Efektywna stawka podatkowa największych grup kapitałowych notowanych na warszawskiej giełdzie wzrosła w 2024 roku 33 proc. z 30 proc. w 2023 roku - wynika z grudniowego raportu "Podatkowa rzeczywistość grup kapitałowych" przygotowanego przez Grant Thornton.
Rok 2024 przyniósł spadek rentowności największych grup kapitałowych z GPW. Łączny zysk brutto badanych grup skurczył się do poziomu 90,9 mld zł z ok. 97 mld zł rok wcześniej.
Mimo tak wyraźnego spadku bazy, kwota odprowadzonego podatku nie zmalała proporcjonalnie. W rezultacie średnia efektywna stawka podatkowa (ESP) wzrosła do 33 proc. – zbliżając się do historycznych poziomów z lat 2020-2021.
Jak piszą eksperci Grant Thornton, w Polsce niesłusznie utrwaliło się przekonanie o stałej, 19-proc. stawce CIT.
Iluzja niskiego CIT-u. Polski system jest skomplikowany i drogi
"Wyniki naszego raportu już po raz czwarty udowadniają, że to tylko iluzja. Średnia efektywna stawka podatkowa (ESP) dla największych grup z GPW osiągnęła w 2024 r. 33 proc. Poziom niemal dwukrotnie wyższy niż nominalna stawka 19 proc. to dowód, że polski system podatkowy jest jednym z najbardziej złożonych, nieprzewidywalnych i zarazem najbardziej obciążających w Europie" - napisano w raporcie.
"To rodzi realne wyzwania w zakresie planowania finansowego i zarządzania rentownością, a lekceważenie tego trendu wprost przekłada się na niższe zyski netto i utratę konkurencyjności" - dodano.
Presja na wzrost obciążeń wcale nie maleje
Eksperci Grant Thornton zwracają uwagę, że presja na wzrost obciążeń wcale nie maleje. W kontekście sektora finansowego wprowadzenie podwyżki stawki CIT dla banków to kolejny element destabilizujący. Po rekordowych obciążeniach dla spółek państwowych (54 proc. ESP) i skokowym wzroście stawek dla krajowych grup (34 proc. ESP), ten ruch regulacyjny jest kolejnym sygnałem, że efektywne zarządzanie podatkami staje się strategicznym imperatywem.
"Nieustanne zmiany legislacyjne, w połączeniu z możliwością stosowania innowacyjnych ulg (jak B+R czy IP Box), wymuszają na przedsiębiorcach elastyczność i natychmiastowe wdrażanie narzędzi chroniących kapitał, takich jak Podatkowa Grupa Kapitałowa czy Grupa VAT" - napisano w raporcie.
Grzegorz Szysz, partner w Departamencie Doradztwa Grant Thornton, ocenia, że raport nie pozostawia złudzeń – średnia ESP w wysokości 33 proc. to nie anomalia, lecz poziom utrwalający się od lat.
"To kiepska wiadomość dla właścicieli i inwestorów. Dla zarządzających to wciąż wyzwanie, które to jednak można równocześnie odczytywać jako potencjał i przestrzeń do poprawy efektywności" - napisał Szysz.
"Brak zysków, a płacą podatek dochodowy"
"Najbardziej niepokojącym i jednocześnie zaskakującym pozostaje szerokie grono podmiotów i grup kapitałowych, które mimo braku generowanych zysków, płacą podatek dochodowy. Z pewnością bywają grupy kapitałowe, w których pojawiają się sytuacje incydentalne wynikające ze zdarzeń nadzwyczajnych. Niekiedy na skutek szczególnych okoliczności, mimo rzetelnych analiz i rozważań, nie da się istniejącej nieefektywności zaradzić" - dodał.
Grzegorz Szysz zwraca uwagę, że wciąż zaskakująco szerokie spektrum grup kapitałowych ma potencjał do zwiększenia swojej efektywności na płaszczyźnie podatkowej.
"Wcale nie chodzi o wyrafinowane i balansujące na granicy prawa operacje, ale sięgnięcie po instrumenty, które wprost wynikają z przepisów i są wprowadzane do polskiego systemu w ramach – jak należy przyjmować – świadomie kształtowanej polityki fiskalnej polskiego ustawodawcy" - napisał.
Spółki Skarbu Państwa płacą najwięcej. Rekordowe 54 proc. obciążeń
Z badania Grant Thornton wynika, że w ostatnich dwóch latach podmioty państwowe borykają się z większymi obciążeniami podatkowymi. W samym 2024 r. efektywna stawka podatkowa tych grup wyniosła 54 proc. - najwięcej w historii badania.
"1/3 podmiotów państwowych z przebadanej grupy zaliczyła w 2024 r. stratę, a mimo to uiściła podatek. Rekordowy poziom ESP to efekt splotu dwóch zjawisk. Po pierwsze, mamy do czynienia z „drenażem sektorowym” - Skarb Państwa dominuje w branżach obciążonych sztywnymi daninami (np. podatek bankowy, miedziowy), płatnymi niezależnie od kondycji firmy. Po drugie, rok 2024 stał pod znakiem audytów i +czyszczenia bilansów+" - napisano.
"Nowe zarządy spółek państwowych dokonały gigantycznych odpisów aktualizujących wartość aktywów. Te operacje księgowe wyraźnie obniżyły wykazywany zysk brutto, podczas gdy kwoty podatków do zapłacenia pozostały wysokie" - dodano.
WIG20 zyskuje dzięki bankom, sWIG80 traci na kryzysie
Także w przypadku podmiotów prywatnych efektywna stawka podatkowa wzrosła w minionym roku – do 30 proc. z 26 proc. rok wcześniej.
Indeks WIG20, zdominowany przez banki i koncerny energetyczne, odnotował wyraźny spadek efektywnej stawki podatkowej (do 28 proc.). Jest to efekt rekordowych zysków sektora bankowego. Ponieważ podatek bankowy jest stały (liczony od aktywów), przy skokowym wzroście zysków netto banków, jego relatywny udział w wyniku spadł, obniżając średnią ESP dla całego indeksu.
"W tym kontekście wzrost stawki nominalnej dla banków od 2026 roku nabierają istotnego znaczenia, czego efekty zobaczymy najprawdopodobniej w analizie za 2 lata" - napisano.
Na drugim biegunie znalazły się spółki z sWIG80 (wzrost do 36 proc.). Mniejsze podmioty mocniej odczuły spowolnienie gospodarcze. W warunkach spadających marż, stałe koszty niepodatkowe (NKUP) oraz brak dostępu do zaawansowanych ulg, z których korzystają giganci, sprawiły, że "podatkowy kęs" stał się dla nich relatywnie dużo większy.
Zmiana warty. Polski kapitał płaci więcej niż zagraniczny
Rok 2024 przyniósł symboliczną zmianę warty. Po latach, w których podmioty zagraniczne notowały wyższe efektywne stawki podatkowe (rekordowe 47 proc. w 2021 r.), ciężar fiskalny przesunął się na firmy z polskim kapitałem. Wskaźnik ESP dla podmiotów krajowych wzrósł do 34 proc., przewyższając wskaźnik dla podmiotów zagranicznych (31 proc.) o 3 pkt. proc.
"To odwrócenie trendu nie wynika jednak z nagłej optymalizacji podatkowej firm zagranicznych, lecz ze struktury polskiego rynku kapitałowego. Kategoria "kapitał krajowy" na GPW jest silnie skorelowana z sektorem Skarbu Państwa, który borykał się w 2024 r. z rekordowymi obciążeniami, w relacji do wykazywanych zysków uwzględniających między innymi ponadstandardowe odpisy aktualizujące" - napisano.
Spółki energetyczne, odzieżowe i obuwnicze oraz chemiczne przewodzą w zestawieniu branż z najwyższymiobciążeniami podatkowymi – średnia ESP tych sektorów w ostatnich 13 latach wyniosła ponad 30 proc. (PAP Biznes)
pr/
