Lider produktywności kontra bariery inwestycyjne. Czy AI pomoże polskiej gospodarce wykonać technologiczny skok? Oto wnioski płynące z najnowszego raportu pt. „Między ryzykiem a konwergencją: diagnoza produktywności polskiej gospodarki”, przygotowany przez ekonomistów VeloBanku, którym przewodzi Piotr Arak. Raport kompleksowo analizuje szanse i wyzwania stojące przed polskimi firmami w perspektywie średnio- i długoterminowej.
Polska pędzi, ale inwestycje kuleją
Polska gospodarka konsekwentnie nadrabia dystans do Europy Zachodniej, a rosnąca produktywność stanowi kluczowy motor tej konwergencji. W latach 1995–2024 średnioroczny wzrost produktywności wyniósł 3,4%, co plasuje Polskę w czołówce krajów OECD pod względem tempa nadrabiania zaległości. Choć poziom produktywności pracy (52,7 USD na godzinę w 2024 r.) nadal jest niższy niż średnia OECD (72,7%) i znacząco odbiega od Niemiec, analiza strukturalna pokazuje, że średnie i duże przedsiębiorstwa w Polsce dorównują, a czasem przewyższają, produktywnością firmy z Europy Zachodniej.
Sukces ten stoi jednak w cieniu poważnego problemu: niskiej stopy inwestycji. W 2024 roku Polska znalazła się wśród państw Unii Europejskiej o najniższej stopie inwestycji, która wyniosła zaledwie 16,9% PKB – w porównaniu do średniej unijnej na poziomie 21,2%. Przedsiębiorstwa wskazują na trzy główne bariery ograniczające nakłady: wysokie ceny energii (58% wskazań), niepewność co do przyszłości (55%) oraz brak wykwalifikowanej kadry (50%). Brak wzrostu inwestycji, zwłaszcza w przemyśle i innowacjach technologicznych, może zagrozić długoterminowej konkurencyjności, choć krótkoterminowo wzrost gospodarczy wciąż jest wspierany przez konsumpcję prywatną i wydatki publiczne.
Rosnące ryzyko gospodarcze i energochłonność
Polskie firmy funkcjonują w otoczeniu podwyższonego ryzyka gospodarczego. Pomimo utrzymywania ratingów inwestycyjnych (A2 według Moody’s, A– według Fitch i S&P), wysoki deficyt i brak spójnej strategii konsolidacji fiskalnej zwiększają prawdopodobieństwo obniżenia ratingu w latach 2025–2026. Taki scenariusz oznaczałby wzrost kosztów obsługi długu dla całego sektora prywatnego i publicznego.
Dodatkowym wyzwaniem jest wysoka energochłonność polskiej gospodarki, przewyższająca średnią dla państw Grupy Wyszehradzkiej. Różnice te są szczególnie widoczne w sektorach usługowych i technologicznych (np. informacja i komunikacja, handel hurtowy), gdzie wysoka konsumpcja energii w stosunku do wartości dodanej obniża konkurencyjność firm.
Sztuczna Inteligencja jako szansa na technologiczny skok
Raport podkreśla, że cyfryzacja jest kluczowym motorem wzrostu produktywności. Polska plasuje się blisko średniej UE pod względem intensywności cyfrowej (DII), a gospodarka cyfrowa generuje już ponad 10% PKB.
Coraz większą rolę odgrywa sztuczna inteligencja (AI). Obecnie korzysta z niej około 20–30% firm, a kolejne 30% planuje wdrożenia, co wskazuje na przyspieszenie transformacji. AI może stać się dla Polski nie tylko narzędziem usprawnienia działalności, ale wręcz szansą na technologiczny skok i wzmocnienie długoterminowej konkurencyjności. Międzynarodowe prognozy sugerują, że AI może zwiększyć roczny wzrost produktywności pracy nawet o 0,5–3,5 punktu procentowego w perspektywie dziesięcioletniej.
Warunkiem odniesienia sukcesu jest jednak strategiczne wdrażanie AI. Badania pokazują, że aż 95% przedsiębiorstw inwestujących w AI nie odnotowało realnych efektów biznesowych, ponieważ wdrożenia często ograniczają się do prostych zadań indywidualnych (tzw. "shadow AI"). Aby AI stała się dźwignią produktywności, konieczne są inwestycje w kompetencje cyfrowe, infrastrukturę danych oraz integrację technologii z kluczowymi procesami biznesowymi.
Kapitał społeczny – ukryty atut Polski
Co ciekawe, oprócz czynników ekonomicznych, ekonomiści VeloBanku wskazują na wzrost kapitału społecznego jako fundament trwałej produktywności. Poziom zaufania społecznego w Polsce wzrósł z 6,0 w 2013 r. do 7,0 w 2024 r., podczas gdy średnia w UE27 wynosi tylko 5,8. Rosnące zaufanie, silnie skorelowane z poczuciem bezpieczeństwa i bogactwem, przekłada się na wyższą produktywność i potencjał dla wzrostu gospodarczego.
Podsumowanie
Polska gospodarka znajduje się w punkcie, w którym utrzymanie wysokiego tempa konwergencji wymaga pilnej reakcji na rosnące ryzyka oraz luki inwestycyjne. Kluczem do przyszłego sukcesu, opartym już nie tylko na niskiej bazie, ale na innowacjach, jest strategiczne wykorzystanie cyfryzacji i sztucznej inteligencji, w połączeniu ze wzmocnieniem ładu instytucjonalnego i stabilności fiskalnej.
Raport autorstwa ekonomistów VeloBanku
