie trwania zwolnienia od pracy z powodu opieki nad dzieckiem zdrowym zachowuje prawo do wynagrodzenia. Świadczenie dla rodzica w postaci zasiłku za ten okres wynosi 100 proc. podstawy wynagrodzenia pracownika, czyli jest większe niż w przypadku zasiłku opiekuńczego. Oznacza to, że jeżeli rodzic będzie musiał wziąć dodatkowe dwa dni urlopu, aby zająć się dzieckiem, otrzyma za nie wynagrodzenie w takiej samej wysokości, jakby wtedy, kiedy byłbyłby w pracy.
