Cash pooling jako metoda poprawy efektywności
Jednym z podstawowych zadań osób odpowiedzialnych za zarządzanie finansami dużego przedsiębiorstwa lub holdingu (grupy przedsiębiorstw powiązanych kapitałowo) jest dążenie do minimalizacji kosztów, pozyskiwanie źródeł finansowania oraz maksymalizacja korzyści z posiadanej gotówki.Koszty finansowe w znacznym stopniu związane są z koniecznością wykorzystania kapitału obcego. Najbardziej popularnym sposobem pozyskania środków zewnętrznych na finansowanie działalności operacyjnej każdego przedsiębiorstwa jest krótkoterminowy kredyt bankowy. Pozwala on na uzupełnienie czasowego niedoboru środków, jednak pociąga za sobą konieczność ponoszenia związanych z nim kosztów. Podstawowym kosztem kredytu jest oprocentowanie, które kredytobiorca musi zapłacić za możliwość korzystania ze środków banku.
W sytuacji, kiedy jednostka ma skomplikowaną, rozbudowaną strukturę organizacyjną, często wchodzące w jej skład przedsiębiorstwa w różnym stopniu korzystają z finansowania zewnętrznego. W niektórych z nich występują wolne środki, które są lokowane na rachunkach depozytowych, inne zaś są zadłużone. Zawsze pomiędzy oprocentowaniem lokat i kredytów jest różnica - marża pozwalająca pokryć koszty obsługi oraz będąca wynagrodzeniem banku za pośredniczenie i organizowanie transakcji.
Metody i sposoby zastosowania cash poolingu
Optymalizacja wykorzystania środków będących do dyspozycji przedsiębiorstwa lub holdingu na kilku rachunkach może następować przez:
l kompensowanie odsetek (interest pooling, netting),
l koncentrację środków na rachunku podstawowym (zero balancing).
BR> Pierwsza metoda polega na kalkulowaniu odsetek na podstawie zbilansowanego salda zadłużenia (środków), bez konieczności dokonywania transferów pomiędzy rachunkami. Naliczone odsetki nie są w tym przypadku oparte na saldach poszczególnych rachunków, ale na sumie sald dodatnich i ujemnych. Stany środków na poszczególnych rachunkach pozostają, pomimo skumulowania dla celu naliczania odsetek, bez zmian.
Druga metoda wiąże się z koniecznością dokonywania transferów środków z rachunków pomocniczych na rachunek główny. Transfery te następują automatycznie na koniec każdego dnia, po każdej transakcji lub też po przekroczeniu określonego limitu. Saldo rachunku głównego stanowi podstawę naliczania odsetek. Obie metody mają zalety, jak również i wady, które należy uwzględnić przy podejmowaniu decyzji oraz wyborze formy kompensacji. Zdarzają się przypadki, w których automatyczny transfer środków uniemożliwia np. rozliczenie i identyfikację źródła przychodów. W obu jednak przypadkach występują problemy ze stworzeniem bezpiecznego i spójnego systemu rozliczania odsetek, organizacji przepływu środków oraz kalkulacji kosztów operacji.
Działające na polskim rynku banki, prowadzące obsługę klientów instytucjonalnych, posiadają w swojej ofercie produkty finansowe, których istota i zastosowanie oparte są na konstrukcji cash poolingu. Najczęściej są to: l rachunek koncentryczny, który ma zastosowanie w przedsiębiorstwach wielooddziałowych; jego istotą jest przesyłanie na koniec dnia wszystkich środków na rachunek główny, w ramach którego przedsiębiorstwo posiada limit kredytowy bądź też tworzona jest lokata; jego bardziej zaawansowaną formą jest rachunek skonsolidowany, który na warunkach określonych w umowie pozwala na przekazywanie całości lub części środków z powrotem na rachunki pomocnicze;
l netting sald rachunków w ramach jednostki gospodarczej, który eliminuje konieczność transferu środków pomiędzy rachunkami;
l cash pooling kredytowo-depozytowy, który polega na tworzeniu z wolnych środków lokat dostępnych jako kredyt o podobnym oprocentowaniu; metoda ta może być stosowana w przypadku wyodrębnionych organizacyjnie przedsiębiorstw w ramach holdingu; zazwyczaj bilansowanie w tym przypadku, tworzenie depozytów w jednym przedsiębiorstwie i kredytowanie innych odbywa się w okresach kilkudniowych lub codziennie; zabezpieczenie sald ujemnych polega na wzajemnym poręczeniu potencjalnych zobowiązań uczestników poolingu lub na przelewie wierzytelności.
Najbardziej popularną i łatwą w zastosowaniu formą koncentracji środków jest rachunek skonsolidowany. Oferowany on jest podmiotom gospodarczym posiadającym mniej lub bardziej rozbudowaną strukturę oddziałową i pozwala na optymalizację wykorzystania gotówki w ramach danej jednostki organizacyjno-prawnej.
Kilka banków działających na polskim rynku usług finansowych oferuje swoim klientom korporacyjnym możliwość zastosowania cash poolingu. Wielu klientów korzystających z tej usługi ma Bank Handlowy w Warszawie SA. W tym przypadku klient wspólnie z bankiem określa rachunki podlegające koncentracji, na których występować będą salda ujemne lub dodatnie. Odpowiednio z sald dodatnich bank tworzy lokaty, natomiast jednostkom z niedoborem środków udziela odpowiedniego kredytu. Oprocentowanie lokat i kredytów jest jednakowe, oparte na stopach procentowych ustalanych na rynku. Podstawową zasadą jest, że stroną każdej transakcji (utworzenie lokaty, udzielenie kredytu) jest bank, zatem nie występują bezpośrednie przepływy pomiędzy rachunkami przedsiębiorstw powiązanych kapitałowo, ani też nie pożyczają one środków od siebie. Kosztem usługi jest jedynie ustalona prowizja banku oraz konieczność pokrywania kosztów rezerwy obowiązkowej przez przedsiębiorstwa mające salda dodatnie.
Podobną konstrukcję cash poolingu - jako koncentracji środków - oferują klientom korporacyjnym m.in.: ING Bank Śląski, Raiffeisen Bank Polska, Deutsche Bank Polska i ABN AMRO Bank Polska. W przypadku banku ABN AMRO transfer środków odbywa się jako przelew wierzytelności, co rozwiązuje problem zabezpieczenia zadłużenia, natomiast powoduje ryzyko zakwalifikowania transferów jako transakcji pomiędzy podmiotami powiązanymi kapitałowo.
Generalnie cash pooling stanowi ofertę skierowaną i konstruowaną specjalnie według potrzeb danego przedsiębiorstwa lub grupy kapitałowej. Usługę tę gotowe są świadczyć przede wszystkim banki należące do międzynarodowych instytucji finansowych. Mogą one czerpać wzorce i stosować rozwiązania będące od dawna w ofercie i stanowiące sprawdzony element obsługi finansowej organizacji gospodarczych za granicą. Ważne jest w tym przypadku uwzględnienie polskich przepisów prawnych, przede wszystkim podatkowych. Tylko odpowiednia struktura cash poolingu, uwzględniająca specyfikę danej jednostki, a także bezpieczna z punktu widzenia podatków, pozwala na usprawnienie zarządzania gotówką, a także na uzyskanie znacznych korzyści finansowych.
Paweł Tomala
Źródło:
