Co zrobić, aby uniknąć żenujących kłótni rodzinnych o podział majątku po swojej śmierci? Co zrobić, jeśli chcemy inaczej rozporządzić swoją własnością niż wynikałoby to z dziedziczenia ustawowego? Wystarczy spisać testament, a więc rozporządzić własnym majątkiem na wypadek śmierci.
W Polsce wciąż o wiele częściej niż z testamentami mamy do czynienia z dziedziczeniem ustawowym po śmierci bliskich nam osób. Co więcej, sam testament kojarzony jest wyłącznie ze śmiercią, gdy tymczasem na Zachodzie i w USA spisanie własnej woli jest o wiele częstsze i coraz powszechniejsze nawet wśród osób, które dopiero co osiągnęły pełnoletność. O spisaniu testamentu warto pomyśleć odpowiednio wcześniej, tym bardziej, że w każdej chwili można go odwołać albo zmienić jego zapisy. Skutki prawne wywiera on dopiero po naszej śmierci.
- Należy także pamiętać, że testament w każdej chwili można odwołać lub zmienić, np. poprzez sporządzenie nowego, w którym zaznaczymy co zmieniamy lub, że jest to całkowicie nowy testament odwołujący stary - mówi Ksawery Skrzypek, z kancelarii Łatała i Wspólnicy. Małżeństwa powinny jednak wiedzieć, że małżonkowie nie mogą sporządzić jednego wspólnego testamentu. Każdy z nich musi sporządzić swój własny dokument.
Kto może napisać testament?
Testament może napisać każda osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Zdolność taką posiadają osoby, które nie zostały ubezwłasnowolnione decyzją sądu, a ukończyły 18 rok życia lub przed ukończeniem tego wieku a po ukończeniu 16 lat zawarły związek małżeński.
W jakiej formie?
Istnieją trzy podstawowe sposoby sporządzenia testamentu.
- Testament notarialny - sporządzony przez notariusza w formie aktu notarialnego.
- Testament własnoręczny (holograficzny) - jak sama nazwa wskazuje, musi on być w całości spisany własnoręcznie, nie może być wydrukiem komputerowym opatrzonym jedynie podpisem, nie może także zostać spisany przez np. żonę czy dziecko, a jedynie podpisany przez testatora. Dokument może zostać sporządzony w znanym spadkodawcy języku - niekoniecznie musi być to język polski. - Własnoręczność sporządzenia podpisu w trakcie postępowania spadkowego może sprawdzić sąd, powołując w tym celu biegłego grafologa - mówi Ksawery Skrzypek.
- Oświadczenie o ostatniej woli złożone w obecności 2 świadków, tzw. testament allograficzny (ustny) - przewodniczącego zarządu jednostki samorządu terytorialnego, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego. Mają oni obowiązek spisać owe oświadczenie w formie protokołu, który spadkodawca oraz świadkowie winni podpisać.
Istnieją także testamenty szczególne, sporządzane w sytuacji rychłej śmierci spadkodawcy, kiedy niemożliwe jest już spisanie przez niego tego dokumentu samodzielnie, pisemnie i odręcznie. Zalicza się tu testament ustny, tzw. testament podróżny (powstaje na polskim statku morskim lub powietrznym) oraz wojskowy.
Co powinien zawierać testament?
Dobrze, żeby z dokumentu jasno wynikało, że jest to zapis ostatniej woli. Ułatwi to zatytułowanie go słowem "testament".
Następnie spadkodawca winien wskazać spadkobierców, zaznaczając jakie elementy majątku otrzymają. Można to zrobić w następującej formie: "Ja, niżej podpisany (imię, nazwisko), oświadczam, że do spadku po mnie powołuję niniejszym następujące osoby..." .
Właściwie sporządzony testament powinien zawierać datę sporządzenia i podpis spadkodawcy. - Jednak brak daty nie stanowi podstawy unieważnienia testamentu. Data może pomóc w ustaleniu w jakim stanie znajdował się spadkodawca w momencie sporządzenia testamentu - zaznacza Ksawery Skrzypek z kancelarii Łatała i Wspólnicy.
Kiedy testament jest nieważny?
Dokument jest nieważny, gdy został sporządzony:
- przez osobę, która nie ukończyła 18 roku życia,
- przez osobę, która jest ubezwłasnowolniona,
- przez przez osobę, która działała w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli;
- pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści
- pod wpływem groźby
- jeśli nie został opatrzony podpisem - komentuje Ksawery Skrzypek.
Co, jeśli testamentu nie ma?
Jeśli testament nie istnieje albo jeśli jest nieważny, zastosowanie będą miały reguły dziedziczenia ustawowego. Kto w takiej sytuacji dziedziczy?
- żona lub mąż osoby zmarłej
- zstępni - dzieci, wnuki lub prawnuki;
- rodzice
- rodzeństwo
- zstępni rodzeństwa - bratankowie, siostrzeńcy, a także ich dzieci.
Jeśli nie ma osób wyżej wymienionych, majątek ustawowo przechodzi na rzecz gminy lub Skarbu Państwa.
Aby odebrać spadek zapisany w testamencie, spadkobiercy powinni złożyć w sądzie rejonowym wniosek o stwierdzenie nabycia spadku i uzyskać takie postanowienie.
Powinniśmy poinformować kogoś bliskiego bądź zaufanego o tym, że testament istnieje. W przeciwnym razie nasza wola może zostać niespełniona i dojdzie do dziedziczenia ustawowego.
