Czy banki mogą i chcą być „eko”?

Banki w dużej mierze kształtują rozwój rynku nieruchomości i wpływają na to, jak będzie wyglądał. Czy popierają ideę zrównoważonego i prośrodowiskowego budownictwa? Zdarza się, że tak, ale raczej nie z własnych środków. Występują głównie jako pośrednicy w przekazywaniu dotacji z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Wydaje się jednak, że i w tej roli występują raczej niechętnie.

Czasem wystarczy niewiele i nic to nie kosztuje, często jednak zastosowanie prośrodowiskowych rozwiązań w codziennym życiu wiąże się z koniecznością poniesienia dodatkowych wydatków. Przykładem – budowa energooszczędnych domów, montaż kolektorów słonecznych, zastosowanie innych instalacji odnawialnych źródeł energii. Są to rozwiązania, które pozwalają wygenerować oszczędności w domowym budżecie, jednak na te korzyść trzeba poczekać, natomiast sporego nakładu wymagają już na pierwszym etapie inwestycji. Z tego względu jest to pole, w jakim mogą wykazać się banki. Mogą. Pytanie tylko czy chcą?

Zielona hipoteka przyszła z Zachodu

Idea tzw. zielonych hipotek przywędrowała do nas ze Stanów Zjednoczonych i krajów Europy Zachodniej. Tam zrównoważone i ekologiczne budownictwo od dłuższego czasu zyskuje na znaczeniu i rozpowszechniane jest na szeroką skalę. Popularnością cieszą się też kolektory słoneczne i inne prośrodowiskowe rozwiązania. To właśnie amerykańskie banki jako pierwsze wprowadzały oferty tzw. zielonych kredytów hipotecznych. Z własnej inicjatywy zaczęły oferować preferencyjne warunki finansowania dla osób decydujących się na nieruchomości powstałe zgodnie z zasadami budownictwa ekologicznego. Montaż kolektorów słonecznych oraz systemów oszczędnego gospodarowania wodą i energią stał się dla klientów przepustką do atrakcyjniejszych warunków finansowania niż w przypadku klasycznego kredytu hipotecznego.

W latach 2009-2010 pierwsze działające w Polsce instytucje próbowały wprowadzić podobny produkt na rodzimy rynek. Jednym z prekursorów był (co nietrudno zgadnąć) bank, który ochronę środowiska ma w nazwie - BOŚ Bank. Swoich sił z ekologicznym produktem hipotecznym próbował także Bank BPH. Idea proponowania klientom preferencyjnych warunków kredytu hipotecznego na budowę lub zakup energooszczędnych i ekologicznych nieruchomości  jako urozmaicenie oferty nie zdała jednak egzaminu. O ile BOŚ Bank, ze względu na charakter swojej działalności, pozostał przy tej linii, Bank BPH się wycofał, a pomysłu na rozwijanie takiej oferty nie podchwyciły inne banki.

Jeśli nie kreator, to może pośrednik?

O ile nagradzanie lepszymi warunkami kredytu osób będących „eko” nie jest dla banków wyjątkowo atrakcyjnym rozwiązaniem, o tyle może nim być opcja pośredniczenia w przepływie środków na prośrodowiskowe cele pochodzących z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW).

Fundusz już od kilku lat wdraża programy, w ramach których środki na ekologiczne i prośrodowiskowe działania mają docierać do przeciętnego Kowalskiego. Zazwyczaj dzieje się to właśnie za pośrednictwem kredytów celowych z dofinansowaniem. Jednak i w tym względzie z NFOŚiGW współpracuje zwykle tylko kilka banków, wśród których zazwyczaj brak instytucji obsługujących największą w skali kraju liczbę klientów.

Kredyty na kolektory – test współpracy NFOŚiGW i sektora bankowego

Jednym z pierwszych projektów tego typu, w którym NFOŚiGW współpracował z bankami, a którego efekty można już podsumować, jest program dopłat do kredytów na kolektory słoneczne. Realizowany był w latach 2010-2014. Z zaplanowanych na wypłaty dotacji 450 mln zł skorzystało ponad 66 tysięcy beneficjentów (osób prywatnych i wspólnot mieszkaniowych).  Łączna kwota udzielonych dotacji to 443 045 tys. zł (98% zakładanego budżetu). O tym, że program cieszył się dużym zainteresowaniem wśród odbiorców, świadczyła choćby konieczność zwiększenia kwoty przeznaczonej w sumie na dotacje. Początkowo Fundusz określił jego budżet na 300 mln zł. Na rok przed zakończeniem programu, środków zaczęło jednak brakować. Zarząd NFOŚiGW zwiększył tę kwotę o dodatkowe 150 mln zł, a środki te zostały rozdysponowane niemal w całości.

W programie dopłat do zakupu i montażu kolektorów słonecznych, NFOŚiGW współpracował z 6 bankami. Poza BOŚ Bankiem, były to głównie banki spółdzielcze (Bank BPS, SGB-Bank i zrzeszone z nimi banki spółdzielcze, Krakowski Bank Spółdzielczy i Warszawski Bank Spółdzielczy). Jedynym bankiem komercyjnym, który oprócz BOŚ Banku i banków spółdzielczych, udzielał tego typu kredytów i pośredniczył w przyznaniu dotacji był Credit Agricole Bank Polska. Mimo że program cieszył się sporym zainteresowaniem i zgromadził niemałą rzeszę klientów, nie był dostępny w większości banków komercyjnych.

Pieniądze są, chętnych banków brak

Przy kolejnych programach dopłat i dofinansowań prośrodowiskowych rozwiązań wykorzystujących formę preferencyjnego kredytu, banków współpracujących z Funduszem nie było wiele więcej.

W miejsce zakończonego programu dopłat do zakupu i montażu kolektorów słonecznych, NFOŚiGW wprowadził w 2015 roku linię Prosument obejmującą szerszy zakres mikroinstalacji (tzw. OZE – odnawialnych źródeł energii) objętych dofinansowaniem. W ramach Prosumenta można uzyskać dopłatę nie tylko do kolektorów słonecznych, ale także między innymi do pomp ciepła, źródła ciepła opalanych biomasą, etc. Do rozdysponowania zaplanowano tym razem kwotę 800 mln zł.

Jednym  ze sposobów, w jaki osoby fizyczne mogą uzyskać wsparcie w ramach linii Prosument jest również droga wiodąca przez bank i przyznanie preferencyjnego kredytu z dopłatą. Do tej pory w naborze prowadzonym przez Fundusz udało się podpisać umowę o współpracę wyłącznie z BOŚ Bankiem. – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej prowadził rozmowy z wieloma bankami, ostatecznie zgłosił się BOŚ Bank. Nie mamy wpływu na strategie poszczególnych banków, ze swojej strony zaproponowaliśmy im lepsze warunki niż w pilotażowym programie [zanim program zostanie wdrożony przez NFOŚiGW w obowiązującej formie poprzedza go tzw. pilotaż, tak było i w tym przypadku – przyp. red. ]. Bank Ochrony Środowiska  ma tu największe doświadczenie – tak sprawę współpracy wyłącznie z jednym bankiem w odpowiedzi przedstawionej Bankier.pl tłumaczył Fundusz.

Obecnie Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej prowadzi nabór wniosków dla banków dotyczący uczestniczenia w kolejnym programie. Tym razem będą to dopłaty do termomodernizacji domów (program RYŚ). Ostatnio na stronach Funduszu pojawiła się informacja o przedłużeniu terminu składania wniosków dla banków. Fundusz nie komentuje, które banki złożyły już wnioski. – Nie udzielamy żadnych informacji o wnioskodawcach, przed zakończeniem i rozstrzygnięciem naboru wniosków. Dotyczy to każdego z konkursów i naborów organizowanych przez NFOŚiGW, zarówno ze środków krajowych jak i europejskich – wyjaśnia w stanowisku przesłanym redakcji Bankier.pl Krzysztof Walczak z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Można jednak przypuszczać, że przedłużenie terminu składania wniosków związane jest z próbą zachęcenia innych banków do udziału w programie, co oznaczałoby, że obecnie nie zgłosiło się do Funduszu wiele instytucji.

Zielone hipoteki w polskim wydaniu AD 2016

Dostępnym obecnie produktem bankowym, który można byłoby nazwać polskim odpowiednikiem zachodniej zielonej hipoteki są preferencyjne kredyty na budowę domów energooszczędnych. Jednak i w tym przypadku ich występowanie nie byłoby pewnie możliwe, gdyby nie środki pochodzące z budżetu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Stosowny program ruszył w 2013 roku, ma potrwać do 2018 roku, a Fundusz zaplanował na ten cel 300 mln zł.

Obecnie uczestniczą w nim jednak wyłącznie 4 banki. Poza BOŚ Bankiem i bankami spółdzielczymi (Bank BPS i SGB-Bank) na liście banków współpracujących z NFOŚiGW znajduje się wyłącznie Bank Zachodni WBK. Wielkimi nieobecnym wciąż są banki, których udział w rynku udzielonych kredytów hipotecznych jest znaczący, między innymi PKO Bank Polski czy Bank Pekao.

Ekologia w banku – tak, ale na własnych zasadach 

O podejście do kwestii ekologicznych rozwiązań z udziałem banku zapytaliśmy przedstawiciela PKO Banku Polskiego. – PKO Bank Polski od lat podejmuje inicjatywy służące ochronie środowiska, zarówno z zakresu ładu korporacyjnego (min. digitalizacja dokumentów, recykling zużytego sprzętu, energooszczędność), jak i finansowania inwestycji oraz działań proekologicznych. Przykładem może być np. poznańska spalarnia śmieci – największy projekt realizowany w formule partnerstwa publiczno-prywatnego w Polsce. Spalarnia odpadów będzie przetwarzała odpady z terenu miasta, jak również dziewięciu sąsiednich gmin. Wydajność inwestycji to 210 tys. ton rocznie. Instalacja ma zostać oddana do użytku w 2016 roku. Dzięki niej będzie możliwe wstrzymanie składowania odpadów na lokalnych składowiskach, zgodnie z europejską dyrektywą i polską ustawą o odpadach – wyjaśnia Michał Zwoliński, specjalista z PKO BP.  – Oprócz finansowania instalacji do przetwarzania odpadów, PKO Bank Polski jest także czołowym bankiem finansującym energetykę odnawialną (farmy wiatrowe) z około 20 proc. udziałem w rynku. Bank nie zdecydował się natomiast na uczestnictwo w programie dopłat do kredytów na zakup i montaż kolektorów słonecznych oraz w programie dopłat do kredytów na budowę domów energooszczędnych – dodaje Zwoliński.

Przywołany przykład pokazuje, że banki, podobnie jak inne podmioty prywatne, będą skłonne korzystać z pewnego rodzaju rozwiązań, jeśli uznają to za zasadne. Jeśli ocenią, że bycie „eko” i urozmaicenie pod tym kątem oferty kierowanej do klientów jest opłacalne, na pewno taką ofertę wprowadzą. Dlatego jeszcze pewnie przez jakiś czas ekologia w banku będzie kojarzyła się nie z preferencyjnymi pozycjami w ofercie, przy których instytucje rezygnują z części zysków na poczet wsparcia środowiska, a częściej z ograniczaniem drukowania papieru, przesyłaniem informacji on-line czy polityką zielonego biura.

Źródło: