Podaż i popyt
Giełda to miejsce, gdzie w oparciu o wymogi prawa zostały stworzone warunki dla koncentracji popytu i podaży instrumentów finansowych. Na podstawie zleceń kupna i sprzedaży składanych przez uczestników rynku ustalane są ich obiektywne kursy. Jest to więc rynek kierowany zleceniami.Nadzór nad przebiegiem i porządkiem sesji giełdowej sprawuje przewodniczący sesji, którym jest pracownik lub członek zarządu giełdy. Przewodniczący sesji może rozstrzygać spory związane z jej przebiegiem i porządkiem, które wymagają niezwłocznego rozstrzygnięcia.
Aby system funkcjonował efektywnie wymagana jest odpowiednia płynność obrotu. Może być ona w niektórych przypadkach nie wystarczająca. Stąd, dla jej utrzymania, domy maklerskie, a także inne firmy inwestycyjne pełnią funkcję animatorów rynku lub animatorów emitentów. Ich działalność polega na składaniu zleceń kupna lub sprzedaży danego instrumentu na własny rachunek.
Do obrotu giełdowego mogą być dopuszczone instrumenty finansowe pod warunkiem, że:
- Komisja Nadzoru Finansowego zatwierdziła prospekt emisyjny,
- ich zbywalność jest nie ograniczona,
- w stosunku do emitenta instrumentu nie toczy się postępowanie upadłościowe lub likwidacyjne.
Rynki i segmenty
Na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie funkcjonują dwa rynki: podstawowy (urzędowy) i równoległy (nieurzędowy).Na rynku podstawowym mogą być notowane akcje spełniające ustanowione przez giełdę warunki odpowiedniego rozproszenia oraz których emitenci ogłaszali sprawozdania finansowe za ostatnie trzy lata obrotowe. Inne instrumenty, które mogą być dopuszczone do notowań na rynku podstawowym to: obligacje, listy zastawne, certyfikaty inwestycyjne , produkty strukturyzowane, prawa pierwszeństwa z obligacji, instrumenty pochodne.
Na rynku równoległym mogą być notowane akcje małych spółek oraz inne instrumenty finansowe, których skala obrotu oraz płynność jest niższa niż na rynku podstawowym.
Spółki notowane na giełdzie zostały podzielone na trzy segmenty: 5 PLUS, 50 PLUS i 250 PLUS. Do segmentu 5 PLUS należą akcje spółek o kapitalizacji do 50 mln EUR. Spółki o kapitalizacji od 50 do 250 mln EUR znajdują się w segmencie 50 PLUS. W segmencie 250 PLUS znajdują się spółki o kapitalizacji powyżej 250 mln EUR.
Rodzaje notowań
Notowania na sesjach giełdowych odbywają się w systemie: ciągłym (notowania ciągłe) oraz kursu jednolitego (fixing).Podstawowym kryterium dla ustalenia systemu notowań dla danego instrumentu finansowego jest płynność obrotu. Jeżeli na rynku jest trudno o uzyskanie wymaganej płynności w obrocie danym instrumentem finansowym, wówczas emitent może podpisać umowę z domem maklerskim, który będzie pełnił funkcję animatora emitenta.
Notowania ciągłe
W tym systemie notowane są następujące instrumenty:
- akcje spółek o dużej płynności oraz akcje NFI,
- akcje spółek wprowadzanych na rynek podstawowy,
- prawa pierwszeństwa z obligacji,
- obligacje skarbowe i korporacyjne,
- certyfikaty inwestycyjne,
- produkty strukturyzowane,
- prawa poboru z akcji notowanych w systemie notowań ciągłych,
- prawa do akcji (PDA), które będą notowane w systemie notowań ciągłych,
- instrumenty pochodne - kontrakty terminowe, opcje, jednostki indeksowe.
Przy kolejności realizacji zleceń obowiązują dwa kryteria: cena i czas złożenia zlecenia. Jeżeli na realizację oczekują dwa zlecenia o takiej samej cenie realizacji, jako pierwsze będzie zrealizowane to, które wpłynęło do arkusza zleceń wcześniej.
Kurs jednolity
W tym systemie notowane są następujące instrumenty:
- akcje spółek o małej płynności,
- prawa poboru z akcji, które są notowane wg kursu jednolitego,
- prawa do akcji, które będą notowane wg kursu jednolitego,
- produkty strukturyzowane.
W obu przypadkach modyfikacja może polegać jedynie na: (i) zwiększeniu wolumenu złożonego zlecenia, (ii) zwiększeniu limitu ceny w zleceniach kupna, (iii) zmniejszeniu limitu ceny w zleceniach sprzedaży.
Fazy sesji
Przed rozpoczęciem notowań ciągłych ustalany jest kurs otwarcia (pierwszy fixing) na podstawie zleceń, które wpłynęły w ostatniej fazie dnia poprzedniego oraz w danym dniu. Drugi fixing ma miejsce na zakończenie sesji.Kurs z drugiego fixingu jest szczególnie istotny, gdyż na jego podstawie następuje ocena danej sesji. Jest on również brany pod uwagę przy wycenie portfeli akcji oraz stanowi kurs odniesienia (A14) dla następnej sesji. Jeżeli na drugim fixingu nie dojdzie do zawarcia transakcji, wówczas kursem zamknięcia jest kurs ostatniej transakcji z danej sesji.
| Fazy sesji - notowania jednolite z dwoma fixingami | ||
| Faza przed otwarciem | 8.30-11.00 | Przyjmowanie zleceń na otwarcie sesji, brak transakcji |
| Interwencja | 11.00-11.15 | Zlecenia nie są przyjmowane, animator rynku modyfikuje swoje wcześniejsze zlecenia celem poprawy płynności papieru, jeśli papier nie ma animatora, wszyscy uczestnicy rynku mogą modyfikować wcześniejsze zlecenia. |
| Otwarcie | 11.15 | Określenie kursu jednolitego (I. fixing). |
| Dogrywka | 11.15-11.45 | Przyjmowanie i realizacja zleceń po cenie równej kursowi jednolitemu. |
| Faza przed zamknięciem | 11.45-14.45 | Przyjmowanie zleceń na drugie otwarcie, brak transakcji. |
| Interwencja | 14.45-15.00 | Zlecenia nie są przyjmowane, animatorzy rynku modyfikują swoje wcześniejsze zlecenia celem poprawy płynności. Jeżeli papier nie ma animatora, wszyscy uczestnicy rynku mogą modyfikować wcześniejsze zlecenia. |
| Otwarcie | 15.00 | Określenie kursu jednolitego (II. fixing). |
| Dogrywka | 15.00-15.30 | Przyjmowanie i realizacja zleceń po cenie równej kursowi jednolitemu. |
| Faza przed otwarciem następnej sesji | 15.30-16.35 | Przyjmowanie zleceń na otwarcie następnej sesji. |
| Fazy sesji - notowania ciągłe (z wyłączeniem instrumentów pochodnych) | ||
| Faza przed otwarciem | 8.00-9.30 | Przyjmowanie zleceń na otwarcie sesji. |
| Otwarcie | 9.30 | Ustalenie kursu otwarcia (I. fixing). |
| Faza notowań ciągłych | 9.30-16.10 | Przyjmowanie i realizacja zleceń maklerskich. |
| Faza przed zamknięciem | 16.10-16.20 | Przyjmowanie zleceń na zamknięcie, brak transakcji. |
| Zamknięcie | 16.20 | Określenie kursu na zamknięciu (II. fixing). |
| Dogrywka | 16.20-16.30 | Przyjmowanie i realizacja zleceń po cenie równej kursowi zamknięcia. |
| Faza przed otwarciem następnej sesji | 16.30-16.35 | Przyjmowanie zleceń na otwarcie następnej sesji. |
| Fazy sesji - notowania ciągłe instrumentów pochodnych | ||
| Faza przed otwarciem | 8.00-9.00 | Składanie zleceń na otwarcie kolejnej sesji. |
| Otwarcie | 9.00 | Ustalenie kursu otwarcia (I. fixing). |
| Faza notowań ciągłych | 9.00-16.10 | Przyjmowanie i realizacja zleceń maklerskich. |
| Faza przed zamknięciem | 16.10-16.20 | Przyjmowanie zleceń na zamknięcie, brak transakcji. |
| Zamknięcie | 16.20 | Określenie kursu na zamknięciu (II. fixing). |
| Dogrywka | 16.20-16.30 | Przyjmowanie i realizacja zleceń po cenie równej kursowi zamknięcia. |
| Faza przed otwarciem następnej sesji | 16.30-16.35 | Przyjmowanie zleceń na otwarcie następnej sesji. |
W trakcie wyznaczania kursu otwarcia/zamknięcia a także podczas notowań ciągłych może dojść do sytuacji, gdy złożone zlecenie doprowadziłoby do zawarcia transakcji po kursie, wykraczającym poza dopuszczalne widełki. Wówczas następuje automatyczne zawieszenie notowań oraz rozpoczyna się mini faza "równoważenie rynku". W trakcie jej trwania można składać dodatkowe zlecenia kupna i sprzedaży oraz anulować i modyfikować wcześniej złożone zlecenia. Jeżeli wskutek równoważenia został określony kurs mieszczący się w widełkach, następuje ogłoszenie kursu równowagi i wznowienie notowań.
Jeżeli podczas równoważnia nie udało się wyznaczyć kursu mieszczącego się w dopuszczalnych widełkach, wówczas przewodniczący sesji może rozszerzyć widełki lub ogłosić kurs nietransakcyjny.
Źródło:
