Szansa dla gapowiczów?

Przyłapanie na jeździe na gapę komunikacją miejską może słono kosztować. Nieuczciwy bądź zapominalski pasażer otrzymuje kwit do zapłaty tzw. opłaty dodatkowej, która jest kwotą wielokrotnie wyższą od ceny biletu, a która to często jest błędnie nazywana mandatem. Ostatnie działania wojewody łódzkiego mogą otworzyć niektórym gapowiczom furtkę do zwrotu nieprawidłowo pobranych opłat.

Ostatnie wydarzenia tworzą szansę dla osób z niektórych miast, które takimi opłatami zostały w przeszłości obarczone, ponieważ w niektórych miastach podstawa prawna dotycząca opłaty dodatkowej może być nieprawidłowa.

W marcu bieżącego roku Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie wydał wyrok, który może otworzyć furtkę dla wszystkich osób, które kiedykolwiek zostały złapane na jeździe na gapę. Wyrok z dnia 17 marca 2016 r. (II GSK 2232/14), wydany dla interpretacji uchwały regulującej wysokość opłat dodatkowych w Kielcach stanowi, iż ustawa Prawo przewozowe upoważnia jedynie do określenia sposobu ustalania wysokości opłat, a nie ustalania wysokości tychże kar.

Mówimy tutaj o wysokości opłat dodatkowych ustalanych w przypadku:

• braku odpowiedniego dokumentu przewozu,
• braku ważnego dokumentu poświadczającego uprawnienie do bezpłatnego albo ulgowego przejazdu,
• niezapłacenia należności za zabrane ze sobą do środka przewozu rzeczy lub zwierzęta albo naruszenie przepisów o ich przewozie,
• spowodowania, bez uzasadnionej przyczyny, zatrzymania lub zmiany trasy środka transportu,
• sposobie ustalania wysokości przysługującej przewoźnikowi opłaty manipulacyjnej, mając na uwadze ponoszone koszty czynności związanych ze zwrotem lub umorzeniem opłaty dodatkowej.

Co to oznacza? Jeżeli w uchwale opłata dodatkowa została określona jako np. 200 zł za brak ważnego biletu uprawniającego do przejazdu, to jest ona niezgodna z prawem. Jedyną dopuszczalną formą ustalania kwoty mandatu jest, przykładowo, sformułowanie „opłata dodatkowa wynosi 10-krotność obowiązującej opłaty normalnej”.

Kwotowe ustalenie tej opłaty zakwestionował ostatnio nadzór prawny Wojewody Łódzkiego w odniesieniu do kilku miast województwa łódzkiego, w tym m.in. Łodzi, wzywając samorządy do usunięcia stanu niezgodnego z prawem. W przypadku Łodzi nadzór prawny zdecydował się na zaskarżenie uchwał regulujących opłaty dodatkowe od 2012 r. do sądu administracyjnego. W przypadku pozytywnego rozstrzygnięcia sądowego, biorąc pod uwagę, że mamy do czynienia z aktami prawa miejscowego (co do zasady, uchylanymi ex tunc, tj. z mocą wsteczną), skutki prawne, jakie wywołały w czasie swojego obowiązywania, musiałyby zostać uznane za bezprawne. Osoby, które zostały obciążone opłatami dodatkowymi w oparciu o uchyloną przez sąd uchwałę, będą mogły żądać ich zwrotu. Problem ten może dotyczyć nie tylko Łodzi, ale także wielu innych miast, w tym aglomeracji – Krakowa, Lublina czy Katowic.

Nie wszystkie miasta ustalają opłaty dodatkowe zgodnie z przepisami, co może oznaczać dla nich poważne konsekwencje, a dla osób, które musiały uiścić takie opłaty, szansę na potencjalny zwrot pieniędzy. Jak sytuacja wygląda w innych miastach, można zobaczyć, odnajdując odpowiednie uchwały w dziennikach urzędowych województw.

Jakub Krześnicki