Rośnie zasięg ubóstwa w Polsce. Największy odsetek gospodarstw domowych dotkniętych biedą występuje we wschodniej części kraju oraz na wsiach i małych miastach. Częściej z niedostatkiem mierzą się rodziny wielodzietne, wynika z danych GUS. Jakie oblicza ma bieda? Zobacz 10 wykresów o ubóstwie w Polsce.
W obliczeniach i raporcie przygotowanym przez GUS uwzględnione zostały trzy sumy graniczne wskazujące na występowanie ubóstwa w danym gospodarstwie domowym: minimum egzystencji (ubóstwo skrajne), granica ubóstwa relatywnego oraz ustawowa granica ubóstwa.
1. Rośnie zasięg ubóstwa w Polsce
W 2020 r. zwiększył się zasięg zarówno ubóstwa relatywnego, jak i ustawowego w Polsce, wynika z danych opublikowanych przez Główny Urząd Statystyczny. W obu przypadkach nastąpiło odbicie w stosunku do poprzedniego roku.
2. Kogo najczęściej dotyka bieda?
Według danych Głównego Urzędu Statystycznego największy zasięg ubóstwa ekonomicznego występuje wśród osób, które zakończył edukację na poziomie gimnazjalnym - 12 proc. osób z opisanych gospodarstw domowych doświadczyło ubóstwa skrajnego, 17,8 proc. ubóstwa ustawowego, natomiast 23 proc. ubóstwa relatywnego. Nieco niższy odsetek widoczny jest w sytuacjach, kiedy "głowa" gospodarstwa domowego posiada wykształcenie zasadnicze zawodowe (13,8 proc.). Z raportu GUS wynika, że zasadniczo im wyższe wykształcenie, tym niższy poziom zagrożenia ubóstwem.
3. Rodziny wielodzietne bardziej narażone na ubóstwo
Raport GUS wskazuje także, że nie bez znaczenia jest typ gospodarstwa domowego. Zasięg ubóstwa ekonomicznego jest zdecydowanie wyższy w rodzinach wielodzietnych (co najmniej z trójką dzieci) niż w przypadku jednoosobowych gospodarstw domowych oraz tych bez dzieci na utrzymaniu lub z jednym/dwójką dzieci.
4. Najbiedniej na wschodzie Polski
Mówiąc o biedzie, można wziąć pod uwagę także zasięg ubóstwa ekonomicznego w poszczególnych regionach Polski. Najwyższy odsetek osób ubogich, według trzech branych pod uwagę granic ubóstwa, zaobserwowano w makroregionie wschodnim (8 proc.) oraz centralnym (6,6 proc.). Z kolei najmniejszym odsetkiem osób żyjących w biedzie charakteryzowała się zaś południowo-zachodnia Polska (2,8 proc.).
"Interpretując dane dotyczące zasięgu ubóstwa według makroregionów, należy mieć na uwadze
ich duże zróżnicowanie wewnętrzne, chociażby tylko na poziomie województw wchodzących w ich skład. Zdecydowanie najmniej zróżnicowany pod tym względem był w 2020 r. makroregion wschodni, w skład którego wchodzą województwa należące do grupy najbiedniejszych w kraju. Do grupy najbiedniejszych województw należało także województwo świętokrzyskie wchodzące w skład makroregionu centralnego oraz woj. warmińsko-mazurskie należące do makroregionu północnego" – podkreślają autorzy raportu GUS.
5. Skrajne ubóstwo częściej na wsi niż w mieście
Przyglądając się poszczególnych regionom Polski pod względem występowania ubóstwa na danym obszarze, nie sposób pominąć rozkład z podziałem na wielkość miejscowości zamieszkania. Najwyższy odsetek osób w gospodarstwach domowych dotkniętych ubóstwem skrajnym jest na wsiach - 9,5 proc. w 2020 r. W ciągu ostatniego roku zwiększył się on o 2 p.p. z 7,5 proc.
6. Rolnicy i osoby utrzymujące się z innych źródeł niż praca najbardziej narażeni na biedę
Zasięg ubóstwa zależy także od przeważającego źródła utrzymania gospodarstwa domowego. W 2020 r. najbardziej narażonymi na ubóstwo ekonomiczne (a więc ubóstwo skrajne, relatywne i ustawowe) były gospodarstwa domowe utrzymujące się z tzw. niezarobkowych źródeł innych niż emerytury i renty oraz gospodarstwa domowe rolników. W 2020 roku ubóstwem skrajnym w tych obu grupach dotkniętych było prawie 14 proc. osób, podaje GUS.
Zarówno w przypadków rolników, jak i osób utrzymujących się z innych niezarobkowych źródeł odsetek osób w gospodarstwach domowych w zasięgu ubóstwa skrajnego znacząco zwiększył się w porównaniu z poprzednim rokiem.
7. Jakie są "granice" ubóstwa?
Kiedy mówimy o ubóstwie? Minimum egzystencji w gospodarstwie jednoosobowym w czwartym kwartale 2020 r. (średnio miesięcznie) wyniosło 640 zł na osobę miesięcznie. Natomiast granica ubóstwa relatywnego ustalona została na poziomie 799 zł na osobę, z kolei o ubóstwie ustawowym mówi się, gdy miesięczne dochody wynoszą 701 zł. Na wykresie poniżej przedstawione został wykres obrazujący, jak kształtowała się wysokość poszczególnych progów w ostatnich latach.
8. Minimum egzystencji w rodzinie czteroosobowej
Inaczej kształtuje się wysokość graniczna ubóstwa dla gospodarstw domowych, w których skład wchodzą cztery osoby - tj. dwie osoby dorosłe oraz 2 dzieci w wieku do 14 r.ż. W tym przypadku granica ubóstwa skrajnego, czyli minimum egzystencji, wynosi 1727 zł miesięcznie.
9. Największy niedostatek "rozkłada się" podobnie jak bieda
Najwyższe odsetki osób dotkniętych niedostatkiem odnotowano na wschodzie Polski (ponad 53 proc.) oraz makroregionie centralnym (ok. 45 proc.) i południowym (ok. 44 proc.). Natomiast najrzadziej niedostatku doświadczali mieszkańcy makroregionu południowo-zachodniego (30 proc.) oraz województwa mazowieckiego (ok. 35 proc.). Podobnie jak w przypadku zasięgu ubóstwa tak również w przypadku zasięgu sfery niedostatku występowało duże zróżnicowanie wewnątrz poszczególnych makroregionów, podaje GUS.
10. Polska na tle państw UE
Z badania EU-SILC 2020 wynika, że ubóstwem lub wykluczeniem społecznym dotkniętych było około 22 proc. mieszkańców Unii Europejskiej, przy czym rozpiętość wartości wskaźnika AROPE była bardzo duża i wahała się od 11,5 proc. w Czechach, ok.14 proc. w Słowenii i na Słowacji do ok. 34 proc. w Bułgarii i 36 proc. w Rumunii. W Polsce zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym było 17 proc. osób, to o 5 p.p. poniżej średniej dla państw UE.
Dominika Florek
