Przychody uzyskiwane z tytułu sprzedaży udziałów i akcji w spółkach kapitałowych, zarówno tych notowanych na giełdzie (rynek pierwotny, wtórny), jak i w obrocie pozagiełdowym zaliczane są do typowych przychodów z kapitałów pieniężnych.
Do takich przychodów zalicza się dodatkowo przychody z:
- odpłatnego zbycia udziałów w spółkach prawa handlowego mających osobowość prawną,
- odpłatnego zbycia papierów wartościowych i pochodnych instrumentów finansowych,
- odpłatnego zbycia papierów wartościowych (w tym akcji spółek komandytowo-akcyjnych) i pochodnych instrumentów finansowych, opodatkowanie przychodów (dochodów) z kapitałów pieniężnych,
- odpłatnego zbycia ogółu praw i obowiązków przez komplementariusza spółki komandytowo-akcyjnej mającej siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Co do zasady kwoty przychodów uzyskanych w 2016 r. należy nie później niż do 1 maja 2017 r. ująć w deklaracji PIT-38 i opodatkować według 19% stawki podatkowej. Natomiast w przypadku podatników, którzy obroty na giełdzie traktują jako działalność gospodarczą, sprzedaż udziałów, akcji i instrumentów finansowych wyszczególnia się jako przychód z tej działalności i ujmuje w deklaracjach PIT-36, Pit36L.
Przychodów uzyskanych ze sprzedaży nie można opodatkować ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych – sporządzając PIT-28.
Do przychodów opodatkowanych podatkiem ryczałtowym zalicza się również przychody uzyskiwane między innymi z:
- odsetek od wkładów oszczędnościowych i środków na rachunkach bankowych z wyjątkiem tych związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą,
- z tytuły udziału w funduszach kapitałowych,
- dywidend i innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych, których podstawą uzyskania są akcje/udziały w spółkach prawa handlowego mających osobowość prawną,
- odsetek i dyskonta od papierów wartościowych, w tym obligacji,
- tytułu udziału w zyskach spółki komandytowo-akcyjnej mającej siedzibę lub zarząd na terenie RP,
- tytułu udziału w zyskach spółki nieposiadającej osobowości prawnej mającej siedzibę lub zarząd w innym państwie, gdy jest w tym państwie traktowana jako osoba prawna i spółka podlega w tym państwie opodatkowaniu od całości swoich dochodów niezależnie od miejsca ich osiągania.
Te kategorie przychodów opodatkowane są jednakże zryczałtowanym podatkiem dochodowym w wysokości 19%, a podatek ten pobierany jest przez płatnika podatku i nie ma konieczności rozliczania ich w rocznym zeznaniu podatkowych. Przychodów opodatkowanych w formie zryczałtowanej nie łączy się z przychodami z innych źródeł. Ryczałtowo opłacony podatek wykazywany jest przez płatnika na PIT-8AR.
Przychody, od których podatek nie został pobrany ryczałtowo
W zeznaniu rocznym PIT-38 należy wykazać jedynie te źródła przychodów i kosztów dotyczące transakcji, od których podatek nie został pobrany ryczałtem przez płatnika. W takim wypadku muszą się tam znaleźć tylko kwoty, od których samodzielnie podatnik obliczał i wpłacał zaliczki na podatek albo kwoty, które znalazły lub powinny były się znaleźć na informacji PIT-8C przekazywanej przez płatnika (najczęściej dotyczy to domów maklerskich i emitentów).
W zeznaniu uwzględnia się wtedy przychody, koszty i dochody z tytułu:
- odpłatnego zbycia papierów wartościowych (m.in. na giełdowym rynku pierwotnym, wtórnym, a także z tytułu zbycia udziałów i akcji nienotowanych na żadnym z rynków regulowanych),
- realizacji praw wynikających z papierów wartościowych (bez przychodów z dywidend i innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych),
- zbycia pochodnych instrumentów finansowych oraz realizacji praw z nich wynikających (np. kontrakty terminowe itp.),
- niebędących papierami wartościowymi udziałów (akcji) w spółkach,
- objęcia udziałów (akcji) w spółkach mających osobowość prawną albo wkładów w spółdzielniach w zamian za wkład niepieniężny w innej postaci niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część,
- uzyskane za granicą, dla których powstaje obowiązek podatkowy w Polsce.
Podatnik powinien uzyskać informację o kwotach, które sam musi ująć w PIT-38 - nie później niż do końca lutego 2017 r. na druku PIT-8C przekazanym przez płatnika. W wypadku gdyby druk zawierał błędy, podatnik może i powinien na zeznaniu roczny wpisać prawidłowe wartości.
Najważniejszą częścią PIT-8C dla osoby inwestującej na giełdzie jest część F tej informacji, która powinna zostać sprawdzona pod kątem tego, czy została poprawnie wypełniona przez biuro maklerskie. Należy zwrócić uwagę na:
- poz. 35 i 36 – z tytułu przychodów z odpłatnego zbycia papierów wartościowych,
- poz. 37 i 38 – z tytułu przychodów z realizacji praw z papierów wartościowych,
- poz. 39 i 40 – z tytułu przychodów z odpłatnego zbycia pochodnych instrumentów finansowych i realizacji praw z nich wynikających.
W tych przypadkach nie jest pobierana zaliczka i to podatnik ma obowiązek sporządzić samodzielnie ostatecznie zeznanie podatkowe PIT-38. Kwoty z części F informacji PIT-8C podatnik-inwestor ma obowiązek przenieść (w prawidłowych wartościach) do części C deklaracji PIT-38.
Jeśli podatnik otrzymał kilka informacji PIT-8C, wtedy sumuje wartości z nich wszystkich uzyskane przychody oraz poniesione koszty, dodaje do nich łączną kwotę kosztów pozostałych, nierozliczanych przez biura maklerskie. Po tej operacji inwestor wyznacza łączną wartość dochodu oraz w efekcie – wartość podatku do zapłaty (stosując do obliczenia podatku stawkę 19%, przez którą mnoży ustaloną w poz. 29 deklaracji PIT-38 podstawę obliczenia podatku).
Co ważne, sumując kwoty z poszczególnych PIT-8C, podatek płaci się od łącznej wartości przychodu po odjęciu łącznej wartości kosztów poniesionych w danym roku kalendarzowym. I tak:
- przychód z odpłatnego zbycia udziałów (akcji) oraz papierów wartościowych (poz. 35 informacji PIT-8C) powstaje w momencie przeniesienia na nabywcę własności udziałów (akcji) oraz papierów wartościowych,
- przychód z realizacji praw wynikających z papierów wartościowych (poz. 37 informacji PIT-8C) powstaje w momencie realizacji tych praw,
- za datę powstania przychodu z tytułu realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych (poz. 39 informacji PIT-8C) uważa się moment realizacji tych praw.
PIT-38 a dywidendy, inne udziały w zysku osób prawnych
Pobranie zryczałtowanego podatku powoduje wygaśnięcie zobowiązania podatkowego, tak więc dochody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych nie są wykazywane w zeznaniu rocznym.
Obowiązek podatkowy może wynikać ze zrealizowanej transakcji międzynarodowej, w której płatnik nie pobiera w Rzeczypospolitej podatku lub w innej sytuacji, gdy podatek nie został pobrany przez płatnika. Wtedy podatnik powinien wykazać fakt otrzymania dochodu z tego tytułu.
Obowiązek podatkowy powstaje, gdy podatnik jest krajowym rezydentem podatkowym, a inwestuje za granicą bez korzystania z pośrednictwa krajowych domów maklerskich. Jeśli zysk zrealizowany został za granicą, a podatek został pobrany za pośrednictwem brokera, z usług pośrednictwa którego się korzysta, możliwe jest proporcjonalne odliczania tego podatku zapłaconego za granicą od podatku należnego do zapłaty w Polsce. Informację o wysokości przychodów i kosztów oraz podatku, którą otrzymamy z zagranicy przenosimy do deklaracji, przeliczając wartości wyrażone w walutach obcych po średnim kursie NBP na dzień uzyskania przychodu, poniesienia kosztu bądź tez zapłaty podatku.
PIT-38 a fundusze inwestycyjne
W rocznej deklaracji podatkowej nie trzeba wykazywać przychodów ani dochodów uzyskiwanych z funduszy inwestycyjnych, pod warunkiem że w sposób prawidłowy fundusz pobrał należny ryczałtowo podatek od uzyskanego dochodu. Na podatniku nie ciąży obowiązek złożenia zeznania i wykazania uzyskanego dochodu.
Obowiązek podatkowy dla polskiego rezydenta podatkowego może jednak wynikać z transakcji międzynarodowej, w której płatnik nie pobiera w Rzeczypospolitej podatku lub w innej sytuacji, gdy podatek nie został pobrany przez płatnika. Wówczas koniecznym jest wykazanie dochodu i uiszczenie należnego podatku dochodowego.
PIT-38 podatek i koszty dopiero w dacie uzyskania przychodu
Obowiązek zapłaty podatku pojawi się dopiero w momencie faktycznej sprzedaży udziałów lub akcji, a dochód zostanie określony po uwzględnieniu kosztów uzyskania przychodu związanych z wydatkami przeznaczonymi na zakup. Podatnik ma obowiązek ujmować poszczególne kwoty nabycia udziałów i akcji w PIT-38 dopiero w dacie sprzedaży tychże udziałów lub akcji. Dokupując i odsprzedając udziały lub akcje spółek, podatnik oblicza dochód, stosując metodę first in first out (FIFO). Zgodnie z nią dochodem jest różnica między sumą przychodów uzyskaną z odpłatnego zbycia a kosztem uzyskania przychodu. Za koszty nabycia uznaje się wydatki poniesione na samym początku. Koszty z tytułu nabycia nie są rozliczane w chwili ich poniesienia, lecz dopiero w związku ze zbyciem udziałów lub akcji.
Chcąc rozliczyć koszty podatkowe, niezbędna jest zatem sprzedaż odpowiedniej ilości posiadanych papierów wartościowych.
Podobnie przychód z realizacji praw wynikających z instrumentów pochodnych powstaje dopiero w dacie faktycznej zapłaty.
Natomiast przychodami podatkowymi są również kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane. Oznacza to, że w przypadku blokad gotówki na rachunkach maklerskich, podatnik już w dacie należnego przychodu powinien ustalać kwotę powstałego dochodu.
PIT-38 a strata z lat poprzednich 2011-2015
Dopuszczalne jest rozliczanie straty podatkowej powstałej w związku z czynionym przez nas inwestycjami. Podatnik może odliczyć jednorazowe jednakże maksymalnie 50% wartości straty rocznej i o tyle pomniejszać uzyskany dochód. Rozliczenie strat może nastąpić tylko do 5 lat po latach liczonych od roku jej poniesienia. Dopuszczalne jest, by w jednym roku rozliczane były straty z kilku wcześniejszych lat, przy czym z każdego roku rozliczyć można nie więcej niż 50% wykazanej w tych latach straty.
Niekiedy korzystnie jest sprzedać akcje przed końcem roku, a następnie odkupić je w roku kolejnym, jeśli zależy nam ciągłym posiadaniu walorów konkretnej spółki po to, by móc osiągnięty dochód rozliczyć ze startą z ubiegłych lat.
Rozliczenie straty podatkowej nie jest możliwe w przypadku dochodów opodatkowanych ryczałtowo (np. dochodów z pożyczek, z odsetek i dyskonta od papierów wartościowych). Podobnie w przypadku dochodu z tytułu udziału w funduszach inwestycyjnych, dochodu tego nie pomniejsza się o straty z tytułu udziału w funduszach kapitałowych oraz inne straty z kapitałów pieniężnych i praw majątkowych, poniesione w roku podatkowym oraz w latach poprzednich.
PIT-38 a ulgi podatkowe
Podatnicy uzyskujący jednie przychody z kapitałów pieniężnych nie mają możliwości korzystania z ulg podatkowych, odliczając przewidziane kwoty od uzyskiwanych dochodów wskazanych w PIT-38. Jeśli natomiast mają jeszcze inne źródła zarobków rozliczane np. na zasadach ogólnych, mogą z tych tytułów uzyskać prawo do ulg podatkowych.
Termin płatności i zaliczki na podatek w PIT-38
Podatek opłaca się w terminie ostatecznym do złożenia deklaracji podatkowej na podatek dochodowy od osób fizycznych – w roku 2017 do poniedziałku 1 maja włącznie. W przypadku rozliczania podatku od dochodów z kapitałów pieniężnych, nie opłaca się zaliczek na podatek dochodowy z tytułu przychodów z kapitałów pieniężnych.
PIT 2016. Rozliczenia roczne
Najważniejsze informacje i porady pomocne przy składaniu zeznania podatkowego za 2016 rok.
Adwokat Łukasz Wieszczeczyński, www.adwokaci-twz.pl
