Jedna z debat podczas Europejskiego Forum Rynków Kapitałowych była poświęcona usługom post-transakcyjnym, czyli rozliczaniu i rozrachunkowi transakcji. Uczestnicy byli zgodni co do tego, że pełna harmonizacja w Unii Europejskiej w tej branży to odległa perspektywa. Nieco bliższą jest wprowadzenie rozliczania transakcji w systemie T+1 zamiast T+2 – co powinno ucieszyć inwestorów.
Maciej Trybuchowski, prezes KDPW i KDPW_CCP, przypomniał we wprowadzeniu do dyskusji, że usługi post-trade, choć są niewidoczne dla inwestorów, stanowią fundament funkcjonowania rynków: – Kiedy już transakcja zostanie dokonana i szampan wypity, wówczas branża post-trade wkracza do gry i wykonuje swoją pracę cicho i sprawnie, a czasami sprząta bałagan.
14 izb rozliczeniowych i 32 depozyty
Branża obejmująca izby rozliczeniowe (CCP) oraz depozyty papierów wartościowych (CSD) podobnie jak inne segmenty europejskiego rynku kapitałowego mierzy się z wyzwaniem, jakim jest nadmierna fragmentacja. Jest ona jedną z barier hamujących rozwój rynku kapitałowego na Starym Kontynencie. Różni ekonomiści zwracają na ten fakt uwagę od ponad 20 lat – ostatnio Mario Draghi, były szef Europejskiego Banku Centralnego, w swoim raporcie o konkurencyjności. Jego zdaniem w Unii Europejskiej powinien istnieć tylko jeden depozyt i jedna izba rozliczeniowa.
– W statystykach ESMA z 2024 r. podawaliśmy, że w UE działało 295 miejsc obrotu akcjami oraz 14 izb rozliczeniowych i 32 depozyty. Pomiędzy tym a wizją z raportu Draghiego z jedną izbą i jednym depozytem mamy dość szerokie spektrum, ale jasne jest, że punkt wyjścia nie jest optymalny – wskazał Klaus Loeber, szef komitetu nadzorczego ds. CSD oraz dyrektor ds. CCP w Europejskim Urzędzie Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA).
Regulacje i lokalne potrzeby nie sprzyjają integracji
Przypomniał, że ESMA zarekomendowała, aby ograniczać fragmentację rynku na trzech płaszczyznach – prawnej i regulacyjnej, nadzorczej oraz wewnątrz sektora. – Istnieją pewne produkty, pewne segmenty rynków, które są specyficzne dla danego kraju i wymagają lokalnej wiedzy na temat rynków i środowiska. Ale są również wyraźnie inne obszary, w których nadzór na poziomie UE mógłby działać – stwierdził Loeber.
W dyskusji wzięli udział przedstawiciele dwóch wiodących podmiotów w branży, jakimi są Euroclear i Clearstream. – Sektor jest ogromnie zróżnicowany, ponieważ w Europie działa zarówno największy na świecie depozyt (Euroclear – red.), jak i bardzo małe lokalne podmioty – mówiła Ilse Peeters z Euroclear. – Zauważmy, że w Europie 90 proc. wolumenu post-trade jest skupione w zaledwie trzech infrastrukturach – dodawał Godefroid Lamboray z Clearstream.
Paneliści wskazywali, że integracja branży jest utrudniona przez zróżnicowane przepisy prawne dotyczące np. podatków od papierów wartościowych czy postępowania upadłościowego, co oznacza odmienne traktowanie papierów w systemach depozytowych i clearingowych. Tego typu przeszkody uniemożliwiają osiąganie efektów skali, które są kluczowe w tej branży.
– Nie uważam, że powinniśmy dążyć do pełnej konsolidacji. Lokalne aspekty są bardzo istotne i nie chodzi tylko o kwestie prawne, ale też o konkretne potrzeby klientów – wskazał Maciej Trybuchowski.
Rozliczanie T+1 dopiero w 2027 roku
Dalsza część dyskusji była poświęcona m.in. przejściu rynku kapitałowego na rozliczanie transakcji w systemie T+1, a nie T+2 – co oznacza m.in., że środki po sprzedaży instrumentów trafiałyby na rachunki inwestorów dzień wcześniej niż teraz.
– Skrócenie cyklu rozliczeniowego oznacza większą efektywność i konkurencyjność rynku oraz dostosowanie do zmian zachodzących na arenie międzynarodowej – stwierdził Loeber.
Planowana data wprowadzenia tej zmiany to jednak dopiero 11 października 2027 r. Jak tłumaczyła wcześniej ESMA, odległa data wynika m.in. z konieczności zaangażowania wszystkich uczestników rynku, dostosowania technologii, jak i wprowadzenia zmian regulacyjnych.
Europejskie Forum Rynków Kapitałowych odbywało się 29 stycznia 2025 r. na GPW w Warszawie. Bankier.pl był patronem medialnym wydarzenia.
Maciej Trybuchowski, prezes KDPW i KDPW_CCP
Ideą European Capital Markets Forum, które zorganizowaliśmy w Warszawie w ramach Polskiej Prezydencji w Radzie UE, jest podkreśleniem znaczenia rynków kapitałowych w dalszym rozwoju europejskiej gospodarki. A ponieważ Europa działa na innych zasadach niż Stany Zjednoczone, czy Chiny, nie może ślepo naśladować innych rynków, tylko znaleźć swoją najbardziej odpowiednią ścieżkę rozwoju dla rynków kapitałowych.
Panel „Post-Trade Harmonisation in Europe: What has already been done? What is there left to do?”, którego gospodarzem była Grupa KDPW, poświęcony został kwestiom związanym ze sferą post-transakcyjną, czyli europejskim rynkiem izb rozliczeniowych i centralnych depozytów papierów wartościowych. Należy zdać sobie bowiem sprawę z faktu, że to głównie te instytucje odpowiadają za efektywność rynków kapitałowych. Zapewniają bezpieczeństwo i terminowość rozliczeń zawieranych transakcji, odpowiadają za przepływy papierów wartościowych oraz pieniądza, także w obszarze transgranicznym.
W dyskusji staraliśmy się wskazać optymalny z punktu widzenia wszystkich rynków kapitałowych – dużych i małych, bardziej lub mniej rozwiniętych – schemat dalszego rozwoju, który wcale nie polega na stworzeniu jednego centralnego depozytu papierów wartościowych oraz jednej izby rozliczeniowej dla całej Unii Europejskiej. Takie rozwiązanie mogłoby wręcz przynieść odwrotny skutek, hamując rozwój mniejszych rynków oraz odcinając finansowanie dla małych i średnich spółek.
Polski rynek kapitałowy nie rozwinąłby się w takim rozmiarze jak funkcjonuje on obecnie dla małych i średnich spółek, gdyby nie lokalne instytucje stymulujące zainteresowanie polskich inwestorów i które jednocześnie inwestują w rozwój polskiego rynku kapitałowego. Pomimo istniejącej fragmentacji w Europie udział zagranicznych inwestorów w obrotach na głównym rynku GPW wyniósł aż 67% w I półroczu 2024 r. Z punktu widzenia instytucji post-transakcyjnych należy usuwać bariery związane z rozrachunkiem transgranicznym, w tym poprzez zmianę regulacji w zakresie prawa własności papierów wartościowych, prawa korporacyjnego, prawa podatkowego oraz dalszą harmonizację praktyk rynkowych w zakresie obsługi zdarzeń korporacyjnych w UE. Wszystkie te obszary regulowane są bowiem przez jurysdykcje krajowe i różnią się od siebie, wpływając na procesy rozrachunku. Dzisiejsze rozwiązania technologiczne pozwalają na współpracę operacyjną między instytucjami depozytowymi czy rozliczeniowymi, bez konieczności tworzenia jednego podmiotu. Na przeszkodzie stoją jednak często czynniki prawne.
