5 ważnych rzeczy, które musisz wiedzieć o nowym „rozdaniu” funduszy europejskich

Zbliża się nowe „rozdanie”funduszy europejskich. W ramach tej perspektywy finansowej na lata 2021-2027 Polska może otrzymać nawet 160 mld euro. Przedstawiamy pięć rzeczy, które musisz wiedzieć, aby dobrze przygotować się do zdobycia dotacji.

Nowe programy z funduszy europejskich

W nadchodzących latach przedsiębiorcy będą mogli skorzystać z kolejnych partii wsparcia unijnego dostępnego w ramach nowych programów. Jednym z nich jest FENG, czyli Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki. Warto podkreślić, że ponad połowa środków z tego programu będzie przeznaczona na dotacje dotyczące wdrażania innowacji w firmach.

W kolejnych latach kontynuowany będzie program dla makroregionu Polski Wschodniej – FEPW (Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej). Istotnym elementem jest rozszerzenie zakresu geograficznego programu o Mazowsze, z wyłączeniem Warszawy i otaczających stolicę powiatów.

W nowej perspektywie finansowania z funduszy europejskich, podobnie jak w poprzednich latach, będzie 16 Programów Regionalnych. W tego typu programach unijne środki pieniężne są zarezerwowane w wyznaczonych kwotach dla poszczególnych województw w Polsce. Szesnaście Programów Regionalnych jest wsparciem zarówno dla start-upów, jak i innowacyjnych przedsięwzięć w szczególności wpisujących się w Regionalne Inteligentne Specjalizacje dla danego województwa.

Program Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki obejmuje przede wszystkim dotacje na: innowacje w przedsiębiorstwach, tzw. projekty modułowe oraz projekty wpisujące się w tzw. Krajowe Inteligentne Specjalizacje (KIS). FENG to również wsparcie dla start-upów, kontynuacja instrumentów finansowych, inwestycji za pośrednictwem funduszy Venture Capital (VC). Dodatkowy zastrzyk środków pieniężnych z Funduszy Europejskich umożliwia kontynuowanie inwestycji w ciekawe przedsięwzięcia biznesowe. Program Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki będzie w dalszym ciągu umożliwiał skorzystanie z oferty rozwiązań wspierających przedsiębiorstwa, które sprawdziły się w poprzednich latach – przykładowo dostępny będzie kredyt technologiczny.

Jak wskazuje Ministerstwo Rozwoju i Technologii, inteligentne specjalizacje mają przyczyniać się do transformacji gospodarki krajowej poprzez jej unowocześnianie, przekształcanie strukturalne, zróżnicowanie produktów i usług oraz tworzenie innowacyjnych rozwiązań społeczno-gospodarczych, również wspierających transformację w kierunku gospodarki efektywnie wykorzystującej zasoby, w tym surowce naturalne.

W ramach Programu Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej kontynuowana będzie oferta Platform Startowych dla nowych pomysłów, tj. kompleksowego wsparcia dla start-upów, które chcą prowadzić działalność na terenie makroregionu Polski Wschodniej (pięć województw Polski Wschodniej plus mazowieckie, ale z wyłączeniem Warszawy i otaczających ją powiatów). W ramach programu pomoc udzielana jest już na etapie inkubacji pomysłu i jest połączona z możliwością starania się o dotację inwestycyjną dla tych firm, które tę inkubacje zakończą pozytywnie. Dodatkowo wsparcie dla przedsiębiorstw będzie stawiało na Gospodarkę Obiegu Zamkniętego (GOZ), automatyzację i robotyzację oraz innowacje przez nowocz­­­esne wzornictwo uwzgledniające zasady uprojektowania. Warto również podkreślić, że inwestycje w Polsce Wschodniej mają mocno wspierać realizację założeń Europejskiego Zielonego Ładu.

Prace badawczo-rozwojowe przepustką do funduszy europejskich

Największa pula funduszy europejskich przewidzianych na najbliższe lata zostanie skierowana do firm, które planują przygotować produkty i usługi w oparciu o wyniki prac badawczo-rozwojowych. Chodzi tutaj zatem o promowanie wśród przedsiębiorców i firm innowacji. Dlatego, jak wspominaliśmy już wcześniej, ponad połowa środków z programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki będzie przeznaczona na ten cel.

W ramach priorytetów FENG, jak stwierdzają oficjalne dokumenty programu, będą wspierane projekty obligatoryjnie obejmujące prowadzenie prac B+R, lub/i w zakresie rozbudowy potencjału do prowadzenia badań (czyli infrastrukturę B+R).

Przedsiębiorca będzie miał wybór, w jaki sposób przeprowadzi prace badawczo rozwojowe, które będą podlegały finansowaniu funduszami unijnymi. Warto zaznaczyć, że nie będzie musiał prowadzić tych prac samodzielnie. Możliwe są następujące warianty:

• samodzielnie przeprowadzenie prac B+R,
• przeprowadzenie prace B+R wspólnie z jednostką badawczo-rozwojową, uczelnią, instytutem badawczym,
• zlecenie wykonanie prac B+R zewnętrznej jednostce,
• zakup wyników prac B+R celem ich wdrożenia.

Ważne jest, że pierwsze trzy warianty mogą być sfinansowane z dotacji z funduszy europejskich. Natomiast w przypadku czwartego wariantu - zakupu wyników prac B+R - dotacja unijna tego nie obejmie. W tym przypadku fundusze unijne będą mogły być jednak przeznaczone na wdrożenie zakupionych wyników prac.

Wsparcie z funduszy ma być skierowane nie tylko do podmiotów, które już są aktywne na polu innowacji, ale także do firm nowych w tym obszarze. Na fundusze unijne mogą się „załapać” także firmy, które nie mają jeszcze pomysłu na nowy, innowacyjny produkt lub usługę. Wszystko dzięki programowi Innovation Coach, działającemu w ramach Centrum Projektów Badawczych UE Instytutu Podstawowych Problemów Techniki Polskiej Akademii Nauk. Innovation Coach polega na bezpłatnym wsparciu ekspertów w inicjowaniu działalności prac B+R w firmach, które nie mają doświadczenia i wiedzy w tym zakresie.

O tym, jak wygląda taka pomoc, opowiadała portalowi Bankier.pl Katarzyna Walczyk-Matuszyk, kierująca programem Innovation Coach: „Na początku zapraszamy przedsiębiorstwo do pogłębionych konsultacji z jedną z naszych konsultantek. Jest to wywiad, podczas którego sprawdzane są warunki formalne, poznane i określone zostają potrzeby przedsiębiorstwa oraz poziom dojrzałości pomysłu. (…) Jeżeli uznamy, że jest to sam pomysł na wstępnym etapie, wówczas mamy idealnego kandydata do udziału w projekcie Innovation Coach. Firmie zostanie przydzielony odpowiedni coach, który będzie specjalistą z danej dziedziny (…) Zostanie wygenerowany pomysł na innowacje, plan wdrożeniowy innowacji oraz wskazany zespół badawczy, który posiada niezbędne kompetencje związane z planowaną innowacją (…) Firma otrzyma również indywidualne rekomendacje związane z procesem wdrożenia innowacji. Przedsiębiorstwo samodzielnie zdecyduje, czy będzie chciało skorzystać z zaproponowanego rozwiązania.”

Więcej informacji o programie Innovation Coach można znaleźć w wywiadzie Alana Bartmana „Brak planu nie przekreśla szans na dotacje. Ekspert doradzi, jak postawić na innowacje”.

Podkreślić wypada, że myśląc o innowacjach, nie należy ograniczać się do firm zajmujących się nowymi technologiami. Fundusze europejskie są dla wszystkich, a innowacje można wprowadzać również w firmach z tzw. starej gospodarki. Przykłady takich innowacji pokazywaliśmy w tekście „Innowacje to nie tylko Hi-Tech. Tradycyjne branże też potrafią zaskoczyć”

Wsparcie realizacji założeń Europejskiego Zielonego Ładu

Jednym z „koników” Unii Europejskiej jest od wielu już lat dbanie o środowisko. Według nowej strategii unijnej Europa ma się stać do 2050 r. pierwszym kontynentem, który będzie, jak to określono, neutralny klimatycznie. Temu ma służyć wprowadzany przez instytucje unijne Europejski Zielony Ład (EZL). Strategia ta znalazła także odzwierciadlenie w funduszach europejskich. Część z nich ma być przeznaczona na dofinansowanie projektów, które mają wspierać realizację EZL. Projekty powinny wpisywać się w dwa hasła: Gospodarkę Obiegu Zamkniętego i ekoprojektowanie.

Gospodarka Obiegu Zamkniętego

Gospodarka Obiegu Zamkniętego to rodzaj gospodarki cyrkularnej (opartej m.in. o recycling i upcykling), której założeniem jest rozsądne i efektywne zarządzanie surowcami i odpadami. Chodzi przede wszystkim o to, żeby zbierać i segregować jak najwięcej odpadów, z których potem można odzyskać jak najwięcej surowców nadających się do ponownego przetworzenia. Zużyte produkty takie jak opakowania, butelki, odpady z tworzyw sztucznych, szkło, spodnie, bluzy, a nawet panele fotowoltaiczne można przetworzyć ponownie i zrobić z nich nowe produkty. Dzięki temu minimalizujemy poziom odpadów (mamy czystsze środowisko) i maksymalizujemy poziom surowców, z których powstają nowe produkty.

Dotacje na projekty związane z GOZ firmy znajdą m.in. w ramach Programu Funduszy Europejskich dla Polski Wschodniej. Będą to pieniądze przeznaczone nie tylko na zakup nowych technologii i wdrożenie konkretnych rozwiązań, ale także na doradztwo, w ramach którego branżowi eksperci pomogą przygotować szyty na miarę plan wdrożenia GOZ w danej firmie. Dodatkowo najprawdopodobniej można się spodziewać konkursu dedykowanego GOZ w ramach projektów modułowych FENG (projektom modułowym poświęcona jest kolejna część tekstu). Natomiast Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości przeznaczy unijne środki na projekty, których celem będzie uświadamianie firmom korzyści ekonomicznych i marketingowych z wprowadzania GOZ.

Wsparcie unijne na GOZ nie będzie jednak ograniczone tylko do firm działających na obszarze pięciu województw Polski Wschodniej. Dofinansowanie projektów, które stawiają w centrum GOZ, znajdzie się także w ramach programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki. Wynika to z faktu, że GOZ to jedna z Krajowych Inteligentnych Specjalizacji (KIS 7. w ramce na początku tekstu). Aby zakwalifikować się na dotacje na innowacje w ramach programu FENG, projekt musi się wpisywać w jedną z KIS.

GOZ znajdzie również swoje miejsce w ramach programu Europejskie dla Rozwoju Społecznego. Będą tam dostępne fundusze na szkolenia i usługi doradcze dla pracowników i firm dotyczące zerowej i niskiej emisyjności oraz GOZ.

Ekoprojektowanie i nowoczesne wzornictwo

Pisaliśmy wcześniej o funduszach przeznaczonych na innowacje, których otrzymanie będzie uzależnione od uwzględnienia w projekcie prac badawczo-rozwojowych. Jest jednak jeden wyjątek od tej reguły. Fundusze na innowacje będzie można także wykorzystać na projekty, których celem będą nowe produkty i usługi konstruowane na bazie nowych strategii wzorniczych. Ta oferta funduszy jest jednak ograniczona regionalnie – występuje tylko w ramach programu Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej.

Z funduszy europejskich firma może sfinansować doradztwo ekspertów, projektantów (też artystów np. z ASP), żeby opracować nową strategię wzorniczą, a następnie wdrożyć jej założenia, w tym nawet sfinansować nowa linię produkcyjną dopasowana do prototypu nowego produktu.

Jest jeden warunek – nowe produkty i usługi muszą być zgodne z zasadą ekoprojektowania. Chodzi o to, aby produkty były trwalsze, niezawodne, wielokrotnego użytku, ulepszane, naprawialne, łatwiejsze w utrzymaniu, odnawianiu i recyklingu oraz energooszczędne.

Jak widać, także i tutaj wkrada się Europejski Zielony Ład. Zgodnie bowiem z nowym pakietem unijnych rozporządzeń wspierających EZL zaproponowanych 30 marca 2022 r. produkty zrównoważone mają stać się normą w Unii Europejskiej. Dodatkowo jako konsumenci mamy mieć prawo do pełnej informacji nt. wpływu danego produktu na środowisko – ma temu służyć powołanie do życia tzw. Cyfrowego Paszportu Produktu. Ułatwi on naprawę lub recykling produktów oraz śledzenie substancji budzących obawy w łańcuchu dostaw. To na razie propozycje legislacyjne, niemniej jednak pokazują pewien trend, w którym zmierza UE.

Projekty modułowe

To nowość i swoista rewolucja w podejściu do tworzenia wniosków o unijne dotacje na projekty innowacyjne, która ma przyspieszyć proces pozyskania środków unijnych. Dotychczas przedsiębiorcy składali kilka różnych wniosków, nawet jeśli dotyczyły one jednego innowacyjnego produktu czy usługi. Teraz będzie jeden wniosek, który składa się z kilku części, nazwanych modułami. Przedsiębiorca może uwzględnić w nim wszystkie działania dotyczące opracowania i wdrożenia innowacji.

Moduły są z góry narzucone. Jest ich siedem, w tym dwa obowiązkowe i pięć fakultatywnych. Spośród modułów obowiązkowych we wniosku o dotacje powinien znaleźć się przynajmniej jeden z nich. Reszta zależy już od inwencji wnioskodawcy.

Moduły obowiązkowe to:

• przeprowadzenie prac B+R,
• moduł związany z wdrożeniem wyników prac B+R.

W przypadku modułu prace B+R dofinansowanie można przeznaczyć na badania przemysłowe i prace rozwojowe. Wdrożenie oznacza wdrożenie albo prac B+R zrealizowanych w module obowiązkowym, albo zrealizowanych bądź zakupionych wcześniej.

Moduły fakultatywne:

• dofinansowanie stworzenia i rozwoju centrów badawczo-rozwojowych w ramach modułu infrastruktura B+R,
• cyfryzacja, np. wykorzystanie big data w procesie produkcji, internet rzeczy, rozwój cyberbezpieczeństwa,
• zazielenienie, tj. przykładowo rozwiązania umożliwiające recykling odpadów, zastępowanie lub zmniejszanie substancji szkodliwych w produktach,
• wejście na rynki zagraniczne, tj. internacjonalizacja, w tym komercjalizacja prac B+R za granicą, promocja produktów i usług za granicą, ochrona praw własności przemysłowej zagranicą,
• szkolenia i poszerzanie wiedzy i umiejętności w obszarze między innymi transformacji w kierunku przemysłu 4.0, zarządzania innowacjami, obsługi infrastruktury badawczej.

Kiedy ruszają pierwsze konkursy?

Przedsiębiorcy już wkrótce będą mogli składać wnioski o otrzymanie wsparcia z funduszy europejskich. W nowej perspektywie funkcjonuje inny niż dotychczas podział zadań pomiędzy instytucjami dotychczas zaangażowanymi w dystrybucję funduszy europejskich na innowacje dla firm. W związku z tym dla programu FENG:

• nabór wniosków składanych przez MŚP lub ich konsorcja będzie prowadziła Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP),
• nabór wniosków składanych przez: duże firmy i ich konsorcja, konsorcja dużych przedsiębiorstw z uczelniami czy jednostkami B+R oraz przez MŚP w konsorcjach z  uczelniami czy jednostkami B+R będzie prowadziło Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBiR).

Starty naborów w pierwszych konkursach planowane są w czwartym kwartale tego roku (listopad-grudzień). Zgodnie z zapowiedziami będzie to składanie wniosków o wsparcie w ramach Funduszy Europejskich dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG).

Alan Bartman, Marcin Dziadkowiak, Dominika Florek, Agata Wojciechowska

Źródło: