Global Compact Poland przygotował raport, w którym został oszacowany rozmiar szarej strefy w Polsce. Z przedstawionych danych wynika, że w 2014 roku prezentowała ona poziom 12,4% polskiego PKB, co wynosi około 214 mld złotych. W jaki sposób Ministerstwo Finansów planuje ograniczyć zjawisko szarej strefy?
Do mechanizmów powodujących rozrost szarej strefy należą między innymi: nierejestrowanie transakcji - często przez legalnie działające przedsiębiorstwa, niewydawanie paragonów i potwierdzeń w zamian za niższą cenę usług, nielegalna produkcja i fałszowanie zewnętrznej postaci produktu, a także przemyt – czytamy w raporcie przygotowanym w ramach Programu Inicjatywy Sekretarza Generalnego ONZ Global Compact w Polsce.
Minister finansów Paweł Szałamacha zapowiedział na
czwartkowej konferencji poświęconej metodom ograniczenia szarej strefy w Polsce:
– Chcemy dołączyć do dobrych średniaków w ciągu trzech
lat, a w dalszej perspektywie do najlepszych państw w tej dziedzinie. To mój
ambitny cel - dodał.
Jak to wygląda w praktyce?
Gdyby szarej strefy nie było
Jak wyglądałaby sytuacja Polski, w przypadku sukcesu ograniczenia szarej strefy? Zdaniem autorów publikacji o przeciwdziałaniu szarej strefie w Polsce, jej wyeliminowanie spowodowałoby znaczny wzrost dochodów w sektorze finansów publicznych. W 2014 r. z tytułu CIT i VAT wzrost dochodu wyniósłby 40,3 mld złotych. Do tego należy doliczyć dochody z tytułu akcyzy – deficyt budżetu państwa w 2014 r. w tym zakresie wyniósł 29 mld złotych. Ministerstwo przewiduje, że nawet niewielkie ograniczenie zjawiska szarej strefy w Polsce może znacznie poprawić sytuację sektora finansów publicznych.
Plany MF związane z ograniczeniem szarej strefy
Ministerstwo Finansów w raporcie przygotowanym w ramach Programu Inicjatywy Sekretarza Generalnego ONZ Global Compact w Polsce promuje systemy zachęcające do uczestnictwa w obrocie rejestrowanym przez wprowadzenie takich programów, jak:
- Loteria paragonowa – funkcjonuje od 1 października 2015 roku. Ma na celu promowanie transakcji, które zostają potwierdzone paragonem. Zgodnie z założeniami – loteria ma przyczynić się do zwiększenia liczby płatności opodatkowanych VAT, a także zwiększeniem przychodów opodatkowanych podatkiem dochodowym.
- Elektroniczne kasy fiskalne online – jej celem jest spowodowanie wzrostu rejestracji transakcji dokonywanych w obrocie konsumenckim przez dostarczanie organom podatkowym informacji na bieżąco o przeprowadzonych transakcjach. W związku z czym w przypadku „wychwycenia” nieuczciwych praktyk, organy podatkowe będą mogły przeprowadzić szybką analizę sytuacji i odpowiednio zainterweniować. Wprowadzenie elektronicznych kas fiskalnych online wiązałoby się z dofinansowaniem podmiotów przez Ministerstwo Finansów.
- Ograniczenie płatności gotówkowych – jest to wprowadzenie rozwiązań, które miałyby przyczynić się do wzrostu liczby transakcji dokonywanych za pośrednictwem banku. Pozostawienie elektronicznego śladu utrudnia, zdaniem ministerstwa, realizację nielegalnych działań takich, jak płacenie podatków, pranie pieniędzy czy nabywanie produktów nielegalnego pochodzenia. Na wzór innych państw, w Polsce ma zostać wprowadzony limit określający maksymalną wartość transakcji gotówkowych.
- Mechanizmy wspierające prawidłowy pobór podatków, w skład których wchodzą:
- Mechanizm odwrotnego obciążenia – czyli zmiana systemu naliczania i odliczania VAT przez przesunięcie obowiązku rozliczenia ze sprzedaży na nabywcę. Celem odwrotnego obciążenia jest odizolowanie przestępców od podatku VAT w formie gotówkowej lub elektronicznej.
- Odpowiedzialność solidarna – w jej ramach nabywca, płatnik VAT, odpowiada solidarnie wraz z dostawcą za zaległości podatkowe dostawcy w części podatku proporcjonalnie przypadającej na dostawę dokonywaną na rzecz nabywcy-płatnika.
- Podział płatności (split payment) – oznacza, że „nabywca towaru lub usługobiorca w ramach zapłaty za towar lub usługę, wpłaca podatek VAT na rachunek bankowy kontrolowany przez organy skarbowe, z którego dostawca towarów lub usługodawca może korzystać wyłącznie w celu rozliczenia w zakresie podatku VAT i dokonania wpłaty podatku VAT do organu podatkowego.”
- Centralna baza danych monitorująca rozliczenia z tytułu VAT – polega na stworzeniu ogólnego rejestru faktur i rejestru VAT, w którym podatnicy mieliby obowiązek tworzenia faktur lub wprowadzenia tych wystawionych poza rejestrem.
- Jednolity plik kontrolny / hurtownia danych VAT – po jego wprowadzeniu, podatnik zostanie zobowiązany do umieszczenia transakcji w hurtowni danych VAT, do którego będą miały dostęp organy podatkowe.
Zwalczanie gotówki nie wyeliminuje szarej strefy
W Europie trwa wojna. Wojna z gotówką. Rządy kolejnych państw wprowadzają lub obniżają limity płatności gotówkowych. Wszystko pod pretekstem walki z szarą strefą, terroryzmem i przestępcami. Tyle że oficjalne powody walki z gotówką nijak mają się do stanu faktycznego.
Niektóre z wymienionych wyżej pomysłów zostały wprowadzone w życie już w 2013 roku (odpowiedzialność solidarna), jednak trudno jednoznacznie ocenić, czy ich działanie znacząco wpłynie na ograniczenie szarej strefy w Polsce.
Szara strefa jest wytworem państwa
Szara strefa jest ucieczką przed nadmiernym opodatkowaniem, skarbową represją i wszechwładzą urzędników mających zbyt dużo uznaniowości w interpretacji nieprecyzyjnych i skomplikowanych przepisów prawnych. Ludzie ukrywają się przed aparatem administracyjnym, gdy ten staje się nadmiernie represyjny, co obecnie ma miejsce także w Polsce.
Propozycje Ministerstwa Finansów idą w kierunku jeszcze większej kontroli, nowych zakazów i kolejnych ograniczeń w obrocie gotówkowym. Nie tędy droga! Jeśli rząd chce zmniejszyć szarą strefę powinien upraszczać prawo podatkowe, likwidować biurokrację (rozumianą jako setki tysięcy przepisów ograniczających swobodę działalności gospodarczej) oraz obniżać podatki, zamiast wprowadzać nowe.
