Umiejętne wykorzystanie opcji pozwala skonstruować bardzo wyrafinowane strategie inwestycyjne. Najprostsze opierają się na próbie przewidzenia zmian cen na rynku. Podobnie jak w przypadku kontraktów terminowych, możemy dzięki opcjom zarabiać zarówno na spadkach jak i wzrostach cen. Ceny opcji zależą w dużym stopniu od tego, jak gwałtownie zmieniają się ceny rynkowe. Możemy więc, stosując odpowiednie strategie, zarabiać przewidując wzrost lub spadek zmienności cen, niezależnie od tego, czy ceny będą spadały czy rosły. Zarabiamy na przykład w sytuacji, w której poprawnie przewidzimy, iż wartość indeksu zmieni się w znaczący sposób, niezależnie od tego, czy indeks spadnie czy wzrośnie. Możemy zarabiać, jeśli trafnie przewidzimy, że indeks giełdowy będzie względnie stabilny. Liczba potencjalnych strategii ograniczona jest jedynie wyobraźnią osób je tworzących. Teoretycznie istnieje możliwość skonstruowania strategii, w której będziemy osiągać zyski w ściśle określonych przedziałach wartości instrumentu bazowego.
Funkcjonowanie rynku opcji omówię na przykładzie notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie opcji, dla których instrumentem bazowym jest indeks WIG20.
Na rynku giełdowym występują dwa rodzaje opcji: opcje call (kupna) i put (sprzedaży). Opcja kupna daje jej posiadaczowi prawo do nabycia określonego instrumentu finansowego, po z góry określonej cenie w wyznaczonym terminie w przyszłości. Relacja praw i obowiązków dwóch stron w tym kontrakcie nie jest symetryczna. Posiadacz opcji ma prawo do realizacji opcji w wyznaczonym terminie w przyszłości. To jednak od niego zależy, czy z tego prawa skorzysta. Wystawca (sprzedający) opcji ma obowiązek sprzedaży danego instrumentu finansowego po uzgodnionej cenie, jeśli tylko nabywca opcji zażąda jej realizacji.
Opcja put (sprzedaży) daje jej posiadaczowi prawo do sprzedaży instrumentu finansowego po z góry określonej cenie w wyznaczonym terminie w przyszłości. Nabywca posiada prawo, z którego może skorzystać, sprzedający (wystawca) opcji musi na żądanie posiadacza opcji zawrzeć transakcję po określonej wcześniej cenie.
Na rynku jednocześnie notowanych jest wiele różnych rodzajów opcji. Ich różnorodność sprawia, że inwestor ma możliwość konstruowania wyrafinowanych strategii. Zysk w takich strategiach można osiągnąć nie tylko właściwie prognozując kierunek zmian cen na rynku, ale również (a może przede wszystkim) poziom zmienności cen na rynku. Zmienność opisuje nam szybkość, gwałtowność i skalę wahań cen rynkowych. Jest to parametr wpływający w istotny sposób na ceny opcji. Możemy więc zarabiać na opcjach, trafnie prognozując spadek bądź wzrost zmienności. Istnieją popularne strategie pozwalające na osiąganie zysków pod warunkiem wystąpienia znaczących zmian cen niezależnie od ich kierunku albo – odwrotnie – przynoszące zyski w okresach stabilizacji. Oczywiście opcje nie są żadnym magicznym instrumentem gwarantującym osiąganie dochodów w każdej sytuacji rynkowej. Pozwalają jednak na znaczne wzbogacenie możliwych do zastosowania strategii, przez co możemy osiągać zyski przy bardzo różnorodnym zachowaniu się rynku. Jednak aby na opcjach zarobić, musimy trafnie dokonać prognozy przyszłego stanu rynku. Nie zawsze chodzi tu o prognozowanie kierunku, czasami wystarczy trafnie przewidzieć kształtowanie się przyszłej zmienności.
Każda opcja posiada kilka parametrów określających jej rodzaj. Są to:
· Typ opcji, czy jest to opcja call (kupna) czy put (sprzedaży).
· Cena wykonania opcji – cena, jaka ma obowiązywać przy ewentualnej transakcji w terminie wygaśnięcia opcji. W przypadku opcji na WIG20 ceną wykonania będzie określony w punktach poziom indeksu WIG20. Podobnie jak w przypadku kontraktów terminowych na indeks WIG20, rozliczenie opcji jest rozliczeniem finansowym. Punkty indeksu WIG20 przeliczane są na złotówki. Przyjmuje się wartość jednego punktu równą 10 złotych.
· Termin wygaśnięcia opcji. Dzień rozliczenia opcji. W tym dniu, na żądanie nabywcy, wystawiający (sprzedawca) opcji jest zobowiązany do realizacji umowy po cenie wykonania. Opcje na GPW w Warszawie wygasają w trzeci piątek w miesiącach kończących kwartały, czyli w marcu, czerwcu, wrześniu i grudniu.
· Kurs opcji – opcje notowane są w systemie notowań ciągłych. Cena poszczególnych opcji podawana jest w punktach. Aby otrzymać kwotę, jaką nabywca opcji musi zapłacić (uzyskuje ją wystawca opcji), należy kurs opcji pomnożyć przez 10 złotych. Cena opcji zależy od popytu i podaży. Mając informacje o pewnych parametrach rynkowych, możemy oszacować wartość opcji korzystając z jednego z kilku modeli wyceny opcji. Najbardziej popularnym modelem wyceny opcji jest model Blacka-Scholesa. Cena giełdowa opcji odchyla się od wartości teoretycznych. Porównanie ceny rynkowej i wartości wynikającej z modelu teoretycznego pozwala ocenić, czy w danym momencie opcje są względnie tanie czy drogie.
Jak kształtują się możliwe do osiągnięcia zyski dla nabywcy opcji call (kupna) na indeks WIG20? Maksymalna strata jest ograniczona przez cenę zapłaconą za opcję. Jeśli oczekiwania rynkowe nabywcy opcji się nie sprawdzą, to opcja zostanie niezrealizowana. W dniu wygaśnięcia posiadacz opcji call zrealizuje ją tylko w przypadku, kiedy bieżąca wartość indeksu giełdowego będzie wyższa od ceny wykonania opcji. Otrzyma wtedy od wystawcy (sprzedającego) opcji następującą płatność:
Zysk nabywcy opcji call = (wartość indeksu giełdowego w dniu wygaśnięcia opcji - cena wykonania opcji)*10 złotych.
Analogicznie wygląda sytuacja nabywcy opcji put (sprzedaży) na indeks WIG20. Maksymalna strata ograniczona jest ceną zapłaconą w momencie kupna opcji. Nabywca opcji put liczy na spadek indeksu poniżej ceny wykonania opcji. Jeśli wartość indeksu giełdowego WIG20 faktycznie spadnie poniżej ceny wykonania opcji, zostanie ona zrealizowana. Nabywca opcji otrzyma wtedy od wystawcy (sprzedającego) opcji następującą płatność:
Zysk nabywcy opcji put = (cena wykonania opcji - wartość indeksu giełdowego w dniu wygaśnięcia opcji)*10 złotych.
Jeśli wartość indeksu giełdowego pozostanie na poziomie wyższym niż cena wykonania opcji, nabywca opcji nie zrealizuje jej.
Nabywcy i sprzedający opcje mogą w każdym momencie zamknąć swoją pozycje dokonując transakcji odwrotnej. Kupujący może sprzedać posiadane opcje, wystawca opcji może je na rynku odkupić. Zyski i straty inwestorów w takim przypadku zależą od różnicy cen kupna i sprzedaży.
|
Przykład Inwestor nabywa opcję call (kupna) na indeks giełdowy WIG20. Cena wykonania opcji wynosi 2500. Kurs opcji wynosi 100. Oczekiwania rynkowe inwestora: wzrost wartości indeksu giełdowego do dnia wygaśnięcia opcji powyżej 2600 punktów i wzrost/stabilizacja zmienności. Scenariusz I (optymistyczny): Przewidywania rynkowe inwestora sprawdziły się. W dniu wygaśnięcia wartość indeksu przyjęta do rozliczenia wynosi 2900. Inwestor decyduje się zrealizować opcję. Wypłata, jaką otrzymuje, jest następująca: (2900-2500)*10 zł = 400*10 zł = 4000 zł Po odjęciu ceny zakupu opcji wynoszącej 1000 zł, zysk inwestora wynosi 3000 zł Stopa zwrotu z inwestycji = % = 300% Scenariusz II (pesymistyczny) Przewidywania rynkowe nie sprawdziły się. Wartość indeksu giełdowego w dniu wygaśnięcia wyniosła 2000. W takim przypadku inwestor posiadający opcję nie zdecyduje się na jej realizację. Inwestor stracił całą zainwestowaną kwotę, czyli 1000 zł. |
Poniższy wykres pokazuje funkcję zysku/straty dla nabywcy opcji kupna (call) na indeks WIG20, z ceną wykonania 2500. Cena zakupu opcji wynosi 1000 złotych.
Wykres 1.
Funkcja zysków i strat inwestora kupującego opcję call (kupna) na indeks WIG20. Cena wykonania opcji wynosi 2500. Kurs opcji 100 punktów, co daje cenę zakupu na poziomie 1000 złotych. Zysk kupującego opcję call (kupna) jest nieograniczony. Maksymalna strata nie przekracza 1000 złotych.
Nabywca opcji kupna otrzymuje wypłatę ewentualnego rozliczenia pieniężnego od wystawcy opcji. Dlatego zysk nabywcy opcji kupna jest stratą wystawcy, a strata kupującego jest profitem sprzedającego opcję. Funkcja zysku/straty dla wystawcy opcji jest lustrzanym odbiciem funkcji zysku/straty dla kupującego opcję. Na kolejnym wykresie zaprezentowane zostały zyski i straty wystawcy opcji kupna na indeks WIG20 z ceną wykonania 2500. Wystawca sprzedaje opcję za 1000 złotych.
Wykres 2.
Funkcja zysków i strat inwestora wystawiającego (sprzedającego) opcję call (kupna) na indeks WIG20. Cena wykonania opcji wynosi 2500. Kurs opcji 100 punktów, co daje cenę sprzedaży i jednocześnie maksymalny możliwy do osiągnięcia zysk na poziomie 1000 złotych. Potencjalna strata wystawiającego (sprzedającego) opcję call (kupna) jest nieograniczona. Funkcja zysków/strat wystawiającego opcje call jest lustrzanym odbiciem funkcji zysku/straty dla kupującego tę opcję.
Podobnie jak w przypadku kontraktów terminowych, na rynku opcji funkcjonuje system depozytów zabezpieczających. Do wniesienia depozytu zobowiązany jest wystawca/sprzedający opcję. Wystawca musi przez cały czas utrzymywać wymagany poziom depozytu. Jego wysokość jest uzależniona od kilku czynników, m.in.: bieżącej wartości indeksu giełdowego oraz poziomu zmienności i czasu, jaki pozostał do wygaśnięcia opcji. Wartość depozytu jest obliczana codziennie. Jeśli okazuje się, iż wartość środków na koncie inwestora jest niższa niż wymaganego depozytu, otrzymuje on wezwanie do jego uzupełnienia. Ma na to czas do rozpoczęcia kolejnej sesji. Jeśli nie jest w stanie wnieść wymaganego depozytu, biuro maklerskie ma obowiązek zamknąć jego pozycję w opcjach (to znaczy odkupić część lub wszystkie wystawione opcje).
1) Dokładnie: średnia arytmetyczna z wszystkich wartości indeksu WIG20 w trakcie ostatniej godziny notowań ciągłych oraz wartości tego indeksu ustalonej na zamknięcie sesji giełdowej.
Paweł Perz
analityk giełdowy
Źródło:
