Uwaga: skrócona przydatność do użycia. Tak producenci nakręcają swój biznes

Każdy pamięta legendarną Nokię 3310, która do dziś wspominana jest, mniej lub bardziej poważnie, jako telefon, który pod względem wytrzymałości nie boi się upływającego czasu. O nowoczesnych sprzętach coraz rzadziej można wypowiadać się tak pozytywnie, a największe firmy działające na rynku coraz częściej popełniają wpadki, które demaskują ich pogoń za skracaniem życia produktu. Tracą na tym nie tylko konsumenci, ale także przedsiębiorcy utrzymujący się z naprawy sprzętu i… środowisko.

Badania i raporty urzędów zajmujących się problemami konsumentów wskazują jednoznacznie – planowane postarzanie produktów to nie mit, a coraz większy problem dla światowej gospodarki. Marnotrawstwo w imię zwiększenia zysków jest coraz większym problemem, który dotyczy wielu gałęzi przemysłu – władze Europy mają już tego dość i zapowiadają odpowiednie analizy i sankcje.

Planowane starzenie to strategia, która pojawiła się jeszcze przed II wojną światową. W 1924 r. największe spółki zajmujące się produkcją żarówek (Philips, Osram i General Electric) postanowiły zredukować czas ich działania o połowę. Jest to więc celowe skracanie cyklu życia produktu, które zmusza klientów do zakupu kolejnej sztuki – mimo że poprzedni egzemplarz powinien pracować dłużej niż tylko do zakończenia okresu gwarancyjnego.

Jednorazówki w „modzie”

Problem rozprzestrzenił się niemal na każdą grupę produktów konsumenckich – od wszechobecnych smartfonów, przez telewizory, aż po samochody. Postęp staje się jedynie dodatkową przykrywką i ułatwieniem procederu. Producenci mogą tłumaczyć się miniaturyzacją i coraz bardziej zaawansowaną technologią. Dodatkowo coraz więcej urządzeń jest podłączonych do internetu, a ich działaniem zarządza system operacyjny. Wystarczy, że producent zdalnie wprowadzi aktualizację, która ukróci naprawy dokonywane przez użytkowników, tak jak miało to niedawno miejsce w przypadku klientów Apple.

Klienci, którzy wymieniali przycisk home w swoich egzemplarzach iPhone’a 6, po aktualizacji systemu otrzymywali komunikat błędu, który uniemożliwiał korzystanie z telefonu. W wyniku działań producenta stracili także wszelkie dane zgromadzone w pamięci urządzenia. Jakie remedium zaproponowało Apple? Oczywiście wymianę sprzętu na nowy – dla bezpieczeństwa danych użytkownika.

Żaden z producentów nie chce tracić na swojej działalności. Zmuszając klientów do wymiany sprzętu tuż po upływie gwarancji, zapewnia sobie zyski w przyszłych okresach rozliczeniowych – ku uciesze własnej i inwestorów. Taki sprytny plan opracował m.in. Samsung, który tak skonstruował serię swoich telewizorów, by kondensatory (montowane w pobliżu zasilacza emitującego ciepło) szybciej ulegały uszkodzeniu. Można pomyśleć, że to głupota inżynierów, by umiejscowić komponent wrażliwy na ciepło w miejscu na to narażonym – dziś to nie kwestia wiedzy, a przemyślanej strategii firmy.

Planowane postarzanie produktów - tracą nie tylko klienci

Części o obniżonej żywotności i ograniczenia wynikające z oprogramowania to nie jedyne sposoby na to, żeby zmusić klienta do zakupu nowego sprzętu zamiast poszukania pomocy u serwisanta. Pod maską postępu technologicznego i miniaturyzacji kryją się kolejne utrudnienia dla klienta i przedsiębiorstw zajmujących się naprawą elektroniki.

Rozmowa z praktykami daje wiele przykładów, o których nie słychać w mediach. Przykładowo, niektórzy producenci laptopów przyklejają klawiaturę do obudowy, co uniemożliwia jej wymianę bez zniszczenia innych elementów. Plastiki są coraz delikatniejsze, przez co nawet specjalny sprzęt do podważania zawiasów nie daje rady – te części zostaną uszkodzone bez względu na to, jak bardzo doświadczony jest serwisant. W nowoczesnym sprzęcie montowane komponenty coraz częściej są niewymienialne, jak np. baterie – taki „patent” stosuje coraz więcej producentów. Każda zmiana dokonana w nieautoryzowanym przez firmę serwisie uznawana jest za koniec umowy gwarancyjnej.

– Obserwując rynek, dostrzegamy wielu producentów, którzy mocno pracują nad zamykaniem niezależnych biznesów związanych z naprawą ich urządzeń – mówili w wywiadzie Bankier.pl przedstawiciele serwisu iFixit. A jak to wygląda w Polsce? Zapytaliśmy jednego ze specjalistów z własną firmą o to, czy stosowanie coraz większych utrudnień w naprawie elektroniki wpływa na koszt usług naprawczych dla klienta i samego przedsiębiorstwa. – Nie, bo my nie możemy podnosić cen w nieskończoność – choć kosztuje to więcej pracy, nie możemy zaproponować wyższych cen, które sprawią, że naprawa będzie kompletnie nieopłacalna. Już same części są drogie – tłumaczy.

Organizacje rządowe nie wierzą już producentom

Praktycy to jednak nie jedyny głos w sprawie. Potwierdzeniem istnienia zjawiska i jego negatywnego wpływu na klientów czy środowisko są stanowiska organów Unii Europejskiej oraz rządów poszczególnych krajów. Jeszcze przed końcem ubiegłego roku Komisja Europejska wystosowała oficjalne pismo do parlamentu, w którym zwracała uwagę na konieczność wzmocnienia gospodarki w funkcjonowaniu tzw. obiegu zamkniętego – zarządzania opartego na minimalizacji marnotrawstwa.

We wspomnianym komunikacie Komisja Europejska zapowiada wsparcie klientów w walce o prawo do naprawy kupionego sprzętu i zwiększanie trwałości produktów, stosując do tego prawne wymogi dla producentów działających na terenie wspólnoty. Przygotowywany jest także niezależny program badań w ramach programu Horyzont 2020, który ma na celu określenie skali problemu celowego skracania cyklu życia produktów.

Będzie pozew zbiorowy przeciwko Apple

Praktyki firmy Apple najwyraźniej przelały czarę goryczy wśród klientów. Aktualizacja do najnowszej wersji systemu iOS w nowych modelach iPhone’ów okazała się być śmiertelna dla egzemplarzy, które zdążyły zaliczyć naprawę u serwisantów nieautoryzowanych przez producenta. Jedynym sposobem na rozwiązanie problemu, które sugeruje obecnie Apple jest… zakup nowego urządzenia.

Jeszcze wcześniej zareagowała Francja. Tamtejszy rząd w sierpniu ubiegłego roku, aktualizując prawo energetyczne, uznał stosowanie planowanego postarzania produktów za przestępstwo. W przypadku udowodnienia takich praktyk, prezes producenta zużywającego bezpodstawnie zasoby naturalne może trafić do więzienia na dwa lata i ponieść karę finansową w wysokości do 300 000 euro. Można więc oczekiwać, że upowszechnienie się takich sankcji także w innych krajach to tylko kwestia czasu – i to niedługiego.

Źródło: