Nie ulega wątpliwości, że postępowanie egzekucyjne w administracji (w tym mające na celu windykację zobowiązania podatkowego) ma charakter niezwykle represyjny. Zasadą bowiem jest, że w przypadku znaczącej większości zobowiązań podatkowych organ egzekucyjny może działać z zaskoczenia, to jest bez uprzedniego wystosowania do podatnika wezwania do dobrowolnej zapłaty zaległości podatkowej potwierdzonej decyzją fiskusa. W związku z tym, w celu ochrony praw podatnika w postępowaniu egzekucyjnym w administracji, ustawodawca przewidział generalną zasadę zaskarżalności czynności organów egzekucyjnych realizowaną przy pomocy możliwości złożenia zarzutu albo skargi w postępowaniu egzekucyjnym.
Generalna różnica pomiędzy tymi dwoma środkami zaskarżenia wynika z przepisów określających podstawy, tj. w przypadku zarzutów – art. 34 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, natomiast skargi – art. 54 tejże ustawy. Najprościej rzecz ujmując zarzut w postępowaniu egzekucyjnym przysługuje podatnikowi, jeżeli wystąpiła u niego jedna z enumeratywnie wyliczonych przesłanek tj.
1) wykonanie lub umorzenie w całości albo w części obowiązku, przedawnienie, wygaśnięcie albo nieistnienie obowiązku – należy podkreślić, że jest to grupa typowych zarzutów niweczących postępowanie egzekucyjne definitywnie. Pomimo tego, że organy podatkowe w bardzo skrupulatny sposób dbają o egzekucję swojego roszczenia, zdarza się, że kierują wnioski egzekucyjne niesprawdzając uprzednio zdarzeń prawnych traktowanych przez prawo na równi z zapłatą podatku np. upływ terminów przedawnienia czy też nieistnienie obowiązku podatkowego. Nie ulega również wątpliwości, że sama postawa podatnika może doprowadzić do błędów fiskusa i skierowania egzekucji w sytuacji np. nieistnienia obowiązku podatkowego. Tak więc ta grupa przesłanek jest swoistego rodzaju ostatnią deską ratunku obrony podatnika przed egzekucją o charakterze przymusowym.
Raport specjalny Bankier.plA CO, JEŚLI NIE ZAPŁACĘ?Nie zapłaciłeś podatku PIT, CIT, VAT lub Akcyzy? A może zapomniałeś odprowadzić składki do ZUS? Czy wiesz, co Ci za to grozi i jak zminimalizować kary? Ten raport jest właśnie dla Ciebie! |  |
2) odroczenie terminu wykonania obowiązku albo brak wymagalności obowiązku z innego powodu, rozłożenie na raty spłaty należności pieniężnej – w praktyce, błędy organów podatkowych leżące u podstaw egzekwowania zobowiązania podatkowego np. rozłożonego na raty lub odroczonego wynikają stąd, że nierzadko (w szczególności w dużych urzędach skarbowych) inna komórka zajmuje się decyzjami co do np. rozłożenia na raty, a inna zajmuje się egzekucją. Oznacza to, że błąd jest najczęściej skutkiem słabego przepływu informacji wewnątrz urzędu.
3) określenie egzekwowanego obowiązku niezgodnie z treścią obowiązku wynikającego z orzeczenia – na ten zarzut podatnik będzie mógł się powołać wtedy gdy z doręczonej jemu decyzji będzie wynikało zobowiązanie podatkowe w wysokości mniejszej niż z brzmienia doręczonego tytułu wykonawczego przez komornika skarbowego.
4) błąd co do osoby zobowiązanego – nie wymaga szerszego komentarza, że jeśli fiskus pomyli się co do osoby podatnika, to można, a nawet trzeba, złożyć zarzut na tej właśnie podstawie.
5) niewykonalność obowiązku o charakterze niepieniężnym – przedmiotowy zarzut dotyczy możliwości egzekwowania obowiązków o charakterze niepieniężnym (np. złożenia deklaracji, oświadczenia majątkowego itp.), których termin jeszcze nie nastąpił.
6) niedopuszczalność egzekucji administracyjnej lub zastosowanego środka egzekucyjnego – jest to również grupa przyczyn niwecząca podstawy egzekucji. Powołanie się na ten punkt wymaga po stronie podatnika udowodnienia, że w przypadku danego obowiązku w ogóle nie powinna być wszczęta egzekucja administracyjna.
7) brak uprzedniego doręczenia zobowiązanemu upomnienia – w prawie podatkowym jest to przyczyna, na którą można powołać się niezwykle rzadko bowiem większość zobowiązań podatkowych jako powstałych z mocy prawa nie wymaga do wszczęcia egzekucji uprzedniego doręczenia upomnienia. Doręczenie upomnienia jest konieczne w przypadku egzekucji zobowiązań podatkowych, w których podstawą ustalenia zobowiązania podatkowego jest wydanie decyzji.
8) zastosowanie zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego – powołanie się na tę podstawę zarzutu ma na celu realizację zasady postępowania egzekucyjnego, zgodnie z którą w razie istnienia wielu możliwości zastosowania środków egzekucyjnych, organ egzekucyjny powinien wybrać ten najmniej uciążliwy. Jeżeli np. podatnik dysponuje wkładem oszczędnościowym na rachunku bankowym i prawem własności nieruchomości, to niewątpliwie mniej uciążliwe będzie zajęcie wkładu na rachunku.
9) prowadzenie egzekucji przez niewłaściwy organ egzekucyjny – ten zarzut realizuje obowiązek organów egzekucyjnych przestrzegania właściwości. Jeżeli jednak organ, który nie jest właściwy wszczął egzekucję to powinien umorzyć postępowanie. Niemniej jednak, jeżeli zobowiązanie podatkowe nie uległo przedawnieniu, organ, który jest właściwy będzie mógł wszcząć egzekucję.
10) niespełnienie wymogów określonych w art. 27 ustawy – jest to podstawa co do treści tytułu wykonawczego. Otóż w powołanym przepisie została ściśle uregulowana treść tytułu wykonawczego, która uprawnia organ egzekucyjny do prowadzenia egzekucji. Jeśli tytuł wykonawczy nie zawiera któregoś z elementów, podatnik będzie mógł podnieść zarzut, który jednak nie niweczy bezpowrotnie samej egzekucji. Organ egzekucyjny po uprzednim wystawieniu nowego – już prawidłowego w swej treści – tytułu będzie mógł prowadzić dalej egzekucję.
Podstawy skargi - uregulowanej w art. 54 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji – nie są skonkretyzowane. W praktyce skarga może być oparta na wszystkich innych podstawach niż enumeratywnie wyliczone zarzuty. Tytułem przykładu, podstawą skargi może być zajęcie przez komornika skarbowego przedmiotów urządzenia domowego niezbędnych dla podatnika lub jego rodziny, nie podlegające egzekucji na mocy art. 8 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Termin do wniesienia zarzutów wynosi 7 dni od dnia doręczenia kopii tytułu wykonawczego, natomiast do wniesienia skargi – 14 dni od dnia zakwestionowania danej czynności egzekucyjnej. Zarzut rozpatruje ten sam organ, który prowadzi egzekucję, z tym że w razie negatywnego wyniku jego rozpatrzenia, podatnikowi przysługuje zażalenia do organu wyższego rzędu w terminie 14 dni od wydania postanowienia w przedmiocie zarzutu. Natomiast skargę rozpatruje od razu organ wyższego stopnia, a w razie jej oddalenia, podatnikowi przysługuje skarga do sądu administracyjnego.
Powyżej określone podstawy środków zaskarżenia stosowanych w fazie egzekucyjnej egzekucji zobowiązań podatkowych nasuwają wniosek, iż niewątpliwie warto przynajmniej rozważyć możliwość skorzystania z nich. Niejednokrotnie bowiem organy podatkowe popełniają błędy i prowadzą egzekucję w sprzeczności z przepisami ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Konrad Purski, radca prawny, partner w Rosicki Purski Warulik Ecdf Kancelaria Prawna
Zobacz też:
» A co, jeśli nie zapłacę ZUS-u?
» A co, jeśli nie zapłącę podatku PIT lub CIT?
» A co, jeśli nie zapłacę podatku VAT?
» A co, jeśli nie zapłacę akcyzy?
» Nie płaciłeś podatków? Broń się przed egzekucją
» A co, jeśli nie zapłacę ZUS-u?
» A co, jeśli nie zapłącę podatku PIT lub CIT?
» A co, jeśli nie zapłacę podatku VAT?
» A co, jeśli nie zapłacę akcyzy?
» Nie płaciłeś podatków? Broń się przed egzekucją
Źródło:
