Podjąłeś decyzję, chcesz zainwestować pieniądze. Pula nie jest najważniejsza – możesz zacząć z niewielką kwotą. Ważne, żeby zrobić to rozważnie i być świadomym związanych z tym zagrożeń. Jeśli chcemy inwestować pieniądze z pomocą instytucji finansowej, warto sprawdzić, czy nie znajduje się ona na liście ostrzeżeń publicznych publikowanej przez Komisję Nadzoru Finansowego.
Nadzór nad rynkiem finansowym w Polsce, w tym nad rynkiem kapitałowym, sektorem bankowym, ubezpieczeniowym, emerytalnym, instytucjami płatniczymi oraz spółdzielczymi kasami oszczędnościowo-kredytowymi (SKOK), sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego. Jej uprawnienia wynikają z ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym.
W skład Komisji wchodzą: przewodniczący, dwóch zastępców przewodniczącego i dziewięciu członków. Reprezentują oni ministerstwa: do spraw instytucji finansowych, gospodarki, spraw społecznych oraz służb specjalnych, a także Narodowy Bank Polski, Prezesa Rady Ministrów, Prezydenta RP, UOKiK i Bankowy Fundusz Gwarancyjny.
Komisja
dba o prawidłowe funkcjonowanie rynku finansowego, w tym o jego stabilność,
przejrzystość oraz bezpieczeństwo. Jedną z podstawowych funkcji KNF jest
również ochrona inwestorów i dbanie o przestrzeganie reguł uczciwego obrotu. Do
zadań KNF należą m.in. wydawanie zezwoleń na prowadzenie działalności przez
instytucje finansowe oraz przejęcia jednej instytucji finansowej przez drugą, a
także nakładanie kar finansowych przewidzianych w ustawach regulujących
funkcjonowanie poszczególnych podmiotów. Warto jednak pamiętać, że celem
istnienia KNF nie jest zapobieganie ponoszeniu przez inwestorów strat z tytułu
inwestycji. Inwestowanie bowiem z definicji wiąże się z ryzykiem. Każdy
inwestor powinien wyrobić w sobie nawyk regularnego zaglądania do internetowego
serwisu KNF. Komisja regularnie publikuje tam swoje alerty ostrzegające przed
nieuczciwymi firmami oraz ich praktykami. Przed podpisaniem umowy z
którymkolwiek podmiotem finansowym warto sprawdzić, po pierwsze, czy ma on
zgodę KNF na prowadzenie swojej działalności na terenie Polski – wystarczy w
wyszukiwarce wpisać jego nazwę.
https://www.knf.gov.pl/podmioty/wyszukiwarka_podmiotow
Po
drugie, warto się upewnić, czy dana firma nie jest na „Liście ostrzeżeń
publicznych KNF”
https://www.knf.gov.pl/dla_konsumenta/ostrzezenia_publiczne
Znajdują się na niej podmioty, wobec których KNF złożyła do prokuratury zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa (13 lutego na liście znajdowały 233 firmy). Każdy może też pobrać na swój telefon aplikację mobilną KNF Alert, która wysyła powiadomienia o nowych podmiotach wpisanych na listę ostrzeżeń publicznych. Lista jest aktualizowana.
Gdy chcemy oszczędzać pieniądze, to należy sprawdzić, czy instytucja, której zamierzamy je powierzyć, jest podmiotem nadzorowanym (np. bankiem lub domem maklerskim). Świadczenia pieniężne, do spełnienia których zobowiązują się podmioty nieposiadające zezwolenia KNF, nie są objęte państwowymi gwarancjami, w szczególności: Bankowego Funduszu Gwarancyjnego (BFG), Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego (UFG) ani systemu rekompensat prowadzonego przez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych (KDPW).
Ważne: Środki powierzone firmom działającym bez zezwolenia KNF nie są objęte:
- gwarancjami Bankowego Funduszu Gwarancyjnego (BFG), który gwarantuje wypłatę depozytu osób fizycznych wraz z odsetkami do równowartości 100 tys. euro, w razie gdyby działalność banku, który ma siedzibę w Polsce (ochrona dotyczy również oddziałów banku zagranicznego), została zawieszona, lub bank stał się niewypłacalny (co miało miejsce w przeszłości w przypadku banków spółdzielczych i spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych);
- świadczeniami Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego (UFG odpowiada m.in. za ochronę osób poszkodowanych na skutek upadłości ubezpieczyciela);
- systemem rekompensat prowadzonym przez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych,
zapewniającym inwestorom ochronę ich inwestycji (pieniędzy i instrumentów
finansowych) zgromadzonych w domach maklerskich. Szczegółowe zasady
funkcjonowania Systemu Rekompensat są opisane na stronie Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych SA:
http://www.kdpw.pl/pl/uslugi/Strony/system-rekompensat.aspx
Bezwzględnie należy jednak pamiętać, że system rekompensat prowadzony przez KDPW nie chroni osoby inwestującej przed ryzykiem inwestycyjnym! To znaczy, że nie otrzymamy rekompensaty, gdy nasza inwestycja na giełdzie przyniesie stratę. System nie obejmuje też szkód „wynikających z wadliwego doradztwa inwestycyjnego” – możemy przyjąć poradę doradcy inwestycyjnego, ale decyzję o inwestycji zawsze podejmujemy na własne ryzyko.
Niestety, często nie doceniamy wagi alertów, czego najlepszym przykładem była historia znanej w całej Polsce firmy obiecującej wysokie stopy zwrotu pod pozorem inwestycji w złoto. Firma ta nie oferowała w rzeczywistości inwestycji w złoto. Jednak jej informacje marketingowe stwarzały pozory, że obiecywana stopa zwrotu związana jest z inwestycjami w ten kruszec. Ostrzeżenie KNF o tym, że firma prowadzi usługi bankowe bez stosownej licencji, pojawiło się już w październiku 2009 roku, a jednak wówczas wcale nie spadło zainteresowanie ofertą tego podmiotu.
KNF pomaga ustrzec się przed potencjalnie nieuczciwymi partnerami w inwestycji, ale żaden nadzór ani alert nie zastąpią własnego zdrowego rozsądku. Jednym z przykazań inwestowania jest, aby rozumieć przedmiot swojej inwestycji. Jeśli chodzi o rynki finansowe, nie zaczynaj od inwestycji w instrumenty pochodne (np. kontrakty terminowe lub opcje) tylko dlatego, że znajomy lub krewny pochwalił się jakimś „złotym strzałem” i szybkim pomnożeniem kapitału. Owszem, mogą one przynieść ponadprzeciętne zyski, ale również takie same straty.
W ostatnich latach bardzo modne stało się inwestowanie w wirtualne waluty, zwłaszcza bitcoiny, oraz związane z nimi Initial Coin Offerings (ICOs). To dziedzina, w której regulacje na całym świecie nie nadążają za zmianami technologicznymi. Ten rodzaj inwestycji może nieść duży zysk, ale ryzyko temu towarzyszące jest wielkie.
Nieuczciwi pośrednicy oferujący produkty finansowe często korzystają na tym, że nie do końca pojmując zasady działania produktu, wstydzimy się pytać. Łatwo wtedy stać się (nie)szczęśliwym posiadaczem zbędnej polisy albo tytułów uczestnictwa funduszy inwestycyjnych, których koszty skonsumują cały nasz zarobek. A więc pytaj choćby i dziesiąty raz. Nie wahaj się pytać o ryzyko i potencjalne zagrożenia obciążające obiecywane zyski. Proś o ich wypunktowanie. Jeśli wciąż czegoś nie rozumiesz – zasięgnij drugiej opinii. Jeśli zaś potrzebujesz wsparcia w sprawie już obowiązującej umowy, możesz się zwrócić do Rzecznika Finansowego. To instytucja powołana specjalnie do wspierania klientów w sporach z podmiotami rynku finansowego. Zgodnie z definicją: „Rzecznik Finansowy przyjmuje wnioski w indywidualnych sprawach, wniesione na skutek nieuwzględnienia roszczeń klienta przez podmiot rynku finansowego w trybie rozpatrywania reklamacji”. Będzie więc służyć radą, zainterweniuje, jeśli trzeba, wystąpi w postępowaniu polubownym, a nawet w postępowaniu sądowym.
Jeśli zaś masz wątpliwości co do działania Funduszu Inwestycyjnego (FI) lub Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych (TFI), masz prawo złożyć reklamację lub skargę. Jeśli TFI odrzuci reklamację lub nie uzna skargi, a argumenty instytucji nas nie przekonują, to możemy zawiadomić o tym depozytariusza funduszu. Depozytariusz reprezentuje uczestników FI w sporach prawnych pomiędzy nimi a TFI. Informacja o nim jest w statucie. Kolejną instancją odwołania się jest KNF. Przy Komisji działa Sąd Polubowny. Możesz wystąpić o mediację albo arbitraż. Mediacja polega na tym, że mediator pomaga stronom konfliktu znaleźć rozwiązanie spornej kwestii, a strony dążą do zawarcia ugody. Przy arbitrażu o racji rozstrzyga niezależny i bezstronny arbiter.
Ważne: Wartość przedmiotu sporu powinna wynosić co najmniej 500 zł, choć w szczególnych wypadkach prezes Sądu może pozwolić na rozpatrywanie spraw, w których kwota ta jest niższa. Sąd Polubowny przy KNF wypowiada się również w sprawach niemajątkowych.
Jeśli nie uda się osiągnąć porozumienia i instytucja finansowa nie uzna postanowień arbitrażu (KNF nie rozstrzyga sporów cywilnych) – ostatnią instancją jest sąd powszechny.
Projekt realizowany z Narodowym Bankiem Polskim w ramach programu edukacji ekonomicznej.
