Cezary Szymanek: Gościem radia PiN jest profesor Jan Winiecki - członek Rady Polityki Pieniężnej. Dzień dobry panie profesorze.
Jan Winiecki: Dzień dobry.
CS: Piętnasty dzień września w kalendarzu, dwa lata temu upadł bank Lehman Brothers co było takim symbolicznym początkiem kryzysu w światowych finansach. Co ostatnie dwadzieścia cztery miesiące pana zdaniem zmieniły w świecie?
JW: Podejrzewam, że z punktu widzenia zakumulowanej wiedzy o problemach związanychz kryzysami finansowymi, to nie wiele. Owszem ukazała się bardzo interesująca książka profesora Rogoffa i Carmen Reinhart pod tytułem, że tym razem będzie inaczej, pokazując kilkaset lat kolejnych kryzysów finansowych, z czego wynika, że jest to zjawisko towarzyszące w gospodarce światowej. Ale jak spojrzymy na to z punktu widzenia lekcji wyciągniętych przez polityków, to ja uważam, że ta lekcja została przez nich nie tyle zaniedbana, ile zaciemniona. W gruncie rzeczy politykom amerykańskim udało się stworzyć w wyobraźni społecznej obraz winnych, wstrętnych, chciwych bankowców, podczas kiedy główne źródła kryzysu tkwią w polityce. Jeśli chodzi o amerykańską politykę w trzech obszarach, po pierwsze polityki monetarnej FED za Greenspana, po drugie regulacji sektora finansowego i po trzecie regulacji i polityki presji na sektor finansów, zajmujących się kredytami mieszkaniowymi. Jak się zbierze ten obszar to widać, że polityka była tutaj głównym winowajcą. Ta lekcja nie została obrobiona.
CS: Przepraszam, że wejdę w słowo, ale to ci w takim razie ci źli, rządni zysku chciwi bankierzy nie są winni w ogóle?
JW: To nie znaczy, że oni nie są winni w ogóle, oni po prostu dopasowali się do swoich, do istniejących warunków polityki. Jeżeli im się mówi, że mają uwzględniać powiedzmy potrzeby mniej zamożnych warstw społecznych, w swojej polityce kredytowej, to się ich po prostu namawia do tego, żeby rozmydlili istniejące od bardzo dawna zasadnicze reguły udzielania kredytów mieszkaniowych, że ktoś się musi wykazać posiadanymi zasobami, czyli, że daje gwarancję, że umie oszczędzać i w przyszłości przez kolejne dwadzieścia czy trzydzieści lat spłacać te kredyty, a presja była właśnie na poluzowanie tego i na rok przed kryzysem prawdziwych, porządnych kredytów, znaczy dwadzieścia, dwadzieścia pięć procent zaliczki
i potem kredyt na resztę domu czy mieszkania, to stanowiły trzydzieści dwa procent wszystkich kredytów, reszta to była właśnie substandardowe, subsubstandarodwe i wręcz śmieciowe.
CS: Przez pierwszy rok po upadku Lehman Brothers, oprócz tego, że przez wszystkie przypadki odmienialiśmy słowo „kryzys” tak również non stop zadawaliśmy sobie pytanie, co teraz będzie? A w podtekście tego mieliśmy zastanawianie się nad nowym ładem światowym, nowym ładem gospodarczym, nad nową ekonomią. Nic się nie zmieniło, prawda?
JW: Owszem jest więcej regulacji, ale pamiętajmy, że więcej regulacji to wcale nie znaczy, że lepsze regulacje. Istnieje szansa na to, że regulacja będzie lepsza. Jeżeli się wprowadza więcej regulacji to prawdopodobieństwo, że będzie lepiej zostało już w różnych badaniach empirycznych dawno obalone.
CS: Czyli spodziewać się jakiegoś nowego otwarcia, czy tak naprawdę majmy do czynienia
taką samą rzeczywistością jak przed upadkiem Lehman Brothers?
JW: Nie, mamy do czynienia z gorsza rzeczywistością, ze względu na to, że po pierwsze politycy zauważyli, że można na zasadzie huzia na Józia odwrócić uwagę od własnych błędów, co ich zachęca do popełniania kolejnych, a z drugiej strony gospodarki świata zachodniego są znacznie bardziej obciążone wydatkami publicznymi i relacją długu publicznego do PKB. Dług publiczny do PKB jest i w najbliższych latach będzie w większości krajów dużo wyższy, niż jest to bezpieczne i prawdopodobnie rynki w którymś momencie zaczną nawet potężnym gospodarką pokazywać najpierw żółtą kartkę, a być może w jakiejś perspektywie również i czerwoną. Żółtą to znaczy, że zażądają wyższych procentów od kupowanych obligacji skarbowych, tego czy innego kraju, a czerwoną to znaczy tak jak
w przypadku Grecji stwierdzą, że to ryzyko jest tak duże, że te obligacje należy zaliczyć do śmieciowych i oni wobec tego kupować nie będą.
CS: Robi pan z polityków mam takie wrażenie czarnego luda, czy w takim razie polityków powinny czekać inne konsekwencje za kryzys oprócz tych standardowych, czyli po prostu przegranych wyborów.?
JW: Ja myślę, że niestety politykę musimy mieć, bo ktoś musi rozstrzygać pewien zakres spraw, natomiast nie oczekuję wielkich problemów. Natomiast zwrócił pan uwagę na ważny aspekt sprawy, na poziom odpowiedzialności, jak bank Bernstein inwestycyjny, że tak powiem zbankrutował, to jego prezes, który jednocześnie był dużym udziałowcem, stracił osiemdziesiąt sześć procent swoich wkładów w ten bank, swoich inwestycji, to jest około osiemset sześćdziesiąt milionów dolarów, czyli stracił osiemdziesiąt sześć procent swojego majątku, bo zainwestowany tam miał miliard dolarów. To są rzeczywiste konsekwencje, z czego należy wyciągać wniosek, że jeżeli chcemy kogoś obarczyć winą, to przede wszystkim musimy pamiętać jakie on ma bodźce. Bodźce silniejsze do tego, żeby działać rozważnie ma przedsiębiorca, obojętnie bankowiec, szef firmy produkującej komputery, czy świadczącej jakieś usługi niż polityk, więc w związku z tym prawdopodobieństwo, że będziemy mieli więcej nieostrożnych kroków ze strony polityków, niż ze strony biznesu jest bardzo wysokie, można by je nazwać nawet pewnością.
CS: Na koniec jeszcze prośba i komentarz do bieżącej sprawy, która tak naprawdę jest również pokłosiem tych ostatnich dwudziestu czterech miesięcy, a mianowicie podatek bankowy. Wiele wskazuje na to, że będzie w Polsce wprowadzony od pierwszego stycznia, panu takowy pomysł się podoba czy nie?
JW: Nie podoba mi się w tym sensie, że jest to dalszy ciąg tego, że uznano, że łatwiej jest zabrać pieniądze tym, którzy w powszechnej opinii są uważani za czarnego luda, niż na przykład ciąć wydatki socjalne. Z tego punktu widzenia to jest czysty oportunizm, natomiast wiara w to, że można kogoś ostrzyc, a on się nie będzie bronił, to znaczy nie odbiją sobie przynajmniej części tego w postaci niższych stóp depozytów, wyższych stóp udzielanych kredytów, bądź opłat za korzystanie z usług banków jest iluzją.
CS: Profesor Jan Winiecki - członek Rady Polityki Pieniężnej. Dziękuję bardzo.
JW: Dziękuję.
Źródło:
