Podatek VAT wprowadzono w Polsce dokładnie 24 lata temu - 5 lipca 1993 r. Urodziny tego podatku to dobry moment, aby sprawdzić, jak jego podstawowa stawka prezentuje się na tle innych państw Unii Europejskiej.
24, 23, 22 – oto sekwencja liczb związanych z podatkiem VAT. W ciągu 24 lat funkcjonowania tego głównego źródła wpływów budżetowych (blisko 40 proc. w 2016 r.) w Polsce obowiązywały tylko dwie stawki podstawowe. Do końca 2010 r. wynosiła ona 22 proc., od 2011 r. „tymczasowo” wprowadzono 23 proc. (stawka przez rząd PO-PSL, utrzymana przez rząd PiS).
Polska należy do państw o najwyższej standardowej stawce VAT wśród państw Unii Europejskiej. Wyższy podatek obowiązuje tylko na Węgrzech (27 proc.), w Danii, Chorwacji i Szwecji (25 proc.) oraz Grecji i Finlandii (24 proc.).
Warto przypomnieć, że unijne regulacje zakładają VAT na poziomie minimum 15 proc. Od 3 lat takiej stawki nie ma żaden kraj członkowski – jako ostatni wycofał się z niej Luksemburg (obecnie 17 proc., najniższa stawka w UE). VAT poniżej 20 proc. obowiązuje jeszcze na Malcie (18 proc.) oraz na Litwie, Cyprze, w Niemczech i w Rumunii (19 proc.).
Rumunia stanowi swoisty ewenement, ponieważ jako jedyny spośród obecnych członków w UE dokonał radykalnej obniżki podstawowej stawki VAT (z 24 proc. w 2014 r. do 20 proc. w 2016 r. i 19 proc. w 2017 r., co stanowi powrót do stanu z lat 2000-09). To tym istotniejsze, że ostatnia dekada w znacznej większości krajów, szczególnie tych mocno dotkniętych kryzysem, przyniosła spore podwyżki podatku od wartości dodanej. Od 2007 r. podstawowa stawka VAT wzrosła w aż 21 państwach członkowskich. Najmocniej na Węgrzech (+7 p.p.) oraz w Hiszpanii i Grecji (+ 5 p.p.).
Na tym tle na oazy stabilności wyrastają kraje, które od ponad ćwierć wieku nie zmieniły stawki podstawowej: nalezą do nich Austria (20 proc. od 1984 r.), Szwecja (25 proc. od 1990 r.) oraz Dania (25 proc. od 1992 r.). Gdyby jednak uwzględnić przypadki zmian wszystkich stawek (podstawowej i obniżonych, wówczas okazuje się, że VAT w Polsce zmieniał się… najrzadziej spośród wszystkich członków UE (do wspomnianej zmiany z 2011 r., która objęła także wzrost stawek obniżonych do 5% i 8%, należy dodać wprowadzenie stawki 3% w 2000 r.). Niestety, o podobnej stabilności nie można mówić w przypadku przepisów, które zmieniane są w ramach kolejnych nowelizacji przyprawiających przedsiębiorców o ból głowy.
Prześledzenie przebiegu zmian podstawowej stawki podatku VAT w krajach UE umożliwia poniższy wykres (jeżeli nie widzisz jego interaktywnej wersji, przejdź do wersji statycznej).
Michał Żuławiński
