Przeprowadzamy średnio kilkaset kontroli rocznie w zakresie optymalizacji w podatku dochodowym od osób prawnych. Celem KAS jest ograniczenie w możliwie największym stopniu zjawiska agresywnej optymalizacji podatkowej – powiedział PAP szef KAS i wiceminister finansów Marcin Łoboda.
PAP: W ostatnim czasie Krajowa Administracja Skarbowa powołała specjalne Centrum Kompetencyjne ds. zwalczania agresywnego planowania podatkowego. Jak wygląda proces wykrywania schematów takiego działania?
M.Ł.: Wykrywanie i zapobieganie przypadkom agresywnego planowania podatkowego to proces wielopoziomowy. Odbywa się to centralnie – w Ministerstwie Finansów funkcjonują odpowiednie komórki analityczne, które przetwarzają dane, jakie posiadamy w KAS (deklaracje podatkowe, sprawozdania finansowe, „biały wywiad”, itd.) w celu identyfikacji pewnych wzorców zachowań. Nie mówimy tutaj tylko o agresywnym planowaniu, ale o pewnych schematach, regułach, na które należy zwrócić uwagę.
Na poziomie lokalnym działają zespoły analityczne. Ich rolą jest pogłębiona analiza danych otrzymywanych w wyniku prac zespołów centralnych, ale również typowanie konkretnych podmiotów do kontroli w oparciu o dokładne dane w konkretnych urzędach. Następnie mamy zespoły kontrolne, które identyfikują już konkretne przypadki podczas kontroli u podatników.
Centrum kompetencyjne zostało powołane przede wszystkim w celu koordynacji działań prowadzonych przez urzędy celno-skarbowe, poprawy komunikacji i przepływu wiedzy między nimi. Zarówno w aspekcie analitycznym i typowania podmiotów do kontroli, jak i wymiany wiedzy co do samej merytoryki. Chcemy zwiększyć skuteczność działania, bazując na dostępnych zasobach kadrowych, bez ich zwiększania.
Podobnie jest ze zwalczaniem i zapobieganiem agresywnej optymalizacji – począwszy od poziomu najniższego (lokalnego), kiedy podczas kontroli są identyfikowane konkretne przypadki u konkretnych podatników i działania są prowadzone bezpośrednio względem takiego podmiotu, poprzez przekrojowe badanie zachowań podmiotów z danej branży lub o danych cechach, aż po analizowanie przepisów pod kątem ich podatności na nadużycia i przekazywanie odpowiednich informacji do komórek legislacyjnych w celu uszczelnienia czy zmiany przepisów podatkowych na poziomie centralnym. Wszystkie te działania prowadzone są przez KAS.
PAP: Ile takich schematów agresywnego planowania podatkowego jest wykrywanych przez KAS rocznie? Jakie straty dla budżetu takie działania oznaczają?
M.Ł.: Istnieje wiele schematów optymalizacyjnych wykorzystywanych przez podatników, ale nie wszystkie z nich mają charakter agresywny. Co więcej, podobne mechanizmy mogą być modyfikowane i dostosowywane do konkretnych struktur biznesowych, dlatego trudno mówić o ich jednoznacznej liczbie. Zamiast tego wskazujemy raczej obszary, w których takie działania są najczęściej podejmowane. Należą do nich fundusze inwestycyjne zamknięte, znaki towarowe, restrukturyzacje, estoński CIT, fundacje rodzinne, podatek u źródła (WHT), zagraniczne spółki kontrolowane (CFC) i struktury wykorzystujące opodatkowanie ryczałtowe.
Dane na temat kontroli celno-skarbowych, w tym wartość wynikających z nich ustaleń, są dla nas ważnym wskaźnikiem, ale celem KAS nie jest bicie rekordów liczbowych, tylko zapewnianie, że po analizie ryzyka, zastosowaniu odpowiednich metod weryfikacji i kontroli, dla całej populacji podatników zjawisko agresywnej optymalizacji zostało w możliwie największym stopniu ograniczone.
Patrząc na ostatnie lata, przeprowadzamy średnio kilkaset kontroli w zakresie optymalizacji podatkowych w podatku dochodowym od osób prawnych. Wysokość wykrytego zaniżonego podatku wyniosła odpowiednio 780 mln zł w 2022 r., 699 mln zł w 2023 r., 514 mln zł w 2024 r. i 155,3 mln zł w pierwszym półroczu bieżącego roku.
Nie każda kontrola celno-skarbowa oznacza identyfikację jakiegoś schematu. Nam chodzi przede wszystkim o zapobieganie temu zjawisku i skuteczną walkę tam, gdzie się pojawi. Działalność KAS to także wspomniana przeze mnie współpraca z pionem legislacyjnym w Ministerstwie Finansów, wskazywanie, jakie przepisy należałoby uszczelnić. Tylko takie dwutorowe działania – uszczelnianie i bezwzględna walka z przypadkami stosowania agresywnego planowania podatkowego – mogą przynieść pożądany efekt. Z przyjemnością mogę powiedzieć, że dzięki tym działaniom liczba przypadków agresywnych optymalizacji konsekwentnie się zmniejsza.
Innym obszarem, który wnikliwie badamy, są ceny transferowe, również dlatego, że specyfika kontroli jest nieco inna. Zwykle mówimy tu o skomplikowanych sprawach dotyczących dużych podmiotów, wielonarodowych grup. Sprawy takie wymagają wielu analiz i zwykle angażują więcej czasu i zasobów, a często kończą się doszacowaniem dochodu do opodatkowania, skutkującym zwiększeniem podstawy opodatkowania lub zmniejszeniem straty podatkowej w przedsiębiorstwach. Tutaj też przeprowadzamy kilkaset kontroli rocznie. Kwoty doszacowanego dochodu wyniosły odpowiednio 1 mld 68,4 mln zł w 2022 r., 444,4 mln zł w 2023 r., 804,3 mln zł w 2024 r., a w pierwszej połowie bieżącego było to 572,4 mln zł.
Natomiast chciałbym, żeby to mocno wybrzmiało – znakomita większość przedsiębiorców działających w Polsce – mam na myśli duże, średnie i małe firmy – to uczciwe podmioty, które chcą płacić podatki i wykorzystywać dostępne, legalne narzędzia pozwalające optymalizować działalność. Również w trosce o takich podatników, o równe szanse dla nich, walczymy z agresywnym planowaniem podatkowym.
PAP: Jakie podmioty stosują najczęściej taką agresywną optymalizację? Czy są to głównie podmioty zagraniczne, czy jednak zdecydowanie polskie?
M.Ł.: Często słyszymy o tym, że skłonność do unikania opodatkowania jest skorelowana z pochodzeniem kapitału czy właściciela spółki, jednak według naszej wiedzy nie można postawić tezy, że taki związek istnieje. Przyglądamy się wszystkim sytuacjom i interweniujemy tam, gdzie trzeba.
O ile oczywiście stosujemy analizy branżowe – bo łatwiej jest identyfikować nieprawidłowości, jeśli porównujemy podmioty porównywalne – to z natury rzeczy nie stosujemy rozróżniania podmiotów ze względu na ich własność „krajową” lub „zagraniczną”. Kwestia własności w przypadku podatników CIT nie jest w Polsce kryterium wyznaczającym obowiązek podatkowy. Pochodzenie kapitału spółki nie ma znaczenia, wobec wszystkich stosujemy te same reguły i tę samą metodologię KAS.
Nie mamy też powodu, żeby stawiać tezy, czy „chętniej” unikają opodatkowania podmioty „polskie”, czy „zagraniczne”. Staramy się przeciwdziałać konkretnym technikom unikania opodatkowania i nasze analizy kierujemy głównie na czynniki przedmiotowe, a więc jakiś konkretny element rozliczenia podatkowego – na przykład nadużywanie neutralności podatkowej połączeń spółek – a nie na element podmiotowy, np. to, czy łączą się spółki z kapitałem polskim, niemieckim czy francuskim.
PAP: Jakie możliwości mają podatnicy, którzy chcą uniknąć problemów związanych z ewentualnym uznaniem swoich działań za agresywne planowanie podatkowe?
M.Ł.: Od lat w Polsce działa formuła indywidualnych interpretacji prawa podatkowego. Jest to podstawowe narzędzie dla podatników, którzy chcą uzyskać wiążące stanowisko KAS co do zastosowania prawa podatkowego w ich konkretnej sprawie. Oczywiście to nie musi się wiązać w żaden sposób z kwestią unikania opodatkowania, jest to inny poziom rozważań – o czym za chwilę – ale już w tej formule można uzyskać zdanie KAS odnośnie nieco bardziej złożonych kwestii, dotyczących np. transakcji międzynarodowych. Przypomnę też, że podobną rolę pełni oferta KAS w zakresie uzyskania wiążącej informacji stawkowej (WIS), wiążącej informacji akcyzowej (WIA) oraz wiążącej informacji o pochodzeniu (WIP).
W kwestiach związanych z unikaniem opodatkowania podstawową formułą do wykorzystania przez podatników jest wystąpienie do Szefa KAS z wnioskiem o wydanie opinii zabezpieczającej. Jest to dedykowana procedura do rozpatrywania dość złożonych kwestii podatkowych, które mogą rodzić obawy o ewentualne podejrzenie agresywnego planowania podatkowego. Ma ona szereg zalet, przede wszystkim pozwala Szefowi KAS na stosowanie narzędzi postępowania dowodowego w celu dogłębnego i pełnego wyjaśnienia sprawy – oczywiście we współpracy z wnioskodawcą. Uzyskanie opinii zabezpieczającej gwarantuje natomiast brak możliwości zastosowania w przyszłości klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania – naturalnie w takim zakresie, w jakim sprawa jest objęta tym rozstrzygnięciem.
Procedura ta jest chętnie wykorzystywana przez podatników, wpłynęło do nas już niemal 250 wniosków. To dużo, biorąc pod uwagę, że procedura jest odpłatna i dla większości wnioskodawców złożenie wniosku wiąże się z poniesieniem kosztów skorzystania z pomocy prawnej profesjonalnego pełnomocnika. Jeśli jednak podatnik rozpoznaje u siebie znaczące ryzyka podatkowe, to jest to formuła, którą należy mu polecić.
Takie zabezpieczenie można uzyskać również w ramach Porozumienia Inwestycyjnego. Jest to instrument, który dedykujemy inwestorom. Porozumienie Inwestycyjne to umowa pomiędzy Ministrem Finansów a inwestorem w zakresie skutków podatkowych planowanej albo realizowanej na terenie Polski inwestycji. W ramach Porozumienia Inwestycyjnego inwestor może potwierdzić m.in., że do osiągniętych korzyści nie mają zastosowania przepisy dotyczące unikania opodatkowania.
W odniesieniu do cen transferowych od blisko 20 lat dostępne są uprzednie porozumienia cenowe (APA), które dają podatnikom możliwość uzyskania potwierdzenia prawidłowości stosowanych cen transferowych i zabezpieczenia się na przyszłość.
Uczestniczymy w Międzynarodowym Programie Zapewnienia Zgodności (International Compliance Assurance Program – ICAP) i jego europejskim odpowiedniku (ETACA). Pozwalają one podatnikom uzyskać informację zwrotną na temat transakcji o niskim ryzyku od wielu administracji podatkowych jednocześnie, w krótkiej i efektywnej procedurze.
Jeszcze inne możliwości dają programy monitoringu horyzontalnego, które pozwalają na bieżącą współpracę podatnika z administracją. Tu wspomnę nasze krajowe narzędzie – Program Współdziałania, oczywiście pod egidą Szefa KAS. To już oferta głównie dla dużych podatników, chcących długofalowo współpracować z KAS, ale sprawdzi się również doskonale w takich elementach, które mogą generować ryzyko unikania opodatkowania.
PAP: Minister finansów powołał także zespół, który ma przygotować zmiany legislacyjne w zakresie walki z agresywnym planowaniem. Skąd konieczność wprowadzenia zmian w prawie?
M.Ł.: Powołanie przez Ministra Finansów zespołu do spraw zwalczania agresywnego planowania podatkowego jest przede wszystkim motywowane chęcią zebrania i uporządkowania wiedzy i naszych zasobów, które mogą posłużyć do usprawnienia działań przeciwko nadużyciom w CIT. To efekt oczywistej konkluzji, że podatki, zwłaszcza CIT – a szczególnie CIT w kontekście międzynarodowym – wymagają ciągłej uwagi, specjalizacji i doskonalenia analiz. Zespół ma cztery konkretne zadania: przeanalizować środowisko międzynarodowe, przeanalizować dane krajowe dotyczące rozliczeń CIT oraz wyniki działań kontrolnych, zająć się analizą porównawczą podatników z uwzględnieniem ich struktury własnościowej, wyciągając wnioski co do przydatności takiej analizy, oraz zidentyfikować i skatalogować powtarzalne wzorce agresywnego planowania podatkowego.
Efekty pracy Zespołu poznamy na przełomie października i listopada. Mogą one oczywiście prowadzić do sformułowania wniosków legislacyjnych.
Marek Siudaj (PAP)
ms/ mmu/ mhr/
